تولید معدنی سرب طی سالهای ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۰، روند نزولی را شاهد بوده است. در سال ۲۰۲۰ ذخایر جهانی سرب ۸۸ میلیون برآورد شده است که بیشترین سهم آن به استرالیا و سپس چین اختصاص دارد؛ درحالیکه تولیدات کنسانتره چین بسیار بیشتر از استرالیا عنوان شده است.
عوامل بسیاری ازجمله تعطیلی واحدهای تولیدکننده کنسانتره سرب روی و کاهش تولیدات چین به دلیل وضع قوانین زیستمحیطی، موجب کاهش تولید کنسانتره سرب در سطح جهانی شده است. همهگیری کووید۱۹ نیز در کاهش ناگهانی نرخ تولید کنسانتره سرب در جهان بیتاثیر نبود. با توجه به صرفه اقتصادی تولید فلز سرب و تقاضای این فلز، پیشبینی میشود با مهار ویروس کرونا و بازگشت اقتصاد جهان به حالت طبیعی، تقاضا برای سرب مجددا افزایش یابد.
سرب بهعنوان یکی از فلزات پایه، در زمره فلزات سنگین جای گرفته است. تاکنون ۱۳۰ نوع کانه سرب در جهان شناخته شده است که کانی سولفوری سرب مهمترین و اقتصادیترین نوع این کانیها است. گفتنی است سرب عموما با سایر فلزلت نظیر روی، نقره، طلا و مس همراه است نزدیک به ۷۰ درصد تولید ناخالص سرب در جهان، عموما از کانسنگهای مشترک سرب و روی بهدست میآید.
بیشترین کاربرد فلز سرب در تولید باتری (۸۰ درصد)، صنایع ریختهگری (۶ درصد) و صنایع رنگ (۵ درصد) است. ظهور عصر ارتباطات منجر به افزایش کاربردهای سرب در جهان شده است. بیان این نکته حایز اهمیت است که پس از جنگ جهانی اول، با افزایش تولید وسایل نقلیه موتوری استفاده از باتریهای سربی، موجب افزایش تقاضا برای سرب شد، ولی بهمرورزمان سهم استفاده از سرب در تولید باتریها، همزمان با افزایش استفاده از اتومبیلهای هیبریدی و برقی، رو به کاهش است.
مجموع ذخایر سرب شناسایی شده جهان بیشاز ۲ میلیارد تن است. در سالهای اخیر، منابع قابلتوجهی از ذخایر سرب همراه با فلزات روی، نقره یا مس در استرالیا، چین، ایرلند، مکزیک، پرو، پرتغال، روسیه و ایالاتمتحده (آلاسکا) شناسایی شده است. روند تغییرات ذخایر و سهم هر یک از کشورها از ذخایر سرب جهان در بازه زمانی ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۰ در نمودار ۱ به نمایش گذاشته شده است. میزان ذخایر سرب در سال ۲۰۱۱ برابر با ۸۵ میلیون تن بوده که در طی بازه دهساله، سالیانه بهطور متوسط حدود ۲.۵ درصدبر میزان ذخایر آن افزوده شده و در نهایت به حدود ۸۸ میلیون در سال ۲۰۲۰ رسیده است.
استرالیا ۴۱ درصد از کل ذخایر جهانی سرب را به خود اختصاص داده است و در این زمینه رتبه اول در جهان را دارا است؛ و در بازه مورد مطالعه روند افزایشی داشته است. اگرچه عمده ذخایر سرب جهان در استرالیا واقع شده است؛ اما چین با سهم ۲۰ درصدی از کل ذخایر جهان، لقب بزرگترین تولیدکننده سرب معدنی در جهان را از آن خود نموده است.
روند تولیدات معدنی سرب جهان با استناد به آمار ارایه شده از سوی سازمان زمینشناسی ایالاتمتحده امریکا در بازه زمانی ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۰، در نمودار ۲ مورد بررسی قرار گرفته است. تولید سرب در معادن به دو صورت محصول اصلی و محصول جانبی انجام میشود. معمولا سرب اولیه در جهان بهصورت زینتر شده عرضه میشود. با توجه به نمودار ۲، میزان تولید این فلز تا سال ۲۰۱۳ افزایشی بود؛ اما پس از آن و با کمتر شدن ذخایر سطحی و افت عیار معادن، تولید این فلز کاهش یافت. مشخص است که بهطور کل، روند تولید معدنی سرب، در مقطع زمانی بررسیشده نزولی بوده و از ۴.۷ میلیون تن در سال ۲۰۱۱ به حدود ۴.۴ میلیون تن در سال ۲۰۲۰ رسیده است؛ بهعبارتی دیگر تولیدات معدنی سرب سالانه بهطور میانگین ۰.۷ درصد کاهش یافته است.
چنانکه در نمودار ۲ قابل رویت است، در سال ۲۰۲۰ بیش از ۴۳ درصد تولید سرب معدنی توسط چین انجام شده است؛ بااینحال، چین نیز از تیررس روند کاهشی تولیدات سرب دور نمانده و در بازه زمانی بررسی شده، حجم تولیدات کنسانتره سرب در این کشور سالیانه بهطور متوسط حدود ۲ درصد کاهش یافته است، اما همچنان بیشترین سهم را در میان سایر کشورهای تولیدکننده کنسانتره سرب دارا است؛ در واقع میتوان گفت بخش عمدهای از کاهش تولید کنسانتره سرب در جهان از سال ۲۰۱۳ به بعد، به دلیل کاهش تولیدات چین و از چالشهای اقتصادی که در سال ۲۰۱۳ برای این کشور به وجود آمد، نشات گرفته است.
پس از چین استرالیا از نظر تولید کنسانتره سرب در جهان در جایگاه دوم قرار گرفته و در سال ۲۰۲۰ بیش از ۱۰ درصد نیاز جهان به کنسانتره سرب توسط این کشور تامین شده است. میزان تولید این کشور نیز مشابه با چین در مقطع زمانی مورد مطالعه سالانه بهطور متوسط، حدودا با ۲ درصد کاهش روبهرو بوده است. با جمعبندی نمودار ۱ و ۲ میتوان دریافت، اگرچه هماکنون ذخیره سرب استرالیا بیشتر است؛ اما در بحث تولید کنسانتره سرب، همچنان چین در جهان پیشتاز است.
آمریکا بهعنوان سومین کشور بزرگ تولیدکننده کنسانتره در سال ۲۰۲۰، بیش از ۶.۵ درصد از تقاضای جهانی کنسانتره سرب در جهان را تامین کرده است؛ اما حجم تولیدات کنسانتره سرب این کشور نیز، در بازه زمانی مورد مطالعه سالیانه حدود ۱ درصد کاسته شده است.
از میان کشورهای تاثیرگذار در تولید کنسانتره سرب، پرو تنها کشوری است که نهتنها تولیدات کنسانتره سرب آن در بازه زمانی ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۰ کاهش نیافته، بلکه با افزایش ۰.۴ درصدی نیز روبهرو بوده است.
یکی از مشکلات بزرگ سرب، سمی بودن آن است. ورود مقادیر اندکی از این فلز به بدن انسان میتواند اثرات مرگباری بر جای بگذارد؛ حتی استفاده از آن در ساخت گلولههای شکار در حال کاهش است تا از ورود این فلز به زنجیره غذایی جلوگیری شود. به دلیل این خطرات بالقوه، در سالهای گذشته، مقررات سختگیرانه زیادی برای محدود کردن تولید و استفاده سرب تدوین شده است. تعطیلی برخی از واحدهای تولیدی سرب و روی، به دلیل رویکردهای جدید زیستمحیطی و ملاحظاتی که تولید کنسانتره سرب دارد، میتواند مهمترین علت کاهش تولیدات جهانی کنسانتره سرب باشد.
خودروسازی ازجمله صنایع مصرفکننده سرب بوده، که برای تولید باتریهای موتوری نیازمند فلز سرب است. امروزه با استقبال از اتومبیلهای برقی و افزایش روند برقی شدن صنعت خودرو در جهان، مصرف سرب نیز افزایشیافته است. مزیت باتریهای سربی، قیمت کم و توانایی بینظیر آنها در روشن کردن موتور خودروهای متداول و خودروهای میکرو هیبریدی در دمای کم و سرما، موجب شده جایگزینی برای این فلز وجود نداشته باشد.
بهواسطه نرخ بالای بازیافت سرب و هزینه پایین پالایش آن، تولید این فلز یکی از مقرون بهصرفهترین فلزهای قابلاستفاده بشر است؛ در برخی موارد جایگزینی آن غیرممکن است عوامل عنوان شده موجب میشود که همچنان تقاضای جهانی برای سرب در سطح بالایی بوده و سالها مازاد تقاضای آن از بین نرود. پیشبینی میشود، در آینده نیز روند تقاضای بالا برای کنسانتره سرب تداوم یابد.
استرالیا ۴۱ درصد از کل ذخایر جهانی سرب را در خود جای داده است و در این زمینه رتبه اول در جهان را دارا است؛ اگرچه عمده ذخایر سرب جهان در استرالیا واقع شده است؛ اما چین با سهم ۲۰ درصدی از کل ذخایر جهان، لقب بزرگترین تولیدکننده سرب معدنی در جهان را از آن خود نموده است.