چین قلب تپنده بازار آنتیموان؛ بررسی تولید و تجارت جهانی آنتیموان

عمده ذخایر آنتیموان در چین واقع شده و بزرگ‌‌ترین تولیدکننده آنتیموان در جهان است؛ اما سیاست‌‌های این کشور در راستای عدم خام فروشی از سال ۲۰۰۷، موجب کاهش صادرات جهانی و در پی آن تولید این محصول توسط چین شد. به‌‌موجب این کاهش، در حال حاضر روسیه به‌‌عنوان بزرگ‌‌ترین صادرکننده آنتیموان در جهان شناخته می‌‌شود.

در پس تصمیم جلوگیری از خام فروشی توسط چین، این کشور به‌‌جای صادرات کنسانتره آنتیموان، به صادرات این محصول به‌‌صورت شمش روی آورد. مصرف این فلز با توجه به کاربردهای گسترده آن در کشورهای توسعه‌‌یافته بیشتر است؛ بنابراین می‌‌توان گفت چین کنترل‌‌کننده بازار جهانی آنتیموان است؛ البته با کاهش ذخایر آنتیموان جهان پیش‌‌بینی می‌‌شود بازار در آینده با افزایش تقاضا و کسری عرضه مواجه باشد.

آنتیموان به‌عنوان فلزی با ارزش شناخته می‌‌شود که در صنایع مختلفی همچون صنایع الکترونیک، پتروشیمی، نساجی، صنایع شیمیایی، رنگ، داروسازی، باتری‌‌سازی و‌‌ همچنین برای تولید الکترونیک دیود (LED) و ساخت آلیاژهای مقاوم در برابر خوردگی و فرسودگی مورد استفاده قرار می‌‌گیرد؛ البته ذکر این نکته حایز اهمیت است که مصرف این فلز به دلیل کاربردهایی که در صنایع پیشرفته (های‌‌تک) دارد، در کشورهای توسعه‌‌یافته بیشتر است.

آنتیموان از جمله فلزاتی است که می‌‌توان، آن را در زمره فلزات استراتژیک دسته‌‌بندی نمود. شایان ذکر است علی‌‌رغم افزایش تقاضای روزافزون برای این فلز، منابع و ذخایر آن در دنیا رو به کاهش است. ذخایر آنتیموان در سراسر جهان پراکنده شده است؛ اما کمربند اوروژنیک جنوب شرقی چین عمده ذخیره آنتیموان جهان را به خود اختصاص داده که حاوی ۵۰۰ عدد ذخیره آنتیموان است.

جهت بررسی بیشتر و آشنایی با میزان تولیدات معدنی این فلز ارزشمند، در نمودار ۱ به بررسی تولید معدنی آنتیموان در جهان، به تفکیک بزرگ‌‌ترین کشورهای تولیدکننده در بازه زمانی ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۰ پرداخته شده است. به گزارش سازمان زمین‌‌شناسی آمریکا (USGS) در سال ۲۰۲۰، بزرگ‌‌ترین ذخایر آنتیموان جهان به ترتیب متعلق به چین، روسیه، بولیوی، استرالیا و ترکیه بوده است که هر یک به ترتیب ۲۵، ۱۸، ۱۶، ۷ و ۵ درصد ذخایر جهان را به خود اختصاص داده‌‌اند؛ علی‌‌رغم جای‌‌گیری ترکیه در فهرست کشورهای میزبان ذخایر آنتیموان، این کشور تولید معدنی قابل‌‌توجهی ندارد. بر اساس نمودار ۱، چین به تنهایی در سال ۲۰۲۰، ۵۲ درصد از تولید معدنی آنتیموان را به خود اختصاص داده است؛ بنابراین می‌‌توان ۹۰ درصد تولیدات معدنی آنتیموان را منحصر به کشورهای چین، روسیه و تاجیکستان به ترتیب با سهم‌‌های ۵۲، ۲۰ و ۱۸ درصدی دانست.

طی بازه زمانی ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۰ تولید معدنی آنتیموان در چین کاهش چشمگیری داشته، به طوری که سالانه به طور متوسط، حدود ۶ درصد از تولیدات معدنی آنتیموان چین کاسته شده است. گفتنی است از دسامبر سال ۲۰۱۹ و در پی شیوع ویروس کرونا در چین، تولید کنسانتره در اکثر مراکز تولیدی این کشور، به دلیل قرنطینه و تعلیق تولید در بزرگ‌‌ترین معدن این کشور،کاهش یافته است. این کاهش تولید بر قیمت‌‌ها نیز اثر گذاشته و این کسری عرضه موجب جهش ناگهانی قیمت آنتیموان در این مقطع زمانی شد.

برخلاف چین روند تولید روسیه برای این فلز استراتژیک روندی صعودی را شاهد بوده است؛ به طوری که در بازه زمانی ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۰، برحسب میانگین، سالانه ۲۹ درصد بر مقدار تولیدات معدنی آنتیموان افزوده شده است. کاهش ذخایر آنتیموان در جهان و افت قیمتی که در اثر تولید بیش از حد کنسانتره آنتیموان و عرضه مکفی آن در بازارهای بین‌‌المللی طی بازه زمانی خاصی رخ داد، دولت چین را بر آن ساخت تا به‌عنوان اصلی‌‌ترین تولید‌‌کننده آنتیموان در جهان، تولیدات کنسانتره آنتیموان را به منظور کاهش عرضه در بازارهای داخلی و خارجی و در راستای افزایش قیمت جهانی، کاهش دهد.

نمودار ۲ نشان می‌‌دهد که بزرگ‌‌ترین صادرکنندگان کنسانتره این فلز، به ترتیب روسیه، تاجیکستان، میانمار، استرالیا، کانادا و چین هستند، که در سال ۲۰۲۰ هر یک به ترتیب ۲۶، ۲۱ ،۲۰، ۱۵، ۴.۵ و ۳.۵ درصد از سهم کل صادراتی کل جهان را در اختیار داشتند. باید خاطر نشان کرد روند صادرات کنسانتره آنتیموان افزایشی بوده و به طور میانگین سالیانه حدود ۲ درصد بر میزان صادرات جهانی کنسانتره آنتیموان افزوده شده است.

روسیه به‌عنوان بزرگ‌‌ترین صادرکننده کنسانتره آنتیموان در جهان شناخته شده است که از دیرباز همواره در این عرصه جایگاه مهمی داشته و می‌‌توان گفت به طور میانگین سالانه ۵ درصد بر صادرات این محصول افزوده است؛ اگرچه تاجیکستان از سال ۲۰۱۴ به جرگه صادرکنندگان اصلی کنسانتره آنتیموان پیوست؛ اما در مدت کوتاهی به رقیب قدرتمندی برای روسیه در جهت صادرات کنسانتره این فلز، بدل شد.

ذکر این نکته حایز اهمیت است که علی‌‌رغم تولید بالا و ذخایر فراوان آنتیموان در چین، به دلیل سیاست‌‌های دولت چین در راستای ممانعت از خام فروشی آنتیموان، سهم قابل‌‌توجهی از صادرات جهانی کنسانتره آنتیموان را نداشته و آنتیموان را به صورت محصولات کار نشده نظیر شمش و پودر آنتیموان صادر می‌‌کند. نبض صادرات محصولات کار نشده آنتیموان در دست، چین است، بنابراین هر گونه اقداماتی از سوی چین بر قیمت این محصول و صنایع وابسته آن تاثیرگذار خواهد بود. علی‌‌رغم این که چین بزرگ‌‌ترین تولیدات و منابع معدنی این محصول را در اختیار دارد؛ با توجه به صنایع گسترده‌‌ای که در کشور چین واقع شده‌‌اند، این کشور آنتیموان را به صورت کنسانتره وارد کرده و عملیات فراوری روی آن انجام داده و در نهایت به شکل دیگری آن را صادر می‌‌کند یا در تولیدات داخلی خود مورد استفاده قرار می‌‌دهد.

از آن‌جا که چین بزرگ‌‌ترین تولیدکننده فلز آنتیموان دنیاست، تغییرات تولید و بازار این فلز در چین، تاثیر به‌سزایی در بازار جهانی آن دارد. قیمت فلزات کمیاب از جنگ تجاری میان ایالات‌‌متحده و چین تاثیراتی پذیرفته است که این تاثیرات در خصوص آنتیموان به مراتب بیشتر بوده است.

با مروری بر واردات آنتیموان مشخص شد که چین ۶۸ درصد، ویتنام ۹ درصد، هند ۸ درصد، عمان ۸ درصد و تایلند ۲ درصد از سهم واردات جهانی آنتیموان را دارا بوده‌اند که به ترتیب به‌عنوان بزرگ‌‌ترین واردکنندگان این محصول در سال ۲۰۲۰شناخته شده‌اند. هرچند مصرف کنسانتره آنتیموان در کشورهای توسعه‌‌یافته بیشتر است؛ اما می‌‌توان گفت کشورهایی مانند چین و هند که با سرعت زیادی در مسیر حرکت به سمت توسعه‌‌یافتگی هستند نیز در جرگه بزرگ‌‌ترین واردکنندگان این محصول قرار می‌‌گیرند.

در سال ۲۰۲۰ حدودا ۱۱۰ هزار تن فلز آنتیموان در جهان به مصرف رسیده است که تقریبا ۲۰ درصد از این مصرف به آمریکا با ۲۲ هزار تن تعلق دارد؛ با این حال این کشور علی‌‌رغم وجود ذخایر آنتیموان داخلی، به تولید معدنی نپرداخته و نیاز خود را ۱۸ درصد از بازیافت باتری‌‌های سربی اسیدی و باقی را از واردات تامین می‌‌نماید. اتحادیه اروپا نیز در سال ۲۰۱۶ میزان مصرف ظاهری خود را حدود۴۰ هزار تن گزارش نموده که حدود ۴۰ درصد از تقاضای بازار این اتحادیه توسط چین پاسخ داده می‌‌شد.

همان‌‌طور بدیهی است، کشورهای توسعه‌‌یافته مصرف بیشتری در زمینه محصولات آنتیموان دارد. کشورهای بلژیک، فرانسه، آمریکا، ژاپن و کره جنوبی از بزرگ‌‌ترین واردکنندگان جهانی شمش آنتیموان هر کدام به ترتیب با سهم  ۱۹، ۱۹ ، ۱۶، ۱۵ و ۹ درصد از کل واردات جهانی را تشکیل می‌‌دهند.

به‌دلیل سیاست‌‌های دولت چین در راستای ممانعت از خام فروشی آنتیموان، سهم قابل‌‌توجهی از صادرات جهانی کنسانتره آنتیموان را نداشته و آنتیموان را به صورت محصولات کار نشده نظیر شمش و پودر آنتیموان صادر می‌‌کند. نبض صادرات محصولات کار نشده آنتیموان در دست، چین است، بنابراین هر گونه اقداماتی از سوی چین بر قیمت این محصول و صنایع وابسته آن تاثیرگذار خواهد بود.

از دسامبر سال ۲۰۱۹ و در پی شیوع ویروس کرونا در چین، تولید کنسانتره در اکثر مراکز تولیدی این کشور، به دلیل قرنطینه و تعلیق تولید در بزرگ‌‌ترین معدن این کشور،کاهش یافته است. این کاهش تولید بر قیمت‌‌ها نیز اثر گذاشته و این کسری عرضه موجب جهش ناگهانی قیمت آنتیموان در این مقطع زمانی شد.