آهن چهارمین عنصر فراوان موجود در پوسته زمین پس از اکسیژن، سیلیسیم و آلومینیوم است و یک کامودیتی ضروری در صنعت مدرن به‌شمار می‌رود. به این دلیل که آهن می‌تواند با سایر فلزات آلیاژهای بسیار متفاوتی را تشکیل دهد، خواص و متعاقبا کاربردهای بسیار متنوعی دارد. از جمله خواص قابل دستیابی با آلیاژسازی آهن، می‌‌توان به افزایش استحکام و مقاوم شدن آن نسبت به خوردگی اشاره نمود. کانسنگ‌آهن معمولا به صورت اکسید آهن، در رنگ‌های متفاوتی از خاکستری تیره، زرد روشن یا بنفش تیره تا قرمز یافت می‌شود. تاکنون کانی‌های مختلفی از آهن شناسایی شده است که از مهم‌ترین و معروف‌ترین آن‌ها می‌توان به مگنتیت (Fe_۳O_۴) و هماتیت (Fe_۲O_۳) اشاره نمود. سنگ‌آهن به‌عنوان منبع آهن در صنایع آهن و فولاد جهان، یکی از اصلی‌ترین و ضروری‌ترین مواد اولیه برای تولید فولاد به‌شمار می‌رود.

عمده آهن استخراج شده (حدود ۹۸ درصد) در فولادسازی استفاده می‌شود و بخش اندکی از انواع سنگ‌های کم‌کیفیت در صنایع دیگری همچون شستشوی زغال‌سنگ و تولید سیمان مصرف می‌شود. مطابق آمارها سنگ‌آهن در حدود ۵۰ کشور جهان استخراج می‌شود که ۷ کشور بزرگ، حدود سه‌چهارم کل تولید جهان را تشکیل می‌دهند.

عمده سنگ‌آهن در سراسر جهان به‌صورت روباز و با عیارهای مختلفی استخراج می‌شود. هر چند که استفاده از سنگ‌آهن با عیار کمتر از ۶۰ درصد برای تولید فولاد از لحاظ فنی امکان‌پذیر است، اما هزینه‌های بالای تولید و پایین بودن نرخ بازیابی در صورت استفاده از چنین سنگ‌آهنی، اقتصادی بودن آن را کاملا از بین می‌برد. به همین دلیل و به‌منظور اقتصادی شدن فعالیت فولادسازی، عمده فولادسازان از سنگ‌آهنی با عیار بیش از ۶۰ درصد استفاده می‌کنند که این موضوع، فرآوری انواع کم عیار سنگ‌آهن را الزامی می‌کند. درحالی‌که سنگ‌آهن‌هایی با عیار بالای ۶۰ درصد، به‌طور مستقیم در کوره‌های تولید فولاد به‌روش کوره‌بلند استفاده می‌شوند که در اصلاح به آن‌ها «کانسنگ طبیعی (Natural Ore)» گفته می‌شود.

سایر کانسنگ‌های آهنی با عیار پایین‌تر به واحدهای تغلیظ جهت پرعیارسازی ارسال می‌شوند. سنگ مگنتیت از طریق جداسازی مغناطیسی، فرآوری می‌شود. شایان ذکر است، فرآیند پرعیارسازی سنگ مگنتیت عموما راحت‌تر و با نرخ بازیابی بالایی امکان‌پذیر است؛ این امر امکان استفاده از سنگ‌های مگنتیتی کم‌عیارتر را نسبت به سنگ‌های هماتیتی فراهم می‌آورد. از جمله روش‌های پرعیارسازی سنگ هماتیت می‌توان به فرآیند اسپیرال یا میز لرزان اشاره نمود که این روش به‌دلیل جرم حجمی بالای این ماده معدنی میسر است. همچنین بعضی واحدها از روش فلوتاسیون جهت تغلیظ هماتیت استفاده می‌کنند. نظر به اینکه محصول واحدهای تغلیظ، عمدتا بسیار ریز یا پودری است، کنسانتره به‌دست آمده به واحدهای گندله‌سازی ارسال می‌شود. محصول کارخانه‌های گندله‌سازی به‌عنوان خوراک مستقیم در کوره‌بلند یا در کوره‌های احیای مستقیم برای تولید آهن اسفنجی کاربرد دارند.

مطابق آمارهای بین‌المللی تولید کل سنگ‌آهن در سال ۲۰۲۱، حدود ۲.۶۰ میلیارد تن گزارش شد که حدود ۵ درصد نسبت به سال قبل افزایش داشت. در این سال کشورهای استرالیا، برزیل، چین، هند و روسیه سهم ۷۶ درصدی از تولید سنگ‌آهن را به خود اختصاص دادند. از بزرگ‌ترین و اصلی‌ترین کشورهای دارای ذخایر سنگ‌آهن می‌توان به استرالیا، برزیل، روسیه، چین، اکراین، کانادا و هند اشاره نمود. استرالیا با ذخایر ۵۱ میلیارد تنی در صدر بزرگ‌ترین کشور دارای ذخایر سنگ‌آهن قرار دارد. عمده منابع سنگ‌آهن این کشور در استرالیای غربی، به‌ویژه منطقه پیلبارا واقع شده است و مابقی آن در جنوب استرالیا مستقر است.

با توجه به این فراوانی طبیعی، استرالیا بزرگ‌ترین تولیدکننده سنگ‌آهن در جهان به‌شمار می‌آید. حجم بالای استخراج و تولید سنگ آهن در این کشور، آن را به بزرگ‌ترین صادرکننده سنگ آهن جهان تبدیل کرده است. گفتنی است که سنگ‌آهن بزرگ‌ترین منبع درآمد صادراتی استرالیا به‌حساب می‌آید که ارزش آن در سال مالی ۲۰۲۱حدود ۸۷ میلیارد دلار بود. عمده صادرات سنگ‌آهن استرالیا به کشور چین جهت خوراک صنعت فولادسازی این کشور است. از مهم‌ترین شرکت‌های بزرگ معدنی فعال در صنعت سنگ‌آهن استرالیا می‌توان به Rio Tinto ،BHP و Fortescue Metals اشاره نمود.

مطابق آمارهای بین‌المللی، چین در سال ۲۰۲۱ در صدر لیست واردکنندگان سنگ‌آهن و ژاپن در رده دوم قرار گرفت. پس از آن کره‌جنوبی، آلمان و هلند از مهم‌ترین کشورهای واردکننده سنگ‌آهن بودند. واردات چین در سال ۲۰۲۱ حدود ۹ درصد نسبت به سال قبل کاهش داشت؛ حجم واردات سنگ‌آهن این کشور در سال ۲۰۲۱ حدود ۱،۰۱۷ میلیارد تن گزارش شد.

کل تولید سنگ‌آهن ایران طی ۵ سال گذشته در بازه ۷۰ الی ۱۰۰ میلیون تن قرار داشته است که بیش از ۷۰ درصد صرف تولید کنسانتره سنگ‌آهن می‌شود. از مهم‌ترین و بزرگ‌ترین شرکت‌های تولیدکننده سنگ‌آهن دانه‌بندی و کنسانتره در ایران می‌توان به شرکت‌های معدنی و صنعتی گل‌گهر و چادرملو اشاره نمود که تقریبا نیمه بیشتری از تولید کنسانتره ایران را در اختیار دارند. مازاد نیاز داخلی سنگ‌آهن استخراج شده و فرآوری شده در ایران به کشورهای دیگر صادر می‌شود. بزرگ‌ترین مصرف‌کننده سنگ‌آهن ایران کشور چین است که به‌طور متوسط حدود ۹۰ درصد صادرات سنگ‌آهن ایران را به خود اختصاص داده است. در سال ۱۳۹۸ تولید سنگ‌آهن ایران ۱۰۳ میلیون تن برآورد شده است. سالانه حدود یک‌پنجم تا یک‌ششم آن به خارج از کشور صادر می‌شود.

ایران یکی از کشورهای بزرگ و مهم از لحاظ ذخایر سنگ‌آهن در منطقه شناخته می‌شود. حجم بالای استخراج سنگ آهن، سبب شده تا معادن سنگ آهن، در مجموع از لحاظ ارزش نیز، در جایگاه نخست بین معادن کشور قرار بگیرند. ایران در نظر دارد تا سال ۱۴۰۴، ظرفیت تولید فولاد خام را تا ۵۵ میلیون تن افزایش دهد. با توجه به اینکه عمده فولاد کشور از منابع معدنی و از مواد اولیه داخلی تولید می‌شود، رشد ظرفیت‌های فولادسازی در ایران، تقاضا برای سنگ‌آهن، را افزایش خواهد داد. گفتنی است، دولت از طریق مداخله در قیمت‌گذاری سنگ‌آهن، محدودیت‌ها و عوارض صادراتی منجر به کاهش سود معدن‌کاری در بخش معدن به ویژه معادن کوچک شده است.

به‌طور کلی در زنجیره آهن و فولاد ایران، سیاست‌گذاری‌ها و حمایت‌های دولت تنها بر روی افزایش ظرفیت فولاد خام متمرکز بوده و از طرفی با دخالت در قیمت‌گذاری، تولیدکنندگان سنگ‌آهن را مجبور به فروش با قیمت پایین می‌کند و از سویی دیگر، با وضع عوارض برای صادرات سنگ‌آهن، تولیدکنندگان را از بازارهای خارجی دور کرده است. جملگی این موارد باعث شده تا معادن سنگ‌آهن ایران از لحاظ سرمایه‌گذاری و اکتشاف شرایط مناسبی را نداشته باشند و در عین بهره‌برداری از این ذخایر طی سال‌های گذشته، عملیات اکتشافی ضعیفی در کشور صورت بگیرد. این در حالی است که برخی از معادن بزرگ و مهم ایران به سال‌های پایانی از طول عمر خود نزدیک می‌شوند. این امر می‌تواند تأمین کافی ماده اولیه برای صنایع آهن و فولاد را در آینده چالش‌ساز کند. از طرفی موقعیت استقرار واحدهای مصرف‌کننده سنگ‌آهن در ایران علاوه بر زیرساخت‌های ضعیف، امکان واردات اقتصادی سنگ‌آهن را نامحتمل می‌سازد. از این رو، شتاب در اجرای عملیات اکتشافی از الزامات صنعت سنگ‌آهن برشمرده می‌شود.