اگرچه فولادسازی به روش FOB که کک یکی از ملزومات آن است، در سطح جهان رو به کاهش است؛ اما همچنان در کشورهای چین و هند به‌عنوان برجسته‌ترین روش تولید فولاد مطرح است. با توجه به تولید فولاد در این دو کشور، پیش‌بینی می‌شود روند تقاضا کک در چین و هند افزایش داشته باشد.
لهستان به‌عنوان بزرگ‌ترین صادرکننده و هند و چین به‌عنوان بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان و واردکنندگان کک، تعیین‌کنندگان اصلی روند بازار در سال‌های اخیر هستند. بعد از لهستان و چین، کشورهای کلمبیا، ژاپن و روسیه به‌عنوان بزرگ‌ترین صادرکنندگان و بعد از چین و هند، کشورهای آلمان، برزیل و کانادا به‌عنوان بزرگ‌ترین واردکنندگان کک در جهان در سال ۲۰۲۰ شناخته می‌شوند.
به‌طورکلی کک به دو صورت کک حرارتی و کک متالورژیکی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ماده جامد پرکربن در فشار و حرارت بالا از تقطیر آهسته زغال‌سنگ حاصل می‌شود. کک حرارتی در بازارهای وابسته به انرژی به دلیل قیمت پایین‌تر نسبت به سایر سوخت‌ها، به‌عنوان ماده سوختی ارزشمند مورد استقبال واقع شده و کک متالورژیکی در صنایع ذوب‌آهن و تولید آلومینیوم به کار می‌رود. نقش کک متالورژیکی به‌عنوان یکی از دو ماده اولیه اصلی تولید فولاد در فرآیند تولید این محصول، به‌عنوان منبع انرژی و احیاکننده اصلی است؛ از این‌رو محصول با اهمیت در تجارت بین‌الملل محسوب می‌شود. شایان ذکر است، کک در گستره تجارت، دارای یک کد تعرفه است و به‌همین سبب در این گزارش به بررسی هر دو نوع کک به‌صورت توامان پرداخته شده است.
کک از اصلی‌ترین مواد اولیه تولید فولاد به روش BOF محسوب می‌شود که اصلی‌ترین روش تولید فولاد در جهان به‌شمار می‌رود که ۶۶.۳ درصد از سهم کل تولید جهانی را به خود اختصاص داده است. اگرچه سهم روش BOF از تولید جهانی فولاد (به‌جز چین) کاهش یافته است؛ اما همچنان بخش قابل‌توجهی از تولید فولاد با این روش انجام می‌شود. ازآن‌جایی‌که عدم دسترسی به منابع زغال‌سنگ کک‌شو یا عوامل زیست‌محیطی موجب محدود ساختن تولید کک در برخی از کشورها می‌شود، تجارت کک منبعی برای پاسخگویی به نیاز بسیاری از کشورهای جهان در تولید فولاد است.
بر اساس نمودار ۱، میزان صادرات کک در سال ۲۰۲۰ بیش از ۲۵ میلیون تن بوده که در مقایسه با سال ۲۰۱۹، صادرات این محصول کاهش بسیار کمی را شاهد بوده است. از دلایل عمده این روند نزولی می‌توان به همه‌گیری ویروس کرونا و قرنطینه‌های دولتی اشاره کرد که موجب کاهش تقاضای صنایع مصرف‌کننده این ماده و درنهایت کاهش تولید شده است؛ لذا صادرات این محصول نیز با کاهش مواجه بوده است. آن‌چنان‌که نمودار ۱ نیز نشان می‌دهد روند کلی صادرات کک، شاهد روندی صعودی بوده و به طور میانگین سالانه حدود ۱.۶ درصد افزایش یافته است. طی سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۸، لهستان دومین صادرکننده کک در جهان به شمار می‌رفت؛ اما پس از سال ۲۰۱۸ این روند تغییر یافت و در سال ۲۰۲۰ به بزرگ‌ترین صادرکننده کک جهان بدل شد که دلیل این مهم افزایش صادرات لهستان نبود؛ بلکه کاهش صادرات کک در چین بود.
لازم به ذکر است که لهستان همواره به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده کک در اروپا شناخته می‌شود. در سال ۲۰۲۰، ۲۴ درصد از سهم بازار صادراتی کک جهان در انحصار لهستان و ۱۳ درصد از سهم این بازار به چین تعلق داشته است.
روند تولید فولاد به روش BOF در کشورهای جهان، تعیین‌کننده تجارت کک است. برخلاف روند جهانی، سهم تولید فولاد به روش BOF در چین افزایش داشت که دسترسی به منابع غنی زغال‌سنگ کک‌شو نقش به سزایی در افزایش سهم روشBOF از تولید فولاد چین داشت؛ مهم‌ترین دلیل آن، این است که بسیاری از کشورها از ذخایر زغال‌سنگ کک‌شو بی‌بهره‌اند یا تولید آن‌ها کفاف تقاضای صنعت فولادسازی را در این کشورها نمی‌دهد و واردات منبعی برای تامین تقاضای کک مورد نیاز صنعت فولاد در این کشورها است.
بعد از لهستان و چین، کشورهای کلمبیا، ژاپن و روسیه به‌عنوان بزرگ‌ترین صادرکنندگان کک در جهان شناخته می‌شوند.
بر اساس نمودار ۲، واردات جهانی کک در سال ۲۰۲۰ رقمی حدود ۲۵ میلیون تن گزارش شده که از این میزان ۱۲ درصد به چین و ۱۰ درصد به هند تعلق دارد. بعد از چین و هند، کشورهای آلمان، برزیل و کانادا به‌عنوان بزرگ‌ترین واردکنندگان کک در جهان شناخته می‌شوند.
چین بزرگ‌ترین کشور پیشران در تولید انرژی از کک به شمار می‌رود و علاوه بر این دارای صنعت فولادسازی قوی نیز است؛ بنابراین با توجه به کاهش تولیدات داخلی کک در این کشور و همچنین به دلیل تقاضای بالا، در سال ۲۰۲۰ چین به بزرگ‌ترین واردکننده کک در جهان بدل شده است. اگرچه با توجه به نمودار ۲ سهم واردات چین پیش از سال ۲۰۱۹ بسیار ناچیز بوده است، علت اصلی افزایش واردات پس از ۲۰۱۹، کاهش تولیدات داخلی این کشور است که پیش‌تر نیز به آن اشاره شد.
با توجه به نمودار ۲ و رصد روند ده ساله واردات جهانی کک می‌توان گفت علی‌رغم افت‌وخیزی که طی این ده ساله ناشی از تغییرات قیمتی در واردات جهانی کک ایجاد شده، به‌طور میانگین در این ده سال روند واردات نسبتا ثابت بوده است.
رشد صنعت فولادسازی هند در سال‌های اخیر، افزایش واردات کک در این کشور را به همراه داشته، گفتنی است در طی بازه زمانی مورد بررسی، سالیانه به طور متوسط حدود ۳ درصد بر واردات کک هند افزوده شده است. با توجه به حجم تولیدات فولاد سالانه این کشور، عرضه محدود کک متالورژیکی با‍‌‌کیفیت بالا و خاکستر پایین از منابع داخلی برای این کشور، هند هیچ گزینه‌ای جز تامین کک مصرفی صنایع فولادسازی (کک متالورژیکی) از منبع واردات ندارد.
یکی از دغدغه‌های هند، وابستگی تامین کک به کشوری خاص است؛ چراکه در سالیان گذشته هند حدود ۸۸ درصد از کک مصرفی خود را از استرالیا تامین می‌‌کرد؛ لذا در راستای کاهش وابستگی به کشوری خاص، این کشور به دنبال تنوع‌بخشی به منابع تامین‌کننده این ماده ضروری مورد استفاده در صنعت است و این تصمیم دولت هند را بر آن داشت که روسیه و مغولستان را به‌عنوان دیگر منابع وارداتی این ماده با روابط بلندمدت مورد بررسی قرار دهد.
روسیه صادرات زغال‌سنگ کک‌شو به هند را به‌صورت آزمایشی آغاز کرد و فولادسازان هندی با استفاده از ترکیبات زغال‌سنگ هندی و روسی به نتایج خوبی دست‌یافته‌اند. مقامات هند تایید کرده‌اند که نیاز دارند به‌طور منظم از روسیه کک خریداری کنند، مشروط بر این‌که امنیت عرضه، قیمت‌های رقابتی و لجستیک کارآمد از طرف صادرکننده تضمین شود.
با توجه به موارد بیان‌شده، می‌توان اظهار نمود تجارت کک در آینده نیز همچنان از اهمیت بالایی برخوردار است و تا زمانی که چین و هند در فرایند فولادسازی خود از کک متالورژیکی استفاده می‌کنند، و همچنین تا زمانی که سایر کشورها نیز سوختی را جهت جایگزینی با کک نیافته‌اند روند تجارت جهانی کک به همین منوال پیش رود.با این وجود با توجه به تصمیمات اتخاذشده توسط چین در جهت جایگزینی سوخت زغال‌سنگ و خودکفایی و توجه به این‌که چین مهم‌ترین بازیگر این صنعت است، احتمالا در سال‌های آتی تقاضای این صنعت با روند کاهشی مواجه خواهد شد.
