خواص و کاربردهای متنوع قلع باعث شده است که سالانه حجم قابل ملاحظه‌ای از آن میان کشورهای جهان تجارت شود. قرارگیری ذخایر عمده قلع در شرق آسیا، کشورهای این منطقه را به مبدا مهمی جهت صادرات قلع تبدیل کرده است. کشورهای صنعتی و پیشرفته نیز از مهم‌ترین مقاصد قلع صادراتی محسوب می‌شوند.
تجارت شمش قلع در دهه گذشته در مجموع روند نزولی داشته است. اندونزی همچون سال‌های پیشین با اختلاف زیادی پیشتاز صادرات قلع است؛ اما میزان صادرات شمش قلع توسط این کشور و رقبای اصلی آن با کاهش مواجه شده است. چین طی سال‌های اخیر نام خود را به‌عنوان یکی از صادرکنندگان قلع مطرح کرده و احتمال دارد طی سال‌های آتی به رقیبی برای صادرکنندگان برتر قلع تبدیل شود. با توجه به گستره وسیع کاربرد قلع کشورهای زیادی واردکننده آن هستند که در این میان در دهه گذشته آمریکا، سنگاپور، ژاپن، آلمان و کره جنوبی بیشترین میزان واردات را داشته‌اند.
قلع ماده‌ای چکش‌خوار، نرم و بسیار انعطاف‌پذیر با رنگ نقره‌ای- سفید است که عمدتا از ماده معدنی کاسیتریت به‌دست می‌آید. قلع در دمای اتاق مقاومت به اکسیداسیون و خوردگی بالایی دارد. یکی از قدیمی‌ترین کاربردهای این ماده استفاده در ساخت آلیاژ برنز است و امروزه علاوه‌بر آن از قلع در پوشش‌دهی قوطی‌های فولادی نگه‌دارنده مواد غذایی و صنایع ساخت شیشه، سرامیک، سنسور و آلیاژهای گوناگون استفاده می‌شود.
بیشترین میزان ذخایر قلع در آسیای شرقی واقع شده است و مبدا اصلی صادرات شمش قلع نیز کشورهای آسیای شرقی هستند. مطابق بررسی‌های به‌عمل آمده طی سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۱ تجارت قلع در سطح جهان در مجموع سیر نزولی داشته است. تجارت قلع از سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۶ روند کاهشی داشته است و پس از اندکی افزایش در سال ۲۰۱۷ مجددا با کاهش مواجه شده و در سال ۲۰۲۰ به پایین‌ترین میزان خود در بازه زمانی مورد بررسی رسیده است؛ البته تجارت شمش قلع در سال ۲۰۲۱ نسبت به سال ۲۰۲۰ با ثبت نرخ رشد ۲۱ درصدی، افزایش چشمگیری داشته است. در نمودار ۱ روند تجارت شمش قلع در سطح جهان طی سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۱ قابل مشاهده است.
همان‌طور که در نمودار ۱ نیز مشاهده می‌شود، تجارت قلع در بازه زمانی مورد بررسی در مجموع روند کاهشی داشته و نرخ رشد متوسط سالانه آن حدود منفی ۲ درصد بوده است. کمترین میزان تجارت با حدود ۱۹۱ هزار تن مربوط به سال ۲۰۲۰ بوده و بیشترین میزان تجارت نیز با حدود ۲۷۴ هزار تن در سال ۲۰۱۲ انجام شده است. همان‌گونه که پیش‌تر به آن اشاره شد بیشترین میزان ذخایر معدنی قلع در کشورهای آسیای شرقی قرار دارد.
اندونزی، مالزی و سنگاپور که همگی در شرق آسیا واقع شده‌اند، طی سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۱ به‌ترتیب بزرگ‌ترین صادرکنندگان شمش قلع در سطح جهان بوده‌اند. پس از این ۳ کشور، پرو و بولیوی به‌ترتیب دیگر صادرکنندگان بزرگ شمش قلع بوده‌اند. کشورهای فوق در مجموع در سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۱ به‌طور میانگین صادرات ۷۲ درصد از قلع جهان را انجام داده‌اند.
اگرچه صادرات قلع طی سال‌های اخیر توسط کشورهای زیادی صورت گرفته است؛ اما به‌استثنای چندین صادرکننده بزرگ، سهم سایر کشورها چندان قابل توجه نیست. واردات قلع برخلاف صادرات آن، با توجه به مصرف و میزان صنعتی بودن کشورها، توسط کشورهای زیادی و به‌میزان قابل ملاحظه‌ای انجام می‌گیرد. در این میان ایالات متحده آمریکا، سنگاپور، ژاپن، آلمان و کره جنوبی به‌ترتیب بیشترین سهم از واردات شمش قلع را طی سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۱ به‌خود اختصاص داده‌اند.
نکته جالب توجه قرارگیری سنگاپور در میان کشورهای برتر صادرکننده و واردکننده شمش قلع است. با توجه تولید چشمگیر شمش قلع در شرق آسیا، سنگاپور می‌تواند به‌عنوان یک مقصد میانی در راستای صادرات قلع به سایر نقاط جهان قلمداد شود. در نمودار ۲ میانگین سهم کشورهای برتر صادرکننده و واردکننده شمش قلع طی سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۱ مشاهده می‌شود.
وضعیت بزرگ‌ترین صادرکنندگان شمش قلع
همان‌گونه که در نمودار ۲ مشاهده می‌شود، اندونزی در یک دهه گذشته صادرکننده بیش از ۳۳ درصد قلع مصرفی در جهان بوده و اختلاف فاحشی با سایر رقبا در زمینه صادرات قلع داشته است. این کشور همراه با دیگر صادرکنندگان برتر شرق آسیا، یعنی مالزی و سنگاپور صادرات ۵۶ درصد از قلع جهان را بر عهده داشته‌اند. پرو و بولیوی نیز به‌عنوان دیگر صادرکنندگان بزرگ شمش قلع در مجموع سهم ۱۶ درصدی از این ماده داشته‌اند. به‌استثنا بولیوی، صادرات شمش قلع از مبدا کشورهای برتر صادرکننده در مجموع نزولی بوده و در بازه مورد بررسی نرخ رشد متوسط سالانه منفی داشته است.
بیشترین میزان صادرات شمش قلع از مبدا اندونزی به‌عنوان صادرکننده برتر با بیش از ۱۰۱ هزار تن مربوط به سال ۲۰۱۲ است؛ درحالیکه این مقدار در سال ۲۰۲۱ به کمتر از ۷۵ هزار تن رسیده است. سیر نزولی صادرات در کشورهای مالزی و سنگاپور مشهودتر بوده است؛ به‌ویژه مالزی که صادرات آن در بازه ۱۰ ساله مورد بررسی، به‌طور متوسط سالانه بیش از ۹ درصد کاهش داشته است. روند صادرات از مبدا پرو و بولیوی در یک دهه گذشته افت‌وخیز کمتری داشته و همین امر موجب قرارگیری پرو در رتبه دوم بزرگ‌ترین صادرکنندگان شمش قلع در سال ۲۰۲۱، علی‌رغم داشتن رشد سالانه منفی صادرات شده است.
نکته حایز اهمیت در بررسی کشورهای صادرکننده شمش قلع توجه به نقش چین است. هرچند چین از لحاظ میانگین صادرات طی یک دهه گذشته جایی میان ۵ صادرکننده برتر ندارد؛ اما با ثبت نرخ رشد سالانه بیش از ۲۶ درصد در سال ۲۰۲۱ جایگاه پنجم بزرگ‌ترین صادرکننده را به خود اختصاص داده و با توجه به روند موجود ارتقای رتبه این کشور در آینده نزدیک دور از ذهن نیست. بلژیک نیز دیگر کشوری است که طی سال‌های گذشته در صادرات شمش قلع روند صعودی داشته و طی سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۱ جایگاه ششم صادرکننده برتر را در اختیار داشته است.
وضعیت بزرگ‌ترین واردکنندگان شمش قلع
در زمینه واردات ۵ کشور برتر واردکننده به‌طور میانگین مقصد ۵۴ درصد از شمش قلع صادراتی جهان بوده‌اند و ۴۶ درصد باقی‌مانده به سایر کشورها صادر شده است. در این میان ایالات متحده و سنگاپور نرخ رشد سالانه مثبت و ژاپن، آلمان و کره جنوبی نرخ رشد سالانه منفی در زمینه واردات قلع داشته‌اند؛ البته در مجموع میزان واردات شمش قلع توسط کشورهای بزرگ واردکننده در بازه مورد بررسی نوسان چندان زیادی نداشته است.
در مجموع روند واردات توسط واردکنندگان برتر در یک دهه گذشته صعودی بوده است. ۵ کشور بزرگ واردکننده شمش قلع در سال ۲۰۱۲ سهم ۴۸ درصدی از مجموع جهانی واردات داشته‌اند؛ درحالیکه این سهم در سال ۲۰۲۱ به بیش از ۶۰ درصد رسیده است. در این بازه زمانی سالانه به‌طور میانگین نزدیک به ۳۵ هزار تن قلع به ایالات متحده، بزرگ‌ترین مصرف‌کننده این ماده، صادر می‌شود.
در دهه اخیر بیشترین میزان واردات قلع توسط این کشور با حدود ۳۹ هزار تن مربوط به سال ۲۰۲۱ و کمترین میزان آن نیز با ۳۱ هزار تن مربوط به سال ۲۰۲۰ بوده است. محدودیت‌های ناشی از همه‌گیری کووید- ۱۹ در سال ۲۰۲۰ و بهبود شرایط ناشی از پاندمی در سال ۲۰۲۱ علل اصلی کاهش واردات قلع توسط ایالات متحده در سال ۲۰۲۰ و سپس افزایش آن در سال ۲۰۲۱ بوده است.
لازم به توضیح است که علاوه‌بر ۵ واردکننده بزرگ، کشورهای چین، هند، تایوان و هلند به‌طور میانگین بیشترین میزان واردات را داشته‌اند که در این بین با توجه به روند صعودی تولید و صادرات در چین، واردات قلع توسط چین سیر نزولی پیدا کرده است؛ اما واردات توسط هند، تایوان و هلند دارای نرخ رشد مثبت بوده و در مجموع صعودی است.