کبالت، به عنوان یکی از مهم‌ترین فلزات که در ساخت باتری‌های قابل شارژ کاربرد دارد و به سبب افزایش تقاضا آن برای خودروهای برقی، پیش‌بینی می‌شود که بازاری رو به رشد را در آینده تجربه کند. بیش‌ترین ذخایر کبالت در پوسته زمین به کشور کنگو تعلق دارد.
کبالت به عنوان محصول جانبی فرایند استخراج نیکل و مس شناخته می‌شود؛ بنابراین تولید آن با بازار این دو فلز همبستگی بالایی دارد. از سال ۲۰۱۳ که کشور کنگو قانون منع صادرات کبالت و مس را به صورت کنسانتره وضع نمود، تجارت این ماده معدنی رو به کاهش رفت؛ اما پیش‌بینی می‌شود با لغو این قانون در سال ۲۰۲۰ بازار تجارت این ماده مجددا رونق بگیرد.
کبالت همانند نیکل فقط به صورت ترکیب شیمیایی یافت می‌شود. کبالت عمدتا در آلیاژهای مقاوم در برابر حرارت و آلیاژهای مغناطیسی مورد استفاده قرار می‌گیرد. به گزارش سازمان زمین‌شناسی ایالات متحده آمریکا حدود ۶۰ درصد از کبالتی که در سطح جهان استخراج می‌شود، در ساخت باتری‌های لیتیوم‌یون (با قابلیت شارژ مجدد) در ابزارهای پیشرفته یا های‌تک به کار می‌رود. کبالت یکی از سه فلزی است که در دمای اتاق فرومغناطیسی هستند. به آرامی در اسیدهای معدنی رقیق حل می شود و مستقیما با هیدروژن یا نیتروژن ترکیب نمی شود، اما در صورت حرارت‌دهی به آن با کربن، فسفر یا گوگرد ترکیب می‌شود.
اگرچه کبالت به صورت پراکنده در پوسته زمین یافت می‌شود؛ اما تنها ۰.۰۰۱ درصد از پوسته را شکل می‌دهد. این ماده معمولا به طور مستقیم استخراج نمی‌شود؛ بلکه اغلب به عنوان یک محصول جانبی از استخراج سنگ معدن آهن، نیکل، مس، نقره، منگنز، روی و آرسنیک که حاوی ردپایی از کبالت هستند، استحصال می‌شود.
وضعیت تولید معدنی کبالت به صورت سنگ و کنسانتره در بازه زمانی ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۰ در جهان مورد بررسی قرار گرفت و نتایج آن در نمودار ۱ به نمایش گذاشته شده است.
ذخایر کبالت در جهان در سال ۲۰۲۰ حدود ۷.۱ میلیون تن گزارش شده است که از این میزان کنگو با برخورداری از ۳ میلیون و ۶۰۰ هزار تن در صدر دارندگان این ماده معدنی در جهان قرار دارد. همچنین استرالیا با یک میلیون و ۴۰۰ هزار تن ذخایر کبالت در جایگاه دوم جهان ایستاده است. کوبا با برخورداری از ۵۰۰ هزار تن ذخایر کبالت به عنوان سومین کشور دارنده ذخایر این ماده معدنی در جهان شناخته می‌شود. شایان ذکر است ذخایر این عنصر طی دهه گذشته تقریبا بدون تغییر باقی مانده است.
همان‌طور که در نمودار ۱ نیز به وضوح مشخص شده است، میزان تولیدات معدنی کبالت از سال ۲۰۱۱ تا سال ۲۰۲۰ روند صعودی داشته و سالیانه به طور متوسط حدود ۴ درصد بر تولیدات آن افزوده شده است؛ به عبارتی دیگر، تولیدات معدنی کبالت در جهان از ۹۸ هزار تن در سال ۲۰۱۱ به ۱۴۰ هزارتن در سال ۲۰۲۰ رسیده است. با توجه به این که عمده کنسانتره کبالت به عنوان محصول جانبی در فرایند استخراج از معادن مس و نیکل است، قیمت این دو فلز مستقیما بر تولید کبالت تاثیر می‌گذارد. این تاثیر زمانی نمود بیش‌تری می‌یابد که قیمت مس یا نیکل کاهش یابد، در این صورت مالکان معادن ترجیح می‌دهند تولید کبالت معدنی را نیز کاهش دهند، به‌طور کلی می‌توان گفت در چنین شرایطی استخراج مس و نیکل و به دنبال آن کبالت، توجیه اقتصادی ندارد.
ناگفته نماند، با توجه به افزایش روزافزون خوردوهای برقی و کبالت به کار رفته در باتری‌های این خودروها، پیش‌بینی می‌شود که در آینده تقاضا برای این ماده معدنی افزایش پیدا کند و آینده روشنی برای این صنعت تصویر شده است؛ همچنین صنایع به سمتی در حال حرکت هستند که در سایر صنایع نیز افزایش تقاضا برای کبالت پیش‌بینی شده است.
گفتنی است میزان تولید جهانی معادن کبالت از ۱۴۴ هزارتن در سال ۲۰۱۹ میلادی به ۱۴۰ هزار تن در سال ۲۰۲۰ میلادی کاهش یافت که حاکی از افت ۳ درصدی است. توقف تولید در معادن ماداگاسکار به منظور پیشگیری از شیوع ویروس کرونا از دلایل این کاهش عنوان شده است.
طی مدت یاد شده، تولید کبالت در کنگو به عنوان بزرگترین تولیدکننده کبالت در جهان به حدود ۹۵ هزار تن رسیده است که نسبت به مدت مشابه سال ۲۰۱۹ میلادی (تولید۱۰۰ هزار تن) کاهش نشان می‌دهد. با این حال همچنان در صدر تولیدکنندگان جهانی کبالت قرار دارد و ۷۰ درصد تولید جهانی این ماده معدنی را به خود اختصاص داده است. روسیه با تولید ۶.۳ هزار تن کبالت دومین تولیدکننده برتر این ماده معدنی در جهان بود. استرالیا نیز با تولید ۵.۷ هزار تن در جایگاه سوم قرار گرفت.
چین به عنوان بزرگترین تولید کننده کبالت تصفیه شده جهان در سال ۲۰۲۰ میلادی عمدتا کبالت را از معادن کنگو تامین کرده است. این کشور با مصرف بیش از ۸۰ درصد کبالت جهان بزرگترین مصرف‌کننده جهانی این ماده معدنی نیز بوده است؛ این در حالی است که تولید معادن کبالت چین از ۲.۵ هزار تن در سال ۲۰۱۹ میلادی به ۲.۳ هزار تن در سال ۲۰۲۰ میلادی کاهش یافته است.
تجارت جهانی کبالت معدنی در قالب واردات جهانی کنسانتره که با کد تعرفه ۲۶۰۵ در جهان تجارت می‌شود در بازه زمانی ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۰ مورد بررسی قرار گرفته و نتایج آن در نمودار ۲ ارایه شده است. مطابق با این نمودار میزان واردات جهانی کبالت در طی بازه زمانی مورد بررسی روند کاهشی را پیموده است و سالانه به طور متوسط حدود ۱۸ درصد از واردات کنسانتره کبالت کاسته شده است. بیش‌ترین واردات کنسانتره کبالت در جهان مربوط به چین و مراکش است که هر کدام به ترتیب ۸۲ و ۱۱ درصدی از کل واردات کنسانتره کبالت در سطح جهان را به خود اختصاص داده‌اند. پس از بررسی روند ده‌ساله صادرات جهانی کنسانتره کبالت مشخص شد که کشورهای کنگو، هنگ‌کنگ، زامبیا و ایرلند به ترتیب بیش‌ترین سهم از صادرات این محصول را به خود اختصاص داده‌اند.
همان‌طور که اشاره شد، کشور کنگو بیشینه تولید کبالت معدنی را در سطح جهان دارد و از سال ۲۰۱۳ اقدام به ممنوعیت صادرات کنسانتره مس و کبالت نمود تا کمپانی‌های معدنی برای پردازش و پالایش سنگ معدنی در کشور تشویق شوند؛ در همین راستا صادرات این محصول روند کاهشی را تجربه کرد؛ اما ظرفیت ذوب ناکافی باعث شد تا در طی این سال‌ها مکررا از این ممنوعیت چشم‌پوشی شود. منفعت لغو این قانون علاوه بر این که صادرات کنگو را افزایش داد به اقتصاد زامبیا نیز کمک شایانی کرد؛ چرا که این کشور، مس و کبالت کنگو را فرآوری می‌کند. با لغو این قانون در سال ۲۰۲۰ انتظار می‌رود در آینده‌ای نه چندان دور تجارت این ماده مجدد رونق یابد.
