میزان تجارت جهانی سرب طی سال ۲۰۲۱ با افزایش قابل ملاحظه‌ای روبه‌رو بوده و بخشی از افت سنگین اتفاق افتاده در تجارت این فلز در سال ۲۰۲۰ را جبران کرده است؛ هرچند کماکان حجم تجارت با بیشینه مقدار صادرات در سال ۲۰۱۸ با نقش موثر چین، فاصله محسوسی دارد.
به‌دلیل این که کره جنوبی دارای ذخایر معدنی سرب نیست ماده اولیه مورد نیاز برای تولید شمش سرب را از طریق واردات تامین می‌کند؛ اما این کشور در تجارت جهانی شمش سرب نقش اساسی دارد. در عین حال کشور استرالیا دارای بیشترین ذخایر معدنی سرب دنیا بوده و پس از چین دومین تولید کننده معدنی سرب به‌شمار می‌رود، با این حال دو کشور در رقابت برای جایگاه رتبه اول صادرکننده هستند.
فلز سرب به‌دلیل خواصی مانند فراوانی، چگالی و شکل‌پذیری بالا، نقطه ذوب پایین، رسانای نسبتا ضعیف الکتریسته و استخراج راحت از سنگ معدن کاربردهای متعددی در صنعت دارد. ویژگی خاص فلز سرب، مقاوت در برابر خوردگی و انعطاف‌پذیری است.
کاربردهای سرب شامل صنایع تولید انواع باتری، کابل‌ها، تولید ضد زنگ، صنعت سرامیک، صنعت شیشه‌سازی و صنعت چاپ، سازه‌های ساختمانی و… است. امروزه بیشترین استفاده از فلز سرب در صنعت حمل و نقل و باتری‌سازی است. همچنین تقاضای باتری‌های اسید سرب افزایش یافته و موجب شده که استفاده از شمش سرب نیز افزایش یابد. این فلز پس از آهن، آلومینیوم، مس و روی بیشترین کاربرد را دارد. به‌علت خصوصیات منحصر به‌فرد در هر صنعتی قابل استفاده است، البته این فلز می‌تواند سمی نیز باشد و به همین دلیل در اواخر قرن ۱۹ استفاده از این فلز در بسیاری از صنایع کاهش یافت. بیشتر این تغییر به‌دلیل پیروی مصرف‌کنندگان آمریکایی از قوانین زیست‌محیطی بود که استفاده از سرب را در محصولاتی از قبیل بنزین، رنگ، اتصالات و سیستم آبی کاهش داد. جهت بررسی بیشتر، روند تغییرات تجارت شمش سرب از سال ۲۰۱۲ تا سال ۲۰۲۱ در نمودار ۱ قابل مشاهده است.
مطابق با نمودار ۱ و با بررسی اطلاعات تجارت جهانی، طی سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۱ تجارت شمش سرب دارای یک روند صعودی یا نزولی قوی نیست و نوسانات مختلفی را تجربه کرده است؛ اگرچه در سال ۲۰۲۰ و تحت تاثیر کووید- ۱۹ میزان تجارت این فلز به حدود مقادیر تجارت شده در سال ۲۰۱۲ رسیده است، اما در کل می‌توان گفت که تجارت این فلز در بازه مورد بررسی روند صعودی را طی کرده است.
میزان تجارت شمش سرب با نرخ رشد سالانه ۰.۲۶ درصد از ۲ میلیون و ۴۲۸ هزارتن در سال ۲۰۱۲ به حدود ۳ میلیون در سال ۲۰۲۱ رسیده است. بیشترین میزان تجارت شمش سرب در سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ به ترتیب ۳ میلیون و ۲۳۸ هزارتن و ۳ میلیون و ۲۱۱ هزارتن بوده و سال ۲۰۱۸ نسبت به سال ۲۰۱۷ اندکی کاهش اتفاق افتاده که دلیل آن، کاهش تجارت در نیمه دوم سال ۲۰۱۸ در مقایسه با نیمه دوم سال ۲۰۱۷ است. کاهش نامحسوس تجارت در سال ۲۰۱۸ به دلیل کاهش ۱۴.۲ درصدی واردات آمریکا نسبت به سال ۲۰۱۷ است و دلیل این موضوع می‌تواند جنگ تجاری آمریکا و چین باشد که موجب تحت تاثیر قرار گرفتن اقتصاد جهانی شده و تجارت فلزات مانند سرب نیز کاهش یافته است.
در سال ۲۰۱۲ کمترین میزان تجارت با مقدار ۲ میلیون و ۴۲۸ هزارتن اتفاق افتاده که دلیل آن می‌تواند کاهش ۳.۳ درصدی اقتصاد جهانی باشد. پس از سال ۲۰۱۲ تا سال ۲۰۱۷ که نقطه اوج تجارت سرب در بازه مورد بررسی است، هم‌راستا با بهبود اقتصاد جهان پس از یک دوره افت شدید، مصرف و تجارت تمامی فلزات از جمله سرب با افزایش روبه‌رو شده است.
از انتهای سال ۲۰۱۹ با انتشار کووید-۱۹ و کاهش فعالیت اقتصادی تجارت شمش سرب کاهش یافته و در سال ۲۰۲۰ با کاهش بیشتری به میزان ۲ میلیون و ۶۴۱ هزارتن رسیده است؛ اما در سال ۲۰۲۱ با کنترل گسترش ویروس کووید-۱۹ و بهبود فعالیت‌های اقتصادی و رفع بسیاری از محدودیت‌ها از جمله اعمال قرنطینه‌ها، تجارت سرب با افزایش حدود ۲/۱ درصدی نسبت به سال ۲۰۱۹روبه‌رو بوده است.
بزرگترین تولیدکنندگان سرب جهان
این فلز در مقادیر کم در پوسته زمین یافت می‌شود؛ اما فرآیندهای غلظت طبیعی منجر به وجود ذخایر قابل توجهی از این ماده به‌ویژه در ایالات متحده، کانادا، استرالیا، اسپانیا، آلمان، آفریقا و آمریکای جنوبی شده است. بزرگترین تولیدکننده سرب، کشور چین است که تقریبا ۵۰ درصد از سرب جهان را تولید می‌کند. پس از چین، کشورهای استرالیا، پرو، آمریکا و مکزیک بزرگترین تولید کنندگان عنصر سرب هستند.
در بحث تجارت کره جنوبی، استرالیا و کانادا به‌ترتیب بزرگترین صادرکننده و کشورهای آمریکا، هند و آلمان به‌ترتیب بزرگترین واردکنندگان شمش سرب در جهان هستند. کشورهای چین، آمریکا و هند از کشورهای برتر تولیدکننده شمش سرب هستند. کشور کانادا پس از آمریکا و چین سومین تولید کننده شمش سرب است. همان‌طور که مشخص است، مصرف قابل توجه در برخی کشورها موجب شده تا علی‌رغم قرارگیری در فهرست بزرگترین تولیدکنندگان جهانی، در فهرست بزرگترین واردکنندگان نیز قرار بگیرند.
در نمودار ۲ میانگین سهم بزرگترین واردکنندگان و صادرکنندگان شمش سرب از مجموع تجارت این فلز طی سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۱ قابل مشاهده است.
همان‌طور که در نمودار ۲ قابل مشاهده است، به طور متوسط ۴۱ درصد از شمش سرب صادر شده توسط کشورهای برتر صادرکننده صورت گرفته و همچنین ۴۲ درصد از واردات انجام شده به ۵ کشور برتر واردکننده تعلق دارد. همچنین با توجه به سهم ۵ کشور برتر در صادرات و واردات، سایر کشورها نیز سهم قابل توجهی دارند که نشان دهنده توزیع جغرافیایی متنوع تولید و مصرف سرب در تمام نقاط جهان است.
۱۲ درصد از صادرات جهانی سهم کشور استرالیا است. این کشور بیشترین میزان صادرات از سال ۲۰۱۲ تا سال ۲۰۱۶ را داشته است؛ اما از سال ۲۰۱۷ تا سال ۲۰۲۰ رتبه اول صادرات شمش سرب متعلق به کشور کره جنوبی شده که سهم میانگین آن از صادارت در بازه ۱۰ ساله مورد بررسی ۱۰ درصد است؛ میزان صادرات سرب استرالیا در سال ۲۰۲۰ نسبت به سال ۲۰۱۶ حدود ۱۳.۴ درصد کاهش داشته است. با این حال در سال ۲۰۲۱ استرالیا با اختلاف اندکی نسبت به کره جنوبی با صادرات ۳۰۳ هزارتنی مجددا گوی سبقت را از کره جنوبی ربوده و در رتبه نخست برترین صادرکنندگان جهانی شمش سرب قرار گرفته است. مهم‌ترین مقاصد شمش سرب کشور استرالیا کشورهای انگلستان، هند، چین و ویتنام است.
کانادا دارای سهم میانگین ۹ درصدی از صادرات جهانی و سومین صادرکننده برتر شمش سرب در جهان است. با این حال طی سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۱ صادرات این کشور روندی کاهشی را طی کرده است؛ به‌طوری که با کاهش حدود ۲۵ درصدی از حدود ۲۷۱ هزارتن در سال ۲۰۱۲ به حدود ۲۰۲ هزارتن در سال ۲۰۲۱ رسیده است.
هند و بلژیک دیگر صادرکنندگان بزرگ شمش سرب جهان به‌شمار می‌روند؛ از این بین این دو کشور هر دو نرخ رشد قابل توجهی را در بازه مورد بررسی به‌ثبت رسانده‌اند؛ به‌خصوص هند که با رشد سالانه حدود ۳.۵ درصد، صادرات خود را از حدود ۴۴ هزار تن به‌حدود ۱۲۰ هزار تن رسانده است. این کشور در تمامی سال‌ها، به‌جز سال ۲۰۲۰ که به‌دلیل کووید- ۱۹ یک حالت خاص به‌شمار می‌رود، رشد صادرات را به ثبت رسانده است. از این رو انتظار این‌که این کشور در آینده تجارت سرب نقش پررنگ‌تری ایفا کند، دور از ذهن نیست.
آمریکا با میانگین سهم ۱۸ درصدی از واردات جهانی سرب، رتبه نخست بزرگترین واردکنندگان را با اختلاف محسوسی به خود اختصاص داده است و کاهش قابل توجه واردات این کشور در نیمه دوم سال ۲۰۱۸ در نتیجه جنگ تجاری نیز خللی در این جایگاه به وجود نیاورده است. کشورهای مهم تامین‌کننده شمش سرب برای کشور آمریکا، کشورهای چین، مکزیک و کره جنوبی هستند. حضور چین در بین شرکای بزرگ تجاری آمریکا، دلایل کاهش شدید واردات این کشور در نیمه دوم سال ۲۰۱۸ را بهتر نمایان می‌کند.
کشور هند دومین رتبه واردکننده برتر شمش سرب در جهان است و سهم آن از تجارت حدود ۸ درصد است. طی سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۱ واردات این کشور روند رو به رشدی را طی کرده است و میزان واردات با افزایش ۲۱.۴ درصدی از سطح ۱۹۰ هزارتن به سطح ۲۳۱ هزارتن رسیده است. این کشور در سال ۲۰۱۹ معادل ۲۳۳ هزارتن واردات داشته که در مقایسه با سال ۲۰۱۸ که معادل۲۶۶ هزارتن است حدود ۱۲.۱۰ درصد کاهش داشت و از دلایل آن همه‌گیری ویروس کووید-۱۹ و کاهش تولید است. ۶ درصد از واردات جهانی شمش سرب به کشورهای ویتنام و انگلستان تعلق دارد.