قبضه بازار توسط چین و آمریکا؛ بررسی تجارت جهانی سدیم سولفید

با توجه به آمار منتشر شده توسط پایگاه داده‌های تجارت بین‌الملل، میزان صادرات سولفید سدیم در سال ۲۰۲۰، حدود ۴۵۰ هزار تن و واردات آن حدود ۴۹۰ هزار تن گزارش شده است. کشورهای چین و آمریکا با سهم مجموع ۷۹ درصدی از صادرات سدیم سولفید در سال ۲۰۲۰، به‌عنوان بزرگ‌ترین کشورهای صادرکننده آن شناخته می‌شود.

نیمی از سدیم سولفید تولید شده در اقصی نقاط جهان به سایر کشورها تجارت می‌شود و با توجه به گستره بسیار وسیع صنایع مصرف‌کننده این ماده شیمیایی، پراکندگی جغرافیایی کشورهای واردکننده سدیم سولفید بسیار زیاد است به‌طوری‌که کشور شیلی و پرو به‌عنوان بزرگ‌ترین واردکنندگان سدیم سولفید در جهان تنها ۳۷ درصد از کل واردات سدیم سولفید را در سال ۲۰۲۰ به خود اختصاص داده‌اند.

سدیم سولفید با ترکیب شیمیایی Na2S، معمولاً به‌صورت نمک آب‌دار (Na2S.9H2O) به فروش می‌رسد. درجه خلوص پرک سدیم سولفید از ۴۶ تا ۶۷ متغیر است، اما عموماً این نمک به‌صورت پرک زردرنگ با خلوص ۶۰ درصد به فروش می‌رسد. لازم به ذکر است که محلول آن نیز در غلظت‌های مختلف (۱۵ تا ۴۰ درصد) به‌صورت تجاری در دسترس است. پرک‌های سدیم سولفید، با توجه به محتوای آهنی که دارند (۱۰ تا ۱۵۰۰ ppm) ممکن است تیره‌تر و حتی تا رنگ قرمز آجری نیز دیده شوند.

گستره کاربرد سدیم سولفید متنوع است. از مهم‌ترین صنایعی که از آن بهره می‌برند، می‌توان به صنعت چرم‌سازی به‌عنوان بزرگ‌ترین صنعت مصرف‌کننده سدیم سولفید اشاره کرد. کاربرد دیگر این ماده، در فرآیندهای مربوط به تغلیظ و فرآوری کانی‌های معدنی آهنی و غیر آهنی (منیزیم، مولی بدن، مس، سرب و روی) است، که به‌خصوص در فرآیند فرآوری مس معدنی مورداستفاده قرار می‌گیرد. سدیم سولفید در صنعت تولید کاغذ، تولید رنگ‌های گوگردی، صنایع نساجی و تصفیه پساب نیز کاربرد دارد.

در سال‌های اخیر ظرفیت بازار سدیم سولفید رشد ثابتی را شاهد بوده و انتظار می‌رود که این روند رو‌به رشد در سال‌های آتی نیز ادامه پیدا کند. در تجارت بین‌المللی، برای کلیه غلظت‌ها و شکل‌های مختلف این ماده، کد تعرفه یکسان ۲۸۳۰۱۰ در نظر گرفته‌شده است. در نمودار ۱ صادرات سدیم سولفید طی سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۰، به تصویر کشیده شده است. میزان صادرات جهانی این محصول با رشد سالانه ۰.۳ درصدی، از حدود ۴۴۰ هزار تن در سال ۲۰۱۱ به حدود ۴۵۰ هزار تن در سال ۲۰۲۰ رسیده است. با توجه به نمودار ۱ و همان‌گونه که ذکر شد، حجم صادرات جهانی در سال ۲۰۲۰، حدود ۴۵۰ هزار تن بوده، درحالی‌که مصرف جهانی این ماده، تقریباً دو برابر این مقدار بوده است؛ به همین دلیل می‌توان نتیجه گرفت اغلب حجم مصرف این ماده، توسط تولیدکنندگان بومی هر منطقه تأمین می‌شود.

همان‌گونه که در نمودار نیز مشاهده می‌شود، میزان صادرات سدیم سولفید در سال ۲۰۲۰ با حدود ۴ درصد کاهش نسبت به صادرات سال ۲۰۱۹ مواجه بوده است که این امر ناشی از کاهش تولید این محصول و همچنین کاهش تولید در صنایع مصرف‌کننده آن ناشی از همه‌گیری کرولا ویروس بوده است.

برای مشخص‌تر شدن نقش هر کشور از صادرات جهانی، نمودار ۱ صادرات جهانی سدیم سولفید به تفکیک بزرگ‌ترین صادرکنندگان نشان می‌دهد. کشورهای چین، ایالات‌متحده آمریکا، آلمان و ایران بزرگ‌ترین صادرکنندگان سدیم سولفید در جهان در سال ۲۰۲۰ بوده‌اند. کشور چین با سهم حدود ۵۷ درصدی در جایگاه نخست و بعدازآن کشور آمریکا با سهم حدود ۲۲ درصدی در جایگاه دوم صادرات این محصول در سال ۲۰۲۰ قرار دارند، که با توجه به اینکه این دو کشور از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان این ماده نیز به شمار می‌روند، این موضوع دور از انتظار نیست. کشورهای شیلی، روسیه و کره جنوبی به‌عنوان بزرگ‌ترین مقاصد صادراتی کشور چین و کشورهای پرو، مکزیک، کانادا و شیلی به‌عنوان بزرگ‌ترین مقاصد صادراتی کشور ایالات‌متحده آمریکا در سال ۲۰۲۰ شناخته‌شده‌اند.

کشور آلمان با سهم حدود ۴ درصد و ایران با سهم حدود ۳ درصد از مجموع صادرات جهانی سدیم سولفید، در جایگاه‌های بعدی به‌عنوان بزرگ‌ترین صادرکنندگان این ماده شیمیایی قرار دارند. میزان صادرات سدیم سولفید کشور آلمان در سال ۲۰۲۰، حدود ۱۸ هزار تن و میزان صادرات سدیم سولفید ایران در سال ۲۰۲۰، حدود ۱۳ هزار تن بوده است. بیشتر بازارهای صادراتی قابل دست‌یابی کشور ایران با توجه به میزان تراز وارداتی آن‌ها، در همسایگی ایران قرار دارند که به‌عنوان هدف اصلی جهت صادرات سدیم سولفید تولیدی ایران است.

در نمودار ۲، واردات سدیم سولفید طی سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۰ به تصویر کشیده شده است. بر اساس نمودار مذکور، واردات سدیم سولفید در جهان طی سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۰ با رشد سالانه ۳.۸ درصدی، از حدود ۳۵۰ هزار تن در سال ۲۰۱۱ به حدود ۳۹۰ هزار تن در سال ۲۰۲۰ رسیده است. از دلایل اختلاف بین روند و میزان واردات و صادرات جهانی سدیم سولفید در سال‌های موردبررسی، بدون شک عدم ثبت برخی آمار و ارقام مربوط به تجارت در کشورها و همچنین خطاهای آماری است.

همان‌طور که در نمودار ۲ مشاهده می‌شود، بزرگ‌ترین واردکنندگان جهانی سدیم سولفید در سال ۲۰۲۰، کشورهای شیلی (با سهم ۱۹ درصد)، پرو (با سهم ۱۸ درصد) هستند. از دلایل این امر می‌توان به میزان تولید و فرآوری سنگ مس در این کشورها اشاره کرد. روسیه (با سهم ۵ درصد) و کره جنوبی (با سهم ۴ درصد) در رتبه‌های بعدی قرار دارند. این چهار کشور در مجموع ۴۶ درصد از کل واردات سدیم سولفید را در سال ۲۰۲۰ به خود اختصاص داده‌اند. ، که به واسطه برخوردار بودن از گستره وسیع کاربرد و صنایع مصرف‌کننده، این محصول واردکنندگان متعددی دارد و پراکندگی جغرافیایی واردات این ماده، در جهان بسیار بالا است.

کشورهای آرژانتین و چین با سهم بیش از ۹۴ درصدی و کشورهای ایالات‌متحده آمریکا و چین با سهم حدودا ۸۵ درصدی به ترتیب بزرگ‌ترین مبادی وارداتی سدیم سولفید به کشور شیلی و پرو را تشکیل می‌دهند؛ با توجه به سهم تولید و صادرات کشور چین و آمریکا این امر قابل توجیه است.

میزان صادرات جهانی این محصول با رشد سالانه ۰.۳ درصدی، از حدود ۴۴۰ هزار تن در سال ۲۰۱۱ به حدود ۴۵۰ هزار تن در سال ۲۰۲۰ رسیده است. با توجه به نمودار ۱ و همان‌گونه که ذکر شد، حجم صادرات جهانی در سال ۲۰۲۰، حدود ۴۵۰ هزار تن بوده، در حالی که مصرف جهانی این ماده، تقریبا دو برابر این مقدار بوده است.

بزرگ‌ترین واردکنندگان جهانی سدیم سولفید در سال ۲۰۲۰، کشورهای شیلی (با سهم ۱۹ درصد)، پرو (با سهم ۱۸ درصد) هستند. از دلایل این امر می‌توان به میزان تولید و فرآوری سنگ مس در این کشورها اشاره کرد. روسیه (با سهم ۵ درصد) و کره جنوبی (با سهم ۴ درصد) در رتبه‌های بعدی قرار دارند.