طی دهه گذشته، واردات جهانی سود سوزآور مایع ۷ برابر بیشتر از نوع جامد بوده و در مجموع با نرخ رشد سالیانه ۰.۹ درصد افزایش‌یافته است. در سال ۲۰۲۳، حدود ۱۷.۳ میلیون تن سود سوزآور مایع و ۱.۴ میلیون تن سود سوزآور جامد به کشورهای مختلف وارد شده است.
کشور استرالیا با میانگین سهم واردات ۱۳ درصد، در رتبه اول واردکنندگان سود سوزآور مایع در جهان قرار دارد. تغییرات واردات سود سوزآور مایع به استرالیا، روند صعودی داشته و نرخ رشد سالیانه آن ۱.۸۴ درصد بوده است. این کشور در سال ۲۰۲۳ بالغ بر ۲.۷ میلیون تن سود سوزآور مایع وارد کرده که بر خلاف دیگر کشورهای بزرگ واردکننده، مقدار آن نسبت به سال قبل افزایش‌یافته است.
سود سوزآور با فرمول شیمیایی NaOH، یکی از مواد قلیایی قوی و پرکاربرد در صنایع مختلف است که به دو شکل مایع و جامد (پرک یا پودر) عرضه می‌شود. این ماده به‌دلیل ویژگی‌هایی همچون حلالیت بالا، خاصیت خورندگی قوی و بسیار قلیایی، در تولید مواد شیمیایی، شوینده‌ها، کاغذ، تصفیه آب، صنایع نفت و گاز و حتی صنایع غذایی استفاده می‌شود. فرآیند تولید آن عمدتا از طریق الکترولیز آب نمک (فرآیند کلر- آلکالی) صورت می‌گیرد که کلر، هیدروژن و سود سوزآور را به‌عنوان محصولات اصلی تولید می‌کند.
سود سوزآور مایع و جامد در ویژگی‌ها، کاربردها و نحوه استفاده تفاوت‌هایی با هم دارند. سود سوزآور مایع معمولا با غلظت‌های بین ۳۰ تا ۵۰ درصد عرضه می‌شود و به‌دلیل ویژگی مایع بودن و غلظت ثابت، قابلیت استفاده فوری و مستقیم در صنایعی مانند پالایش نفت، تصفیه گازها، صنایع آلومینیوم، تصفیه آب، صنایع غذایی و مواد شوینده دارد. در مقابل، سود سوزآور جامد خلوص ۹۰ درصدی داشته و به‌دلیل پایداری بیشتر و سهولت ذخیره‌سازی، استفاده از آن در مواردی مانند تولید مواد شیمیایی، صابون‌سازی و صنایع غذایی ترجیح داده می‌شود. سود مایع به تجهیزات مقاوم در برابر خوردگی نیاز دارد در‌حالی‌که سود جامد به‌دلیل حساسیت به رطوبت باید در بسته‌بندی‌های ضد آب نگهداری شود. از لحاظ ایمنی، سود مایع خطر نشتی بالاتر دارد؛ در‌حالی‌که سود جامد تنها در‌صورت مرطوب شدن می‌تواند به همان اندازه خطرناک باشد.
در بازار جهانی، آمریکا، چین و ژاپن از صادرکنندگان اصلی سود سوزآور هستند و آسیا سهم عمده‌ای در صادرات این محصول دارد؛ در‌حالی‌که استرالیا، برزیل و آمریکا واردکنندگان اصلی محسوب می‌شوند (آمریکا در سال ۲۰۲۳ اولین صادرکننده بزرگ این محصول و سومین واردکننده بزرگ بوده است). رشد تقاضا برای این ماده، به‌ویژه در بخش تصفیه آب و صنایع نفت و گاز، آینده روشنی برای بازار آن پیش‌بینی می‌کند.
سهم ۷ برابری واردات سود سوزآور مایع
در نمودار ۱، تغییرات تناژ واردات بین‌المللی سود سوزآور مایع و جامد (با احتساب محتوای ۱۰۰ درصدی) طی ده سال گذشته مقایسه شده است. آمارها نشان می‌دهند که حجم واردات جهانی سود سوزآور مایع حدود ۷ برابر بیشتر از نوع جامد بوده است. طی دهه گذشته، واردات جهانی سود سوزآور روند نوسانی داشته و در مجموع با نرخ رشد سالیانه ۰.۹ درصد افزایش‌یافته است.
آن‌چنان‌که در نمودار ۱ مشاهده می‌شود، بیش‌ترین میزان سود سوزآور وارد شده به کشورهای مختلف در سال ۲۰۲۱ بوده که رشد تجارت سود سوزآور مایع در این سال، دلیل اصلی آن است. در‌حالی‌که طی دهه گذشته، بیش‌ترین حجم سود سوزآور جامد در سال ۲۰۱۸ تجارت شده است. به‌طورکلی تجارت این محصول از سال ۲۰۲۱ به بعد، روندی نزولی به خود گرفته است که این روند کاهشی به وضوح در نمودار زیر قابل مشاهده است.
رشد واردات استرالیا بر خلاف روند جهانی
همان‌طور که در نمودار ۲ مشاهده می‌شود، واردات جهانی سود سوزآور مایع طی دهه گذشته، روند تقریبا صعودی داشته و با نرخ رشد متوسط سالیانه ۰.۹ درصد افزایش‌یافته است. بیش‌ترین مقدار تناژ واردات این محصول در سال ۲۰۲۱ بیش از ۱۸.۷ میلیون تن و کمترین مقدار در سال ۲۰۱۴ حدود ۱۵.۸ میلیون تن بوده است.
کشور استرالیا با میانگین سهم واردات ۱۳ درصد، در رتبه اول واردکنندگان سود سوزآور مایع در جهان قرار دارد. تغییرات واردات سود سوزآور مایع به استرالیا، روند صعودی داشته و نرخ رشد سالیانه آن ۱.۸۴ درصد بوده است. بیش‌ترین میزان واردات این محصول به کشور استرالیا در سال ۲۰۲۳ حدود ۲.۷ میلیون تن و کمترین مقدار آن در سال ۲۰۱۹ کمتر از ۲ میلیون تن بوده است. عواملی مانند رشد صنایع شیمیایی، نیاز به تصفیه آب و فاضلاب و افزایش تقاضا برای فرآیندهای صنعتی و تولیدی از دلایل افزایش واردات سود سوزآور به استرالیا در سال‌های اخیر است. نکته قابل توجه، افزایش واردات استرالیا در سال ۲۰۲۳ در مقایسه با افت واردات دیگر کشورهای بزرگ واردکننده است.
کشور برزیل به‌عنوان دومین کشور بزرگ واردکننده سود سوزآور مایع در جهان، مشابه با استرالیا حدود ۱۳ درصد از واردات جهانی این محصول را به خود اختصاص داده است. روند واردات به کشور برزیل طی دهه گذشته نزولی بوده و با نرخ ۰.۵ درصد کاهش‌یافته است. بیش‌ترین حجم واردات این محصول به برزیل در ۲۰۲۰ بیش از ۲.۷ میلیون تن بوده و کمترین میزان آن در سال ۲۰۱۶ حدود ۱.۶ میلیون تن بوده است.
هلند، سومین کشور بزرگ واردکننده سود سوزآور مایع در جهان در دهه گذشته است که طی این دهه حدود ۹ درصد از واردات جهانی این محصول را به خود اختصاص داده است. واردات هلند طی دوره یاد شده، روندی نوسانی را طی کرده و ابتدا از ۱.۲ میلیون تن در سال ۲۰۱۴، به بیش‌ترین میزان خود در سال ۲۰۱۹ و با حجم ۲ میلیون تن رسیده است؛ در ادامه طی روندی به شدت نزولی، در سال ۲۰۲۳ کمترین میزان واردات هلند با حجم حدود ۹۴۰ هزار تن ثبت شده است.
کشور آمریکا با میانگین سهم واردات ۶ درصد، در رتبه‌‌ی بعدی بزرگ‌ترین واردکنندگان جهانی این محصول در دهه گذشته قرار می‌گیرد. واردات محصول مذکور به آمریکا طی ده سال گذشته، در سال‌های ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۰ روند کاهشی داشته و در ۲۰۱۹ کمترین میزان واردات با حجم کمتر از ۸۰۰ هزار تن به ثبت رسیده است. همچنین بیش‌ترین حجم واردات محصول مذکور به این کشور در سال ۲۰۱۴ بیش از ۱.۳ میلیون تن بوده است.
تنوع بالاتر در واردکنندگان سود سوزآور جامد
آن‌چنان‌که در نمودار ۳ قابل مشاهده است، واردات جهانی سود سوزآور جامد طی دهه گذشته روند صعودی داشته و با نرخ رشد سالیانه ۱.۵ درصد افزایش‌یافته است. بیش‌ترین مقدار تناژ واردات این محصول در سال ۲۰۱۸ نزدیک به ۱.۵ میلیون تن بوده و کمترین مقدار در سال ۲۰۱۴ حدود ۱.۲ میلیون تن بوده است. کشورهای نیجریه با میانگین سهم واردات ۵ درصد، اندونزی و ویتنام با میانگین سهم مشابه ۴ درصد، ازبکستان ۳ درصد و ترکیه ۲ درصد، در رتبه اول واردکنندگان سود سوزآور جامد در جهان هستند.
نکته قابل تامل، سهم کمتر کشورهای بزرگ واردکننده سود سوزآور جامد از واردات جهانی آن در مقایسه با سود سوزآور مایع است. همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، سود سوزآور مایع در صنایع بزرگ و در حجم زیاد کاربرد دارد که نیازمند تمهیدات خاص حمل و نگهداری است؛ در‌حالی‌که شکل جامد این محصول در طیف متنوعی از صنایع کوچک‌تر و در بسته‌بندی‌های ساده‌تری استفاده می‌شود. لذا تعداد کشورهای واردکننده این شکل از محصول، بیشتر و حجم واردات آنها کمتر از کشورهایی است که سود سوزآور مایع را از طریق کشتی‌های مخزن‌دار ویژه‌ای که برای حمل آن طراحی شده‌اند، وارد می‌کنند.
تغییرات واردات سود سوزآور جامد به نیجریه، در ده سال اخیر روند صعودی داشته و با نرخ رشد سالیانه ۵.۵ درصد افزایش‌یافته است. بیش‌ترین میزان واردات این محصول به نیجریه در سال ۲۰۲۱ حدود ۹۰ هزار تن و کمترین مقدار آن در سال ۲۰۱۴ حدود ۴۴ هزار تن بوده است. تغییرات واردات محصول مذکور به کشورهای اندونزی و ویتنام نیز روند صعودی داشته و با نرخ‌های رشد به ترتیب ۶ و ۱.۱ درصد افزایش‌یافته‌اند. بیش‌ترین مقدار واردات این محصول به کشور اندونزی در سال ۲۰۲۳ بیش از ۶۶ هزار تن و کمترین میزان واردات در سال ۲۰۱۶ حدود ۳۴ هزار تن بوده است. بیش‌ترین حجم واردات سود سوزآور جامد به کشور اندونزی در سال ۲۰۲۳ بیش از ۶۶ هزار تن و بیش‌ترین حجم واردات این محصول به کشور ویتنام در سال ۲۰۱۷ حدود ۷۰ هزار تن بوده است.
