فلز سرب، بسیار نرم و دارای قابلیت چکش‌خواری بالا است و در بین فلزات اساسی، بیشترین مقاومت الکتریکی و کمترین رسانایی را دارد. همچنین این فلز مقاومت بالایی نسبت به خوردگی دارد و در عین حال نرم بودن آن، کاربردهای حفاظتی در کابل‌های برق را برای سرب به‌دنبال داشته است تا از نفوذ رطوبت و خوردگی فلز رسانای اصلی کابل محافظت کند. با این حال، امروزه عمده مصرف سرب در باتری‌های سربی- اسیدی است که با گسترش بازار مصرف خودرو، بازار در حال توسعه‌ای را تجربه کرده است.

با وجود خواص منحصر به‌فرد فلز سرب، اما سمی بودن آن سبب شده تا بسیاری از کاربردهای این فلز با سایر مواد جایگزین شود. به‌عنوان نمونه بسیاری از مواد پلاستیکی، امروزه کاربردهای سرب را در کابل‌ها از آن خود کرده‌اند؛ همچنین قلع جایگزین فلز سرب در آلیاژ مورد استفاده در لحیم‌کاری‌ها در سیستم‌های در تماس با آب شده است. صنایع الکترونیکی نیز به سمت استفاده از آلیاژهای لحیم‌کاری فاقد سرب حرکت کرده‌اند و فولاد و روی نیز جایگزین سرب در وزنه‌های مورد استفاده در بالانس چرخ‌های خودرو شده است. با این حال، همچنان سرب کاربرد خود را در باتری‌های مورد استفاده خودروها حفظ کرده است؛ البته ناگفته نماند که با توسعه بازار خودروهای الکتریکی که عموما از نسل جدید باتری‌های لیتیم- یون استفاده می‌کنند، انتظار می‌رود به تدریج بازار باتری‌های سرب- اسید نیز منسوخ شود.

فلز سرب همچون فلزات دیگر، از دو منبع معدنی و بازیافت تولید می‌شود. مهم‌ترین کانی سرب که برای تولید فلز سرب مصرف می‌شود، کانی گالن (PbS) است که عمدتا همراه با کانی‌های فلز روی در طبیعت یافت می‌شود. در تولید فلز سرب از طریق بازیافت نیز، اصلی‌ترین منبع تأمین‌کننده سرب، باتری‌های فرسوده هستند. از آن‌جا که عمده مصرف سرب در حال حاضر در ساخت باتری‌های سرب- اسید است و این محصولات طول عمر چندان زیادی ندارند، باتری‌های فرسوده به اصلی‌ترین منبع تأمین سرب برای بازیافت تبدیل شده‌اند. گفتنی است که بالغ بر ۶۲ درصد از سرب تصفیه‌شده از طریق بازیافت باتری‌های فرسوده به‌دست می‌آید.

تولید سرب تصفیه‌شده (فلز سرب) در دنیا طی سال ۲۰۲۰ حدود ۱۱.۹ میلیون تن بود که از این میزان تنها ۴.۵ میلیون تن از منابع معدنی بود و مابقی از طریق بازیافت، عمدتا بازیافت باتری‌های فرسوده، به‌دست آمد. نزدیک به ۴۸ درصد از کل فلز سرب عرضه شده در جهان، در چین تولید شد که بیش از ۵۱ درصد آن از طریق بازیافت و مابقی از منابع معدنی بود. در همین سال کره جنوبی، کانادا و استرالیا بزرگ‌ترین صادرکنندگان شمش سرب بودند؛ به‌طوری که در مجموع بیش از ۸۱۰ هزار تن شمش سرب را صادر کردند.

مصرف جهانی فلز سرب در سال ۲۰۲۰ بیش از ۱۱.۷۵ میلیون تن برآورد شده است که چین با مصرف نزدیک به ۵.۹ میلیون تن، بزرگ‌ترین مصرف‌کننده این فلز در جهان بود. از بین واردکنندگان شمش سرب در جهان، ایالات متحده طی چند سال گذشته، با واردات بیش از ۵۰۰ هزار تن، همواره بزرگ‌ترین واردکننده شمش سرب در جهان بوده است.

تولید سرب تصفیه شده در ایران طی سال‌های اخیر در رنج بین ۱۶۵ تا ۱۸۵ هزار تن قرار داشته است که عمده آن از طریق بازیافت باتری‌های فرسوده و ضایعات سربی صورت پذیرفته است. با وجود آن‌که ایران دارای ذخایر معدنی غنی از سرب است، اما عمده سرب معدنی تولید شده در ایران به‌شکل کنسانتره صادر می‌شود و مقدار اندکی از آن برای تولید فلز سرب مصرف می‌شود. در حال حاضر، تنها شرکت ملی سرب و روی ایران از کنسانتره برای تولید فلز سرب استفاده می‌کند و سایر واحدها که عموما دارای مالکیت شخصی هستند، عمدتا از باتری‌های فرسوده برای تولید فلز سرب استفاده می‌کنند.

با توجه به صادرات بالای شمش سرب از ایران، میزان مصرف سرب تصفیه‌شده طی سال‌های گذشته در بازه ۸۵ تا ۱۰۵ هزار تن قرار دارد. بازار خودروی ایران که به‌سرعت در سال‌های گذشته توسعه یافته است، محرک اصلی رشد بازار تقاضای فلز سرب بوده است. این بازار نه‌تنها مهم‌ترین مصرف‌کننده نهایی فلز سرب شناخته می‌شود، بلکه با عرضه باتری‌های فرسوده، بخش عمده‌ای از نیاز صنعت سرب به ماده اولیه را نیز تأمین می‌کند.

تولید فلز سرب به‌دلیل سمی بودن آن، همواره تحت نظارت شدید کارشناسان محیط‌‌‌‌‌‌‌‌‌زیست بوده است. برای این منظور، تجهیزات واحدهای ذوب سرب مورد رصد کارشناسان قرار می‌گیرد تا از انتشار سرب در محیط‌‌زیست جلوگیری شود. از آن‌جا که تولید سرب از کنسانتره غبار بیشتری ایجاد می‌کند، نظارت زیست‌محیطی فرآیند تولید فلز سرب از کنسانتره، عموما به‌صورت سخت‌گیرانه‌تری انجام می‌شود. اما با این حال، ظرفیت‌هایی در کشور وجود دارند که با حداقل این نظارت‌ها به تولید غیر استاندارد سرب مشغول هستند.

اصلی‌ترین ماده اولیه تولید فلز سرب، باتری‌های فرسوده سرب- اسید است که به‌طور گسترده در خودروها مورد استفاده قرار می‌گیرد. هر چند که ایران دارای بازار خودروی بزرگی است، اما این بازار قادر به تأمین تمامی باتری‌های فرسوده مورد نیاز صنعت سرب کشور نیست و بخش قابل توجهی از آن از سوی کشورهای خارجی تأمین می‌شود. با عضویت ایران در کنوانسیون بازل، تجارت باتری‌های فرسوده به‌دلیل ترکیبات سمی و خطرناک سرب و اسید سولفوریکی که دارد، تحت مفاد این کنوانسیون صورت می‌گیرد؛ به‌طور کلی این کنوانسیون به کنترل تجارت و مبادلات برون‌مرزی زباله‌ها و پسماندهای مضر و خطرناک می‌پردازد تا از سرازیر شدن این زباله‌ها از کشورهای توسعه‌یافته به سایر کشورها جلوگیری شود.

این امر، واردات باتری‌های فرسوده را محدود ساخته تا جایی که تأمین کافی باتری‌های فرسوده برای برخی از واحدها به یک چالش تبدیل شده است. در پی این امر، بسیاری در صدد مصرف کنسانتره به‌جای باتری برآمده‌اند تا با استفاده از ذوب کنسانتره، بخشی از نیاز خود به ماده اولیه را تأمین کنند. البته باید توجه داشت که جایگزین کردن کنسانتره به‌جای باتری‌های فرسوده به‌عنوان ماده اولیه، تماما قابل اجرا نبوده و این امر چالش‌های خاص خود را به‌همراه دارد.

عدم تأمین کافی ماده اولیه در کنار توسعه بی‌رویه ظرفیت‌های ذوب و تصفیه سرب، سبب شده تا ظرفیت عظیمی از ذوب و تصفیه سرب در کشور شکل بگیرد که عمدتا با نرخ پایینی از ظرفیت در حال فعالیت هستند. با این حال، همچنان حجم تولید شمش سرب کشور بسیار بیشتر از میزان تقاضای آن است تا جایی که ایران جایگاه بزرگ‌ترین صادرکننده شمش سرب منطقه را از آن خود کرده است.