روسیه به‌عنوان تامین‌کننده بخشی از موجودی انبارهای مس LME، نقش برجسته‌ای در تامین مس اروپا ایفا می‌کند و تحریم‌های وضع شده پس از حمله روسیه به اکراین و عدم خرید از تولیدکنندگان روسی، اروپا را با بحران کسری مس مواجه کرد و قیمت مس در این بازه از ۱۰ هزار دلار بر تن فراتر رفت.
تنش‌های ژئوپلیتیک بین روسیه و اوکراین و به دنبال آن افزایش نرخ بهره توسط دولت آمریکا و سایر بانک‌های مرکزی به دلیل افزایش تورم جهانی، در مقطعی خاص منجر به افزایش قیمت مس شد. افزایش قیمت سوخت منجر به افزایش هزینه حمل‌و‌نقل و سایر هزینه‌های تولید نیز شد، که همین امر نیز در افزایش بهای کامودیتی‌ها از جمله مس بی‌تاثیر نبود.
تحولات سیاسی به‌ویژه در مورد ابرقدرت‌های جهان، اقتصاد جهانی و بازار کامودیتی‌ها را دستخوش تحولات چشمگیری می‌سازد. جنگ روسیه و اوکراین یکی از مصادیق این امر است. موقعیت روسیه در اروپا و میزان ذخایر انرژی روسیه سبب شده تا این کشور، به‌عنوان شاهرگ تولید و توزیع سوخت و انرژی در جهان تلقی شود. اعمال تحریم‌های همه جانبه اتحادیه اروپا علیه روسیه پس از حمله نظامی این کشور به اوکراین، موجب ممنوعیت خرید انرژی و کامودیتی‌ها از روسیه شد. روسیه تامین‌کننده اصلی انرژی به اروپا شناخته می‌شود و در پی ممنوعیت واردات انرژی از روسیه، اروپا دچار بحران انرژی شد و به موجب آن قیمت سوخت و بالطبع قیمت کامودیتی‌ها افزایش یافت. ماهیت بین‌المللی بحران جدید در اروپا و روسیه در آینده پیامدهای عمیقی بر روابط بین‌الملل در جهان خصوصا در اروپا و آسیا داشت و صنایع معدنی نیز از این تحولات بی‌نصیب نماند.
بازار مس روسیه و تاثیر آن در اروپا
روسیه علاوه بر انرژی، یکی از بزرگ‌ترین تامین‌کنندگان و صادرکنندگان مس در سطح جهان نیز به‌شمار می‌رود. حدود ۴ درصد از مس تصفیه‌شده در جهان توسط این کشور تولید می‌شود و با توجه به این که مصرف مس تصفیه‌شده در این کشور بالا نیست، لذا مس تولیدی در این کشور عمدتا به صورت کنسانتره و یا مس تصفیه‌شده صادر می‌شود.
نمودار ۱، نشان دهنده بازار مس تصفیه‌شده در بازه زمانی ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۱ است. همان‌طور که در نمودار نیز مشخص است، در بازه زمانی مورد نظر، به طور متوسط تنها ۳۸ درصد مس تصفیه‌شده تولیدی روسیه، در داخل کشور استفاده شده و باقی آن صادر شده است. کاتد مس روسیه عمدتا به اروپا صادر می‌شود و مازاد آن به انبارهای LME منتقل می‌شود. شایان ذکر است بزرگ‌ترین مبادی صادراتی کاتد مس برای روسیه، هلند و چین هستند که سهم چین همواره در حال افزایش است.
در سال ۲۰۲۱، روسیه بالغ بر ۱۵۵ هزار تن کاتد تولید شده خود را به چین صادر کرده است. این رقم ۳۶ درصد صادرات کاتد مس روسیه را تشکیل می‌دهد. این نمودار به وضوح نشان می‌دهد با توجه به نقش برجسته روسیه در تامین مس منطقه، حذف این کشور به عنوان یکی از تامین‌کنندگان مس نه‌تنها ضرر هنگفتی به روسیه وارد ساخت، بلکه هزینه‌های تامین مس را در سطح منطقه و حتی کلان‌تر در مقیاس جهانی دچار تحول نمود.
جنگ روسیه و اوکراین و تحریم‌های وضع شده از سوی آمریکا و اتحادیه اروپا علیه روسیه، تحولات گسترده‌ای را بر بازار معاملات مس در جهان به وجود آورد. اولین اثر، کاهش تقاضای مس تصفیه شده و محصولات مسی روسیه در جهان و در پی آن کاهش صادرات این محصولات بود؛ چراکه روسیه در ترخیص کالاها در گمرک و تشریفات مربوط به صادرات با مشکل مواجه شد؛ افزون بر این، تولیدات کارخانه‌های ذوب مس به‌دلیل مازاد عرضه بازار داخلی کاهش یافت.
همچنین نقش تامین مالی مس روسیه در خارج از کشور به شدت کاهش یافت. به گزارش بلومبرگ، برخی از بانک‌ها خرید اعتباری کاتد مس روسیه را متوقف کردند. این اقدام منجر به کاهش شدید تقاضای واردات برندهای روسی شد. به گزارش SMM، مقداری از کاتد مس روسیه برای تحویل به انبارهای LME منتقل شد. با این حال، به دلیل کمتر بودن کانتینر و کشتی، تجارت مس این کشور در بازه زمانی درگیری روسیه و اوکراین، بسیار محدود بود.
در نهایت، درگیری روسیه و اوکراین مستقیما منجر به کاهش عرضه کاتد مس این کشور در اروپا شد و همین عامل محرکی جهت افزایش قیمت مس شد. مشکل جدی لجستیک در دریای سیاه ناشی از درگیری روسیه و اوکراین، مانع از صادرات مس تصفیه شده از قزاقستان و ازبکستان به ترکیه، فرانسه، بریتانیا و سایر کشورهای اروپایی نیز شد.
کسری انبارهای مس LME در پی جنگ روسیه و اوکراین
یکی از مهم‌ترین تبعات این جنگ را می‌توان کاهش میزان کاتد ارسالی از آسیا و اروپا به‌دلیل بسته بودن مسیرهای آبی، تحریم‌ها علیه روسیه و عدم تامین مس ارسالی از این مناطق به انبار بورس فلزات لندن برشمرد که این مقدار بیش از کاتد ارسالی از سایر مناطق جهان به این انبارها بود و این به معنی کسری عرضه در بازارهای خارجی و کاهش موجودی انبارهای LME بود. کاتد صادراتی روسیه به اروپا پس از کسر میزان مصرف داخلی اروپا در انبارهای بورس فلزات لندن ذخیره می‌شد؛ بنابراین با وضع تحریم‌های امریکا و اروپا علیه روسیه، موجودی مس انبارهای بورس فلزات لندن دچار کسری شد و این امر به افزایش قیمت مس انجامید. ذکر این نکته حایز اهمیت است که ۳ درصد از موجودی انبارهای مس LME از سوی روسیه تامین می‌شد.
نمودار ۲ منعکس کننده تاثیر جنگ اوکراین و روسیه بر قیمت جهانی مس پس از حمله روسیه به اوکراین (۲۴ فوریه ۲۰۲۲) تا یک ماه پس از حمله روسیه است. با توجه به نمودار ۲، مشخص است که پس از حمله روسیه به اکراین در فصل اول سال ۲۰۲۲، جهش قیمتی در بازار مس مشاهده شد و برای نخستین بار قیمت جهانی مس از ۱۰ هزار دلار بر تن فراتر رفت و تا پایان آوریل (پیش از اوج‌گیری مجدد کووید_۱۹ در چین) در همین کانال قیمتی باقی ماند. مس در ماه می به رکورد ۱۰،۷۴۷ دلار در هر تن رسید، اما از آن زمان به دلیل رکود اقتصادی چین به سبب اوج‌گیری مجدد کووید_۱۹ در این کشور، بزرگ‌ترین مصرف‌کننده فلزات، قیمت مس بین ۹۰۰۰ تا ۱۰،۰۰۰ دلار کاهش یافت.
شایان ذکر است جهش قیمتی که در نمودار ۲ نیز مشخص است طی دو هفته ایجاد شد، تنها ناشی از کاهش عرضه مس نبود؛ بلکه دغدغه‌های مبنی بر کسری فلزات غیر آهنی در جهان پس از آغاز این جنگ وجود داشت که به این افزایش قیمت شدیدا دامن زد.
تاثیر افزایش بهای سوخت بر قیمت مس
از آن رو که روسیه یکی از تامین‌کننده اصلی سوخت و انرژی اروپا محسوب می‌شود، یکی دیگر از تاثیرات عمیق جنگ این کشور با اوکراین، که بر تولید تمامی صنایع تاثیر گذاشته و حتی موجب تورم جهانی نیز شده است، افزایش قیمت سوخت و انرژی در جهان است که ناشی از پیامدهای تحریم‌ها علیه روسیه است. افزایش قیمت انرژی منجر به افزایش بهای تمام شده محصولات و در پی آن کاهش میزان تولید کامودیتی‌ها در جهان شد.
در بین کشورهای اروپایی، آلمان بیش از سایر کشورها از تبعات این جنگ متضرر شد. آلمان بیشتر انرژی مورد نیاز خود برای تولید برق را از گاز طبیعی روسیه، تامین می‌کرد، که در پی تحریم‌های وضع شده علیه روسیه، این کشور را در تامین انرژی و سوخت دچار چالش‌های اساسی شد.
تنش‌های ژئوپلیتیک بین روسیه و اوکراین و به دنبال آن افزایش نرخ بهره توسط دولت آمریکا و سایر بانک‌های مرکزی به دلیل مهار تورم جهانی، منجر به افزایش قیمت مس شد. افزایش قیمت سوخت منجر به افزایش حمل‌و‌نقل و سایر هزینه‌های تولید نیز شده است که همین امر نیز در افزایش بهای کامودیتی‌ها از جمله مس بی‌تاثیر نبوده است.
به‌طور کلی می‌توان بیان نمود که تورم جهانی بی‌سابقه که در اثر مناقشه روسیه و اکراین رخ داد و در پی آن تحریم‌های وضع شده علیه روسیه نه تنها باعث ایجاد اختلالاتی در حمل‌و‌نقل و افزایش بهای کامودیتی‌ها شد، بلکه مسبب کاهش قدرت خریداران در سطح جهان شده و در نهایت به تضعیف صنایع مختلف و به تبع آن صنعت مس جهانی انجامید.