بررسی آمار مربوط به عرضه و تقاضای جهانی طلا طی سالهای ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۰ نشاندهنده شرایط مازاد عرضه در بازار این فلز گرانبها است و بهطور میانگین عرضه ۶۹۰ تن بیش از تقاضا بوده است؛ رشد مناسب تولید معدنی در کنار کاهش تقاضا طی سالهای اخیر به این فاصله دامن زده است.
تولید معدنی با میانگین سهم بیش از ۷۰ درصد، سهم حداکثری از عرضه و زیورآلات و جواهرات با میانگین سهم ۵۷ درصدی، سهم حداکثری از تقاضای طلا را در اختیار دارند؛ اگرچه کووید- ۱۹ موجب شد تا بهعنوان یک استثنا، در سال ۲۰۲۰ سهم تقاضای سرمایهگذاری، از سهم زیورآلات و جواهرات پیشی بگیرد.
عرضه طلا در سطح جهان به مانند بسیاری از مواد معدنی دیگر از دو محل عرضه معدنی یا اولیه و عرضه بازیافتی یا ثانویه صورت میگیرد. از طرفی ارزش ذاتی بالای طلا بهعنوان مهمترین فلز گرانبها و همینطور فنا ناپذیری آن، موجب شده تا نقش بازیافت در تامین جهانی این فلز پررنگتر از بسیاری از مواد معدنی دیگر باشد.
با توجه به اینکه طلا بهعنوان یک کالای سرمایهگذاری شناخته میشود، تمرکز برخی از تولیدکنندگان معدنی بر استفاده حداکثری از نوسانات قیمت، موجب میشود بعضا زمان تولید طلا و عرضه آن به بازار یکسان نباشد. در برخی مواقع نیز با هدف حفظ قیمت و جلوگیری از افزایش مازاد عرضه، تولیدکنندگان طلای تولید شده را به بازار عرضه نمیکنند.
خالص عرضه پوشش ریسک، اصطلاحی است که به برآیند جهانی عرضه انجام شده از موجودی انبار تولیدکنندگان یا دپوی طلای توسط آنها اشاره دارد و محل دیگری از عرضه طلا طی یک سال بهشمار میرود که البته معمولا سهم اندکی از مجموع عرضه را به خود اختصاص میدهد. طبیعی است که ممکن است برآیند ذکر شده منفی باشد. مجموع عرضه طلا طی سالهای ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۰ در نمودار ۱ قابل مشاهده است.
همانطور که در نمودار ۱ قابل مشاهده است، تولید جهانی طلا در بازه ۱۰ ساله بین سالهای ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۰ اگرچه با نوسانات کاهشی و افزایشی مختلفی روبهرو بوده است، اما تغییرات بسیار شدید را تجربه نکرده است. مجموع عرضه جهانی طلا در سال ۲۰۱۱ حدود ۴،۵۱۲ تن بوده و در سال ۲۰۲۰ به ۴،۶۲۰ تن رسیده است که نشاندهنده رشد تنها ۲ درصدی و بهنوعی ثبات نسبی عرضه در این بازه است؛ البته کمینه تولید حدود ۴،۲۹۷ تنی در سال ۲۰۱۳ و بیشینه تولید ۴،۸۰۹ تنی در سال ۲۰۱۹ اختلاف قابل توجه ۱۲ درصدی با یکدیگر دارند.
طی سالهای ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۰، بهطور میانگین ۷۲ درصد از طلای جهانی از محل عرضه معدنی و ۲۸ درصد از آن از محل عرضه بازیافتی تامین شده است و سهم عرضه از محل پوشش ریسک طی تمامی این سالها قابل اغماض است. در این بازه بیشترین سهم عرضه بازیافتی از مجموع عرضه حدود ۳۷ درصد بوده است. بهطور کلی عرضه بازیافتی از دو محل بازیافت زیورآلات و جواهرات و بازیافت ضایعات الکتریکی و الکترونیکی اتفاق میافتد که از این بین بازیافت زیور نقش بهمراتب پررنگتری دارد.
طلا دارای ویژگیهای خاص فیزیکی است که کاربردهای مختلف آن را موجب شدهاند. از این بین فنا ناپذیری و زیبایی ظاهری را میتوان دو ویژگی اساسی این فلز تلقی کرد که از دیرباز توجه بشر را به آن جلب کردهاند. ارزش ذاتی بالای طلا بهدلیل فنا ناپذیری در کنار کمیاب بودن آن، موجب شده تا از گذشته بهعنوان کالایی سرمایهای مدنظر باشد و کماکان نیز بخش قابل توجهی از تقاضای طلا از این محل تامین میشود. از طرف دیگر زیبایی ظاهری این فلز موجب شده تا زیورآلات و مصنوعات آن با ریشههای تاریخی و فرهنگی در بسیاری از کشورهای جهان مورد استفاده قرار بگیرند و از این رو زیورآلات و جواهرات، دیگر بخش بزرگ تقاضای جهانی طلا بهشمار میروند.
ویژگیهایی همچون رسانایی الکتریکی بالا در کنار مقاومت فوقالعاده در برابر خوردگی که قابلیت اطمینان بالایی را بهوجود میآورد، از دیگر ویژگیهای طلا هستند که کاربرد آن در صنعت را موجب شدهاند؛ اگرچه با توجه به قیمت بالای طلا در بسیاری از مواقع با دلایل اقتصادی سعی شده است تا استفاده از آن با سایر فلزات جایگزین شود، اما کماکان حساسیت بالای برخی از صنایع همچون هوافضا، باعث میشود تا استفاده از این فلز بیبدیل اجتناب ناپذیر باشد. از این رو کاربردهای منحصر به فرد صنعتی نیز برای طلا وجود دارد که البته سهم آن از تقاضای طلا بهمراتب کمتر از سهم بخشهای سرمایهگذاری و زیورآلات است. در نمودار ۲ مجموع تقاضای جهانی طلا طی سالهای ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۰، بهتفکیک بخشهای مختلف تقاضا قابل مشاهده است.
بررسی نمودار ۲ نشاندهنده آن است که تقاضای طلا طی سالهای ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۰ روند کاهشی را دنبال کرده است؛ بهطوری که از حدود ۴،۲۹۷ تن در سال ۲۰۱۱ بهحدود ۳،۴۷۷ تن در سال ۲۰۲۰ رسیده است؛ البته کاهش قابل توجهی که در سال ۲۰۲۰ بهچشم میخورد بهشکل قابل توجهی متاثر از وضعیت خاصی است که در این سال، بهواسطه همهگیری کروناویروس بر جهان حاکم بود و قدرت خرید خریداران زیورآلات طلا را به شکل قابل توجهی کاهش داد.
از طرفی برگزاری مراسمات مختلف همچون ازدواج در برخی از کشورها همچون هند یا حتی ایران، تاثیر قابل توجهی بر مصرف زیور دارد و لغو این مراسمات بر اثر همهگیری کروناویروس، تقاضای زیور را با کاهش قابل توجهی روبهرو کرد. از این رو بخش قابل توجهی از کاهش اتفاق افتاده در سال ۲۰۲۰ از محل کاهش تقاضای زیورآلات و جواهرات بود؛ بهطوری که تقاضای زیورآلات در این سال، برای نخستین بار در بازه مورد بررسی، با مقدار حدودی ۱،۴۰۰ تن، در سطحی کمتر از ۲،۱۰۰ تن قرار گرفت.
در مجموع طی سالهای ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۰، بیشترین و کمترین تقاضای جهانی ثبت شده برای طلا، بهترتیب مربوط به ابتدا و انتهای بازه بوده است. میانگین سهم زیورآلات و جواهرات از تقاضا در این بازه حدود ۵۷ درصد و میانگین سهم سرمایهگذاری و صنعت بهترتیب ۳۴ و ۹ درصد بوده است. بیشینه سهم زیورآلات و سرمایهگذاری از مجموع تقاضای سالیانه در بازه مورد بررسی نیز بهترتیب ۶۹ و ۵۱ درصد بوده است. مقایسه عرضه و تقاضای جهانی طلا از سال ۲۰۱۱ تا سال ۲۰۲۰ نشاندهنده شرایط مازاد عرضه در تمامی سالها است.
طلا بهعنوان یک دارایی امن در شرایط نامطلوب و بیثباتی اقتصادی بهشمار میرود و از این رو تقاضای سرمایهگذاری طلا در سال ۲۰۲۰ و تحت تاثیر همهگیری کروناویروس با افزایش روبهرو شد. از طرف دیگر اثر معکوس کروناویروس بر تقاضای بخش زیور، موجب شد تا برای نخستین بار طی سالهای ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۰، سهم سرمایهگذاری از مجموع تقاضا، بیش از سهم زیورآلات باشد.