چین بزرگترین مصرفکننده انرژی و انتشاردهنده کربن در جهان و از طرفی بزرگترین سرمایهگذار در انرژیهای پاک و کمکربن است. در سال ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴ ظرفیت و سرمایهگذاری چین بر فناوری کمکربن افزایش یافته است. تغییرات زیرساختی زیادی برای رسیدن به اهداف کاهش انتشار کربن انجام شده است.
افزایش ظرفیت و احداث واحدهای زغالسنگ همچنان در چین ادامه دارد و تهدیدی برای تعهدات بینالمللی چین است. در می سال ۲۰۲۴ دولت چین برنامهای برای کاهش انتشار کربن در کوتاه مدت و تا سال ۲۰۲۵ منتشر کرد که شامل محدودیتهایی برای نفت، فولاد و سیمان بود.
چین بزرگترین مصرفکننده انرژی و انتشاردهنده کربن در جهان است که یکسوم از انتشار CO۲ جهانی را بهخود اختصاص میدهد. سرعت کاهش انتشار گازهای گلخانهای چین در دهههای آینده برای تعیین اینکه آیا جهان موفق به جلوگیری از گرمایش جهانی بیش از ۱.۵ درجه سانتیگراد میشود، مهم خواهد بود.
بخش انرژی منبع تقریبا ۹۰ درصد از انتشار گازهای گلخانهای چین است؛ بنابراین سیاستهای انرژی این کشور باید به سمت کنترل کربن هدایت شود. زغالسنگ بیش از ۶۰ درصد از تولید برق را تشکیل میدهد و نیروگاههای زغالسنگ جدید همچنان ساخته میشوند؛ اما ظرفیت فتوولتائیک خورشیدی (solar photovoltaics) چین از ظرفیت هر کشور دیگری پیشی گرفتهاست.
چین دومین مصرفکننده بزرگ نفت در جهان است؛ اما ۷۰ درصد ظرفیت تولید باتری خودروهای الکتریکی را نیز در خود جای داده است. کمکهای چین به فناوریهای کمکربن بهویژه فتوولتائیک خورشیدی، منجر به کاهش هزینهها و تغییر دیدگاه جهان در مورد آینده انرژی پاک شد. برای دستیابی جهان به اهداف اقلیمی خود، پیشرفت انرژیهای پاک در مقیاس بزرگتر و در همه بخشها نیاز است. بهطور مثال، چین بیش از نیمی از فولاد و سیمان جهان را تولید میکند و انتشار کربن دیاکسید (CO۲) از بخشهای فولاد و سیمان چین بهتنهایی بیشتر از کل انتشار CO۲ اتحادیه اروپا است.
منابع اصلی انتشار گازهای گلخانهای چین شامل بخش ساخت نیروگاه و تولید برق (۴۰ درصد)، صنعت (۴۰ درصد)، حملونقل (۱۰ درصد) و ساختوساز (۱۰ درصد) هستند. انتشار بخش صنعت بهترتیب متشکل از مواد معدنی غیرفلزی ( عمدتا سیمان) حدود ۱۴ درصد از کل، فلزات از جمله فولاد و آلومینیوم ۱۱ درصد، پتروشیمی حدود ۸ درصد و سایر صنایع ۷ درصد است.
افزایش مجدد انتشار کربن دیاکسید چین پس از همهگیری
تجزیه و تحلیلها بر اساس اطلاعات منتشر شده از سایت Carbon Brief نشان میدهد روند افزایش انتشار گاز CO۲ چین پس از دوره «ساسیت کووید صفر» ادامه دارد و در سه ماهه سوم سال ۲۰۲۳ حدود ۴.۷ درصد نسبت به سال قبل افزایش یافته است. بیشترین رشد مربوط به تقاضای نفت و سایر بخشهایی بودند که تا پایان سال ۲۰۲۲ تحت تاثیر کنترل همهگیری قرار داشتند. نمودار۱ انتشار CO۲ چین را در دورههای سه ماهه در بازه ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۳ نشان میدهد.
در سال ۲۰۱۷ انتشار CO۲ چین ۱۰ میلیارد و ۶۸۴ میلیون تن بوده است و در بازه ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۳ نرخ رشد سالیانه ۲.۱ درصدی را تجربه کردهاست. در سال ۲۰۲۳ با ۵۶۵ میلیون تن افزایش نسبت به سال قبل به ۱۲میلیارد و ۶۰۰ میلیون تن رسید. انتشار CO۲ چین در دهههای اخیر رشد زیادی داشته و رشد آن تنها برای دورههای کوتاهی متوقف شدهاست.
در طول ۲۰ سال گذشته، انتشار سالانه CO۲ بهسرعت افزایش یافته و تنها با کندی اقتصاد در سالهای ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶ و تاثیر محدودیتهای سیاستهای کووید صفر در سال ۲۰۲۲ متوقف شده است. رشد اقتصادی چین متاثر از سیاستهای کوووید صفر و کنترل انتشار کربن کند شده و تاکنون توسعه عمده زیرساختها مانند قبل از پاندمی انجام نشده است.
چین سرمایهگذاریهای جدید بهویژه برای فناوریهای کمکربن، از جمله خورشیدی، خودروهای الکتریکی و باتریها را انجام داده است. با این وجود برای همین میزان رشد اقتصادی محدود شده نیز ظرفیتهای نصب شده تولید انرژی تجدیدپذیر پاسخگوی افزایش تقاضای برق نبود و باعث شد مصرف زغالسنگ که دومین محرک انتشار گازهای گلخانهای است، افزایش یابد. افزایش تقاضای برق در ماه جولای ۲۰۲۳ شروع شد؛ قبل از اینکه تولید انرژی برقآبی از پایینترین مقدار خود که در اثر بارندگی کم در سال ۲۰۲۲ بود، افزایش یابد. این موضوع نیز در رشد انتشار کربن از محل فعالیت نیروگاههای زغالسنگسوز موثر بود.
برنامههای دولت چین برای کاهش انتشار CO۲
«چین تا قبل از سال ۲۰۳۰ به اوج انتشار CO۲ میرسد و قبل از سال ۲۰۶۰ به کربن صفر دست خواهد یافت»؛ این چشمانداز در سال ۲۰۲۰ توسط رهبر چین در جلسات حزب کمونیست اعلام شد. همچنین در تعهد پاریس در سال ۲۰۱۵ همه کشورها بهویژه چین متعهد شدند اهداف و برنامههای کنترل کربن تا سال ۲۰۳۵ را در سال ۲۰۲۵ بهروز کنند. رسیدن به اوج انتشار CO۲ چین قبل از سال ۲۰۳۰ به پیشرفت در سه زمینه کلیدی بستگی دارد؛ بهرهوری انرژی، توسعه سریع انرژیهای تجدیدپذیر و کاهش مصرف زغالسنگ.
طبق تعهدات چین تا سال ۲۰۳۰ اقداماتی همچون افزایش سهم سوختهای غیرفسیلی در مصرف انرژی اولیه به حدود ۲۵ درصد و افزایش ظرفیت نصبشده انرژی بادی و خورشیدی به بیش از ۱،۲۰۰ گیگاوات در دستور کار قرار دارد. در تعهدات بینالمللی، چین اعلام کرد که برای کنترل کربن بهطور جدی همکاری خود را با کارآفرینان و سرمایهگذاران صنایع انرژی پاک با حفظ سلطه خود بر محصولات خورشیدی PV، توربینهای بادی، خودروهای الکتریکی و الکترولیز هیدروژنی تقویت میکند. جدول ۱ افزایش ظرفیت تولید برق بهتفکیک منابع در سه ماهه سوم سال ۲۰۲۲ را نشان میدهد.
ظرفیت نصب شده جدید نیروگاه زغالسنگسوز چین در سه ماهه سوم ۲۰۲۲ نسبت به ظرفیت نصب شده در همین بازه سال ماقبل تقریبا دو برابر شده و به ۹ گیگاوات رسیده است. همچنین چین در همین دوره حدود ۲۴.۳ گیگاواتی ظرفیت انرژی خورشیدی، ۱۰.۵ گیگاوات ظرفیت انرژی بادی و ظرفیت ۲.۵ گیگاواتی انرژی آبی را به ظرفیت تولید برق از منابع غیرفسیلی این کشور افزود. آمار ظرفیتهای نصب شده نشاندهنده آن است که اگرچه کماکان سرمایهگذاری بر روی نیروگاههای با سوخت فسیلی در چین ادامه داشته است، اما ظرفیتهای نصب شده تجدیدپذیر بیش از ۴ برابر ظرفیت نصبشده نیروگاههای با سوخت فسیلی بودهاند.
دولت چین برنامه خود را برای صرفهجویی در انرژی و کاهش کربن طی سالهای ۲۰۲۴ تا ۲۰۲۵ با محدود کردن ظرفیت تولید در بخشهایی مانند زغال سنگ، نفت خام و فولاد منتشر کرد. این کشور قصد دارد در سال ۲۰۲۴ مصرف انرژی را حدود ۲.۵ درصد و انتشار CO۲ به ازای هر واحد تولید ناخالص داخلی (GDP) را ۳.۹ درصد کاهش دهد. همچنین انتظار دارد نسبت مصرف انرژی غیرفسیلی به حدود ۱۸.۹ درصد در سال ۲۰۲۴ و به بیش از ۲۰ درصد در سال ۲۰۲۵ افزایش یابد.
چین در تلاش است سهم فولاد تولید شده با استفاده از کورههای قوس الکتریکی از کل تولید فولاد خام را به ۱۵ درصد تا پایان سال ۲۰۲۵ افزایش یابد و میزان استفاده از قراضه به ۳۰۰ میلیون تن برسد. همچنین در نظر دارد مصرف انرژی در هر تن فولاد تا پایان سال ۲۰۲۵ به میزان ۲ درصد نسبت به سال ۲۰۲۳ کاهش یابد.
چین همچنین قصد دارد مصرف نفت را تنظیم کند. این کشور تا پایان سال ۲۰۲۵ واحدهای تقطیر نفت خام با ظرفیت ۲ میلیون تن در سال (۴۰ هزار بشکه در روز) یا کمتر را متوقف و کل ظرفیت فرآوری داخلی خود را حدود ۱ میلیارد تن در سال (۲۰ میلیون بشکه در روز) را حفظ خواهد کرد.