آنتیموان فلزی متخلخل و خاکستری است که عمدتا همراه با سرب آلیاژ پرکاربردی را تولید می‌کند، افزون‌بر این از این فلز در کاربردهای بازدارنده شعله نیز استفاده می‌شود. یکی از وقایعی که تاثیر چشمگیری بر تجارت سنگ و کنسانتره آنتیموان گذاشت جنگ اوکراین و روسیه بود؛ چراکه روسیه از بزرگ‌ترین صادرکنندگان آنتیموان معدنی بود.
از دیگر رخدادهای تاثیرگذار بر تجارت آنتیموان میتوان به همه‌گیری کووید۱۹ اشاره کرد، زیرا چین بزرگ‌ترین تامین‌کننده آنتیموان فلزی در جهان است، لذا در پی رکود ناشی از همه‌گیری این ویروس و تعطیل شدن صنایع در چین و سایر نقاط دنیا، تجارت آنتیموان فلزی دچار کاهش شد که پس‌از کنترل این بیماری در سال ۲۰۲۱ تجارت آنتیموان فلزی مجددا افزایش یافت.
آنتیموان فلزی متخلخل و خاکستری است که اغلب در طبیعت به شکل سولفیدی یافت می‌شود. آنتیموان ازجمله فلزاتی است که میتوان آن را در زمره فلزات استراتژیک دسته‌‌بندی نمود. بنابراین تجارت این محصول به‌صورت معدنی و فلزی حایز اهمیت است؛ از همین‌رو در این گزارش به بررسی تجارت این ماده استراتژیک پرداخته شده است.
بیش‌ترین کاربرد فلز آنتیموان، استفاده از آن به شکل آلیاژ با سرب یا قلع است. ذکر این نکته حایز اهمیت است که حدود ۶۰ درصد کاربرد آنتیموان در بازدارنده‌های شعله بوده و ترکیبات آنتیموان که از افزودنی‌های مهم برای مواد ضد کلر و بروم که حاوی مواد مقاوم در برابر آتش هستند در بسیاری از محصولات تجاری و خانگی وجود دارد.
ترکیب آلیاژهای سرب و قلع با آنتیموان، خواص آن‌ها را برای لحیم‌کاری، ساخت گلوله و یا ساخت یاتاقان ساده بهبود می‌بخشد. آنتیموان آلیاژی بسیار مفیدی با سرب تشکیل می‌دهد و سختی و مقاومت مکانیکی آن را افزایش می‌دهد و معمولا برای بیشتر محصولات کاربردی شامل سرب، مقادیر مختلف آنتیموان به‌عنوان فلز آلیاژکننده استفاده می‌شود. استفاده از صفحات آنتیموان سرب در باتری‌های اسید سرب رایج است و استفاده از این آلیاژ باعث بهبود مقاومت صفحات و بهبود خواص شارژ باتری‌ها می‌شود.
جنگ اوکراین و روسیه گریبان گیر صنعت آنتیموان
نمودار ۱ روند واردات جهانی سنگ و کنسانتره آنتیموان را در بازه زمانی ده‌ساله ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۱ نشان می‌دهد. همان‌طور که نمودار مذکور نیز نشان می‌دهد، روند کلی تجارت سنگ و کنسانتره نزولی بوده و واردات آن از ۸۶ هزار تن در سال ۲۰۱۲ تا ۴۸ هزار تن کاهش‌یافته که به معنای کاهش سالانه ۶ درصدی واردات سالانه سنگ و کنسانتره آنتیموان در بازه زمانی مورد بررسی است. بزرگ‌ترین مقصد صادراتی آنتیموان معدنی در جهان چین است که بیش‌از ۶۹ درصد بازار واردات این محصول را به خود اختصاص داده است. تایلند و هند در رده‌های بعدی مقاصد تجاری برای این محصول هستند.
عمان نیز از سال ۲۰۲۰ به جرگه مشتریان سنگ و کنسانتره آنتیموان در جهان پیوسته است. عمان آنتیموان را به‌صورت کنسانتره وارد کرده و پس‌از انجام عملیات ذوب و پالایش و تولید آن به‌صورت فلزی و یا تولید پودر آنتیموان، آن را به دیگر کشورها صادر می‌کند و عمده مقاصد صادراتی آن کشورهای هند، اسپانیا و آمریکا است. مهم‌ترین صادرکنندگان سنگ و کنسانتره آنتیموان نیجریه و روسیه هستند. صادرات کنسانتره آنتیموان توسط روسیه به دلیل جنگ اوکراین و روسیه در سال ۲۰۲۱ کاهش یافت و همین امر موجب کاهش واردات جهانی شد.
نمودار ۲ روند واردات جهانی آنتیموان فلزی را در بازه زمانی ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۱ به نمایش گذاشته است. همان‌طور که در نمودار نیز مشاهده می‌شود، روند کلی واردات آنتیموان فلزی نیز نظیر شکل معدنی آن، نزولی بوده و ۴۷ هزار تن در سال ۲۰۱۲ به ۴۳ هزار تن در سال ۲۰۲۱ کاهش‌یافته است. با توجه به نمودار ۱ و نمودار ۲، تجارت جهانی آنتیموان فلزی همگام بابا تجارت شکل معدنی آن در سال ۲۰۱۸ به اوج خود رسیده و پس‌از سال ۲۰۱۸ با کاهش تجارت کنسانتره آنتیموان، تجارت فلز آنتیموان نیز رو به کاهش نهاد؛ اما مجددا در سال ۲۰۲۱ افزایش یافت. علت کاهش تجارت این محصول عمدتا کاهش تولید معدنی به دلیل کاهش ذخایر آنتیموان در جهان است. کسری عرضه مهم‌ترین عاملی است که باعث کاهش تجارت آنتیموان معدنی و فلزی در سال‌های اخیر شده است.
زمین‌گیر شدن بازار آنتیموان در پس ظهور کرونا
با توجه به نمودار ۲ عمدتا کشورهای صنعتی در فهرست بزرگ‌ترین واردکنندگان فلز آنتیموان در جهان قرار دارند. فرانسه به‌عنوان بزرگ‌ترین مقصد تجاری آنتیموان فلزی، بیش‌از ۲۱ درصد تامین این فلز در جهان را به خود اختصاص داده است. عمده نیاز وارداتی به آنتیموان فرانسه (بیش از ۶۰ درصد آن) توسط تاجیکستان تامین می‌شود. پس‌از تاجیکستان مبادی واردات فلز آنتیموان فرانسه، کشورهای ویتنام و چین هستند که هر کدام به ترتیب ۲۰ و ۱۱ درصد از فلز آنتیموان این کشور را تامین می‌کنند. عمده فلز آنتیموان آمریکا به‌عنوان دومین مقصد تجاری فلز آنتیموان از کشورهای چین و هند تامین می‌شود؛ لذا با توجه به همه‌گیری ویروس کرونا و تعطیلی صنایع چین و سایر نقاط دنیا، واردات آنتیموان آمریکا از چین در سال ۲۰۲۰ افت قابل توجهی را تجربه کرد؛ البته این رخداد به چین محدود نشد، بلکه باعث شد صادرات و به دنبال آن واردات آنتیموان فلزی در سال ۲۰۲۰ در سراسر جهان کاهش یابد و در ادامه با کنترل این ویروس و واکسیناسیون جهانی، مجددا تجارت این محصول روند صعودی را پیمود.
آینده تجارت آنتیموان چگونه رقم می‌خورد؟
با توجه به این‌که مهم‌ترین محل مصرف آنتیموان در کاربرد بازدارنده‌های شعله است، آینده تولید و تجارت این محصول مستقیما به این کاربرد وابسته است. البته نکته مهم دیگری که در آینده بر عرضه و تجارت آنتیموان تاثیر چشمگیری خواهد گذاشت، کسری بازار و محدود شدن ذخایر آنتیموان است و با توجه به استراتژیک بودن آنتیموان، همواره نگرانی‌هایی درباره آینده تولید و تجارت این فلز وجود خواهد داشت.