قلع از عناصر نسبتا کمیاب در پوسته زمین محسوب می‌شود و عمده ذخایر این عنصر در جنوب شرق آسیا و آمریکای جنوبی واقع شده است. بیش از نیمی از ذخایر قلع در نواحی شرق و جنوب شرقی آسیا قرار گرفته و چین بیشترین سهم از ذخایر این ماده را در اختیار دارد.
محدودیت ذخایر و بهره‌برداری از ذخایر پرعیار قلع باعث شده است تولید معدنی این ماده در دهه اخیر روند مشخصی نداشته باشد و تحت شرایطی همچون نوسان تقاضا و قیمت تغییر کند. کاهش محدودیت‌های ناشی از کووید- ۱۹ و افزایش تقاضا و قیمت دلایل اصلی افزایش تولید قلع در سال ۲۰۲۱ نسبت به سال ۲۰۲۰ به‌شمار می‌روند. در زمینه تولید نیز چین با اختلاف قابل ملاحظه‌ای برترین تولیدکننده دهه اخیر بوده و ۳۴ درصد از قلع معدنی جهان را تولید کرده است.
قلع عنصری نسبتا کمیاب است و فراوانی این عنصر در پوسته زمین تنها در حدود ppm 2 است؛ در حالی که در مقایسه با قلع فراوانی عناصری همچون روی، مس و سرب به‌ترتیب ppm 94، ppm 63 و ppm 12 است. بیشترین میزان استخراج قلع در سطح جهان از ذخایر پلاسری انجام می‌شود که حدود نیمی از آن در جنوب شرق آسیا تولید می‌شود. کاسیتریت (SnO۲) تنها ماده معدنی دارای ارزش تجاری به‌شمار می‌رود که منبعی برای استخراج قلع است؛ البته مقادیر کمی از قلع در بازیابی ترکیبات سولفیدی نیز قابل تولید است.
براساس اطلاعات منتشر شده از سوی سازمان زمین‌شناسی ایالات متحده (USGS) میزان ذخایر معدنی قلع جهان در پایان سال ۲۰۲۱ بیش از ۴ میلیون و ۸۰۰ هزار تن برآورد می‌شود که بیش از ۵۵ درصد از ذخایر قلع جهان، معادل حدود ۲ میلیون و ۷۰۰ هزار تن در جنوب شرق آسیا قرار گرفته است. پس از شرق آسیا، ذخایر قابل توجهی از قلع در آمریکای جنوبی و کشورهایی نظیر برزیل، بولیوی و پرو واقع شده است که در مجموع حدود ۲۰ درصد از ذخایر معدنی قلع جهان را به‌خود اختصاص داده‌اند. سایر ذخایر معدنی قلع در دیگر نقاط جهان پراکنده شده است که در این میان ذخایر موجود در قاره‌های آفریقا و اروپا و استرالیا چشمگیرتر است.
طی سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۱ سالانه به‌طور میانگین حدود ۲۸۹ هزار تن قلع معدنی در سطح جهان تولید شده است. نرخ رشد متوسط سالانه تولید قلع در این بازه زمانی ۲.۶ درصد بوده است. نمودار ۱ میزان تولید معدنی قلع در جهان در سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۱ را به‌تصویر کشیده است.
آغاز بهره‌برداری از معادن کم‌عیار قلع در جهان
همان‌طور که در نمودار ۱ قابل مشاهده است، میزان تولید معدنی قلع در جهان در بازه زمانی مورد بررسی روند مشخصی نداشته است؛ اما می‌توان گفت سطح تولید در مجموع دارای سیر صعودی بوده است. کم‌ترین میزان تولید قلع در یک دهه گذشته با حدود ۲۴۰ هزار تن مربوط به سال ۲۰۱۲ بوده است. پس از افزایش تولید در سال ۲۰۱۳، روند تولید تا سال ۲۰۱۶ سیر نزولی پیدا کرده و پس از آن مجددا میزان تولید تا سال ۲۰۱۸ افزایش یافته و در این سال به بالاترین سطح در ۱۰ سال اخیر، یعنی بیش از ۳۱۸ هزار تن رسیده است.
پس از سال ۲۰۱۸ میزان تولید جهان قلع با کاهش مواجه شده و در سال ۲۰۲۰ تحت تاثیر همه‌گیری بیماری کووید- ۱۹ و محدودیت‌های ناشی از آن به حدود ۲۶۳ هزار تن رسید؛ البته میزان تولید در سال ۲۰۲۱ نسبت به سال ۲۰۲۰ افزایش چشم‌گیری داشته و با ۱۵ درصد افزایش نسبت به سال ۲۰۲۰ به حدود ۳۰۳ هزار تن رسیده است.
به‌طور کلی محدودیت ذخایر و بهره‌برداری از ذخایر پرعیار از سالیان دور تا کنون، باعث کم‌عیار شدن بخش زیادی از ذخایر قلع شده است و این امر یکی از دلایل کاهش میزان تولید قلع در بازه‌های زمانی مختلف بوده است. تقاضا و قیمت جهانی از پارامترهای تعیین‌کننده جهت تولید معدنی قلع هستند. به‌عنوان مثال، علاوه‌بر کاهش محدودیت‌های ناشی از کووید- ۱۹ در سطح جهان، افزایش قیمت و تقاضا علت اصلی افزایش ۱۵ درصدی تولید در سال ۲۰۲۱ نسبت به سال ۲۰۲۰ بوده است که باعث مقرون‌به‌صرفه شدن بهره‌برداری از برخی ذخایر کم‌عیارتر نیز شده است.
بزرگ‌ترین تولیدکنندگان قلع در جهان
همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، بیشترین میزان ذخایر معدنی قلع در جنوب شرقی آسیا واقع شده است که به تبع آن بیشترین میزان تولید جهانی نیز در این ناحیه صورت می‌گیرد. در این بین، چین با یک میلیون و ۱۰۰ هزار تن ذخیره دارای بیشترین میزان ذخایر قلع در جهان بوده و بیشترین میزان تولید جهان قلع را نیز به‌خود اختصاص داده است.
چین طی یک دهه گذشته سالانه به‌طور میانگین بیش از ۹۶ هزار تن قلع تولید کرده است. شرکت چینی Yunnan Tin بزرگ‌ترین تولیدکننده قلع تصفیه شده در جهان شناخته می‌شود که در سال ۲۰۲۱ با ۷،۲۰۰ تن افزایش نسبت به سال ۲۰۲۰ معادل ۸۲ هزار تن قلع تولید کرده است. علاوه‌بر Yunnan Tin چندین شرکت مطرح چینی در زمینه استحصال قلع فعالیت می‌کنند. خوراک ورودی کارخانه‌های استحصال، کنسانتره قلع است که افزون‌بر چین از میانمار و کشورهای آفریقای مرکزی تامین می‌شود.
پس از چین کشورهای اندونزی و میانمار بزرگ‌ترین تولیدکنندگان معدنی قلع طی سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۲ بوده‌اند و به‌طور میانگین سالانه به‌ترتیب حدود ۶۹ هزار و ۳۴ هزار تن قلع تولید کرده‌اند. پرو و بولیوی، از کشورهای آمریکای جنوبی در یک دهه اخیر به‌ترتیب چهارمین و پنجمین تولیدکننده بزرگ قلع در جهان بوده‌اند و سالانه به‌طور میانگین حدود ۲۲ هزار و ۱۸ هزار تن تولید داشته‌اند. در نمودار ۲ میانگین سهم کشورهای مختلف از تولید معدنی قلع در جهان در سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۱ قابل مشاهده است.
همان‌گونه که در نمودار ۲ قابل مشاهده است، ۵ تولیدکننده بزرگ قلع طی یک دهه اخیر بیش از ۸۲ درصد از قلع معدنی جهان را تولید کرده‌اند و سایر کشورها تولیدکننده تنها ۱۲ درصد از قلع معدنی بوده‌اند. این امر نشان‌دهنده محدودیت ذخایر و پراکندگی کم این ذخایر در نقاط مختلف جهان است. هر چند وجود ذخایر معدنی قلع در بسیاری از نقاط جهان به‌اثبات رسیده است، اما میزان ذخایر قطعی به‌استثنا نواحی اشاره شده چندان قابل ملاحظه نیست.
مطابق با نمودار ۲، کشورهای آسیای شرقی چین، اندونزی و میانمار در سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۱ مجموعا حدود ۶۹ درصد از قلع معدنی جهان را تولید کرده‌اند و ۱۴ درصد نیز سهم کشورهای پرو و بولیوی از آمریکای جنوبی بوده است. در میان ۵ تولیدکننده برتر، نرخ رشد متوسط سالانه کشورهای چین و بولیوی در بازه زمانی مورد بررسی منفی بوده است؛ البته میزان ذخایر و تولید چین اختلاف فاحشی با سایر کشورها داشته و طی سال‌های گذشته یکه‌تاز تولید معدنی قلع بوده است و به‌نظر می‌رسد این روند در آینده نزدیک نیز تداوم داشته باشد.
اندونزی که پس از چین دومین تولیدکننده بزرگ قلع محسوب می‌شود، با نرخ رشد سالانه مرکب ۶ درصد، اختلاف قابل ملاحظه‌ای با سایر رقبا در زمینه تولید دارد و میانگین تولید سالانه این کشور ۲ برابر بیشتر از میانمار، سومین تولیدکننده برتر قلع، است.
علاوه‌بر ۵ تولیدکننده اصلی، کشورهای برزیل و جمهوری دموکراتیک کنگو دیگر کشورهایی هستند که تولید نسبتا بالایی از قلع انجام می‌دهند؛ به‌ویژه برزیل که اگرچه از لحاظ میانگین تولید ۱۰ ساله جایی در میان ۵ تولیدکننده برتر ندارد، اما در سال ۲۰۲۱ با ۲۲ هزار تن تولید معدنی با عبور از بولیوی، جایگاه پنجم برترین تولیدکننده معدنی قلع را به‌خود اختصاص داد. کنگو نیز با نرخ رشد سالانه مرکب حدود ۱۷ درصد طی سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۱، میزان تولید معدنی خود را در سال ۲۰۲۱ به ۱۶ هزار تن رساند و جایگاه ششم برترین تولیدکننده قلع را در اختیار دارد.