چین بزرگترین تولیدکننده سرب تصفیه شده جهان شناخته می‌شود. سهم این کشور در تولید سرب تصفیه شده در سال ۲۰۲۰، حدود ۵۵ درصد برآورد شد که بخش عمده‌ای از آن از طریق بازیافت حاصل شد.
این در حالی است که در سال ۲۰۱۵، سهم بازیافت در تولید سرب تصفیه شده این کشور، تنها حدود ۱۲ درصد بود ولی پس از آن و در نیمه دوم دهه ۲۰۱۰، سهم بازیافت با شتاب زیادی در صنعت سرب این کشور رشد یافت. انتظار می‌رود که تداوم همه‌گیری ویروس کووید- ۱۹ به رشد بیشتر این سهم کمک کند.
اصلی‌ترین مصرف سرب تصفیه شده، در ساخت باتری‌های سرب- اسید است که عمدتا در خودروهای سواری و تجاری احتراق داخلی استفاده می‌شود. از این رو، بازار خودرو نقش شگرفی در تعیین تقاضای سرب تصفیه شده ایفا می‌کند. چین به‌عنوان بزرگترین بازار خودروهای جهان، بازار تقاضای عظیمی را برای سرب تصفیه شده ایجاد کرده است. تعداد انواع خودروهای در حال استفاده در چین (اعم از سواری و تجاری) طی سال‌های اخیر از مرز ۲۸۰ میلیون دستگاه نیز فراتر رفته است و سالانه بش از ۲۵ میلیون تن دستگاه انواع خودروهای سواری و تجاری در این کشور ساخته می‌شود. این بازار بزرگ و عظیم از خودرو، کشور چین را به بزرگترین بازار مصرف سرب تصفیه شده جهان تبدیل کرده است و متعاقبا محرک توسعه ظرفیت‌های تولید این محصول در این کشور شده است؛ به‌طوری که در سال ۲۰۲۰، سهم این کشور از تولید سرب تصفیه شده جهان به حدود ۵۵ درصد رسید. این در حالی است که تولید معدنی سرب این کشور، پاسخگوی تمامی نیاز این کشور به تولید سرب تصفیه شده نیست و بخشی از این نیاز این کشور به تولید سرب تصفیه شده از محل بازیافت تامین می‌شود.
پررنگ شدن جایگاه بازیافت در صنعت سرب چین
نمودار شماره ۱، مقدار تولید سرب تصفیه شده و تولید معدنی سرب چین را طی ۱۰ سال گذشته نشان میدهد. همان‌طور که در این نمودار نشان داده شده است، تولید سرب معدنی چین طی ۱۰ سال گذشته روندی کاهشی را سپری کرده است، این در حالی است که تقاضای روز افزون سرب تصفیه شده در این کشور که عمدتا ناشی از رشد بازار خودروی آن بوده است، افزایش تولید سرب تصفیه شده را به‌همراه داشته است. چین در سال ۲۰۲۰، با تولید تقریبا ۱.۹ میلیون تن سرب معدنی، سهم ۴۳ درصدی از کل سرب معدنی تولید شده جهان را به‌خود اختصاص داد. این در حالی است که بر اساس آمار ارایه شده توسط اداره آمار این کشور، تولید کل سرب تصفیه شده آن در همین سال از مرز ۶.۴ میلیون تن نیز فراتر رفت. از آن‌جا که میزان واردات سرب معدنی این کشور چندان قابل توجه نبوده است، انتظار می‌رود که قسمت عمده تولید سرب تصفیه شده این کشور از طریق بازیافت صورت گرفته باشد.
بر اساس برآوردهای به‌عمل آمده، سهم بازیافت و ذوب ضایعات سربی در این کشور طی سال‌های اخیر افزایش قابل توجهی داشته است. در حالی که در نیمه نخست دهه ۲۰۱۰، بازیافت به‌طور متوسط کمتر از ۲۰ درصد از تولید سرب تصفیه شده این کشور را در اختیار داشت، در نیمه دوم این دهه و همزمان با تغییر رویکرد این کشور نسبت به مسائل زیست‌محیطی، به‌یکباره سهم بازیافت افزایش یافت تا در سال ۲۰۲۰، به بیشینه ۵۷ درصدی رسید. در نیمه دوم دهه ۲۰۱۰ و پس از اجرای معاهده ۲۰۱۵ زیست‌محیطی پاریس، چین در صدد مقابله جدی با صنایع آلاینده و همچنین حفظ منابع طبیعی برآمد. صنعت سرب در این میان، به‌عنوان یکی از صنایع آلاینده از جمله اولین صنایعی بود که تحت تأثیر این تغییر سیاست دولت چین قرار گرفت.
نقش دولت چین در جهت‌دهی به صنعت سرب
با توجه به شمار بالای خودروهای در حال استفاده در این کشور، سالانه مقادیر بسیار زیادی از باتری‌های سرب- اسید مستهلک و فرسوده می‌شوند. این باتری‌ها به‌عنوان مهم‌ترین منابع ثانویه سرب در این کشور، نقش به‌سزایی در تامین نیاز این کشور به فلز سرب ایفا می‌کنند. چین با ممنوعیت واردات انواع باتری‌های فرسوده بر اساس کنوانسیون بازل، به صنعت سرب این کشور به‌گونه‌ای جهت داد تا از انباشت باتری‌های فرسوده در این کشور جلوگیری کند. گفتنی است که باتری‌های فرسوده سرب- اسید، نه‌تنها به‌علت سرب موجود در آن که فلزی سمی است، بلکه به‌دلیل اسید سولفوریکی که در آن وجود دارد و بسیار خورنده است، یکی از ضایعات و باطله‌های خطرناک به‌حساب می‌آید. از این رو، عمدتا دولت‌ها سیاست‌هایی را پیش می‌گیرند تا از انباشت آن‌ها در سطح کشور جلوگیری کنند.
یکی از مهم‌ترین اقدامات چین در این راستا، ممنوعیت واردات باتری‌های فرسوده بود. با این حال، با توجه به سهم بالای مصرف سرب معدنی در تولید سرب تصفیه شده این کشور، این اقدام به‌تنهایی کارساز نبود. در این راستا، چین به‌صرافت محدود کردن مصرف سرب معدنی افتاد. چین با وجود رشد روزافزون تقاضای سرب تصفیه شده در این کشور، اما دولت این کشور با اعمال محدودیت برای واردات سرب در صدد توسعه صنعت بازیافت سرب در این کشور برآمد.
نمودار ۲، واردات سرب معدنی چین را در طی ۱۰ سال گذشته نشان میدهد. همان‌طور که در این نمودار مشاهده می‌شود، نه‌تنها تناژ وارداتی کنسانتره سرب طی این دوره کاهش داشته است، بلکه عیار متوسط کنسانتره وارداتی آن نیز کاهش داشته است. به این ترتیب، می‌توان اذعان کرد که سرب محتوی وارداتی چین به‌شکل کنسانتره روندی کاهشی را طی کرده است و از مقدار حدود ۱.۱ میلیون تن سرب محتوی در سال ۲۰۱۱، به مقدار کمتر از ۸۵۰ هزار تن سرب محتوی در سال ۲۰۲۰ کاهش یافت. به این ترتیب، سهم واردات در تامین فلز سرب مورد نیاز چین طی این دهه از حدود ۲۴ درصد در سال ۲۰۱۱، به حدود ۱۳ درصد در سال ۲۰۲۰ کاهش یافت.
ویروس کووید-۱۹ به‌نفع صنعت سرب
طی سال‌های آتی انتظار می‌رود که بازار سرب چین، همچنان در پی رشد شمار خودروهای در حال استفاده بزرگ شود و این امر افزایش تولید سرب تصفیه شده در این کشور را به‌همراه داشته باشد. هر چند که سهم بازیافت در صنعت سرب تصفیه شده چین طی سال‌های اخیر رشد چشم‌گیری را تجربه کرده است، اما همچنان مقدار برآورده شده این سهم در سال ۲۰۲۰، کمتر از متوسط کل جهان طی سال‌های اخیر است. با توجه به سیاست‌های چین جهت حفظ منابع طبیعی و مقابله با صنایع آلاینده، انتظار می‌رود که دولت چین سهم بیشتری را برای بازیافت سرب نسبت به شاخص جهانی آن هدف‌گذاری کرده باشد. از این رو، احتمال داده می‌شود که طی سال‌های آتی روند صعودی سهم بازیافت در تولید سرب تصفیه شده همچنان ادامه داشته باشد. حتی همه‌گیری ویروس کووید-۱۹ در این کشور که تولید بسیاری از صنایع من جمله خودروسازی را کند کرد، از تقاضای کل سرب تصفیه شده کاست. این در حالی بود که افزایش میزان استفاده از خودرو به‌جای استفاده از وسایل نقلیه عمومی، احتمال افزایش عرضه باتری‌های فرسوده را زیاد کرد. از این رو، با افزایش بیشتر میزان دسترسی به باتری‌های فرسوده نسبت به رشد جانب تقاضا، انتظار می‌رود که سهم بازیافت تحت تأثیر همه‌گیری ویروس کووید-۱۹ رشد بیشتری را تجربه کند.