شیلی طی ۱۰ سال گذشته جایگاه نخست خود را در بازار جهانی تجارت محصول بالادستی مس یعنی کاتدهای مسی حفظ کرده و ۳۰ درصد از تجارت این محصولات در جهان را به خود اختصاص داده است. اما با وجود رونق بیش‌تر تجارت مس، میزان رشد سهم صادرات شیلی در جهان کاهش یافت.
کشورهای شیلی، ژاپن و روسیه از مهم‌ترین کشورهای فعال در حوزه صادرات کاتد مسی در جهان به‌شمار می‌آیند. در طول ۱۰ سال گذشته به‌طور متوسط نزدیک به ۴۳ درصد از صادرات کل این محصولات بالا دستی مسی جهان توسط این ۳ کشور صورت گرفته است.
فلز مس علاوه بر این که در صنایع سیم، کابل و ترانسفورماتور کاربرد وسیعی دارد، در حمل و نقل، وسایل برقی و ماشین‌آلات، تجهیزات دفاعی و ساخت و ساز به‌مصرف می‌رسد. کاتدهای مس به‌عنوان مهم‌ترین ماده خام اولیه برای تولید محصولاتی با مس که خلوص بالا دارند و برای آلیاژ مس استفاده می‌شود، از کاتدهای مسی برای ساخت آلیاژهایی مانند برنج ، برنز و فولاد آلیاژی استفاده می‌شود. کاتدها مس مطابق با استاندارد GOST 859 دارای انواع مختلفی است که تفاوت آن‌ها در میزان ناخالصی‌‌های مختلفی است که در ترکیبشان دارند؛ از جمله این ناخالصی‌ها آلومینیوم، بیسموت و اکسیژن را می‌توان نام برد.
شیلی در جایگاه نخست صادرات کاتد مس
از مهم‌ترین صادرکنندگان کاتد مسی در جهان طی ۱۰ سال گذشته می‌توان به کشورهای شیلی، ژاپن و روسیه اشاره کرد. متوسط حجم صادرات این کشورها طی این دوره به‌ترتیب برابر ۲ میلیون و ۴۸۱ هزار تن، ۵۳۸ هزار تن و ۴۷۹ هزار تن برآورد شد؛ بنابراین شیلی با اختلاف بسیار بالایی در رتبه اول صادرات جهان قرار دارد. یکی از دلایل این موضوع وجود ذخایر غنی مس در این کشور است، به‌طوری که این کشور بزرگ‌ترین تولید کننده مس در جهان نیز به‌شمار می‌رود. سهم صادرات شیلی از کل تجارت جهان در سال ۲۰۲۱ با تناژ ۲ میلیون و ۲۲۱ هزار تن برابر ۳۰ درصد بود در حالی‌که این میزان در سال ۲۰۱۲ با حجم صادرات برابر با ۲ میلیون و ۸۰۶ هزار تن معادل ۳۴ درصد برآورد شد. یکی از دلایل کاهش میزان صادرات شیلی در سال ۲۰۲۱، کاهش میزان تولید به‌دلیل اختلالات کارگری از جمله اعتصاب بود. هم‌چنین با رونق بیش‌تر تجارت مس و عدم رشد صادرات شیلی، سهم این کشور به‌تدریج کاهش یافته است.
ژاپن نیز از جمله کشورهای نادری است که به‌رغم عدم بهره‌مندی از ذخایر مس، تولیدکننده و صادرکننده بزرگ محصول بالادستی مس یعنی کاتد مسی در جهان به‌حساب می‌آید. سهم صادرات ژاپن در جهان در سال ۲۰۲۱ با حجمی برابر با ۵۵۸ هزار و ۱۹۱ تن معادل ۷ درصد گزارش شد، در صورتی‌که در سال ۲۰۱۲ این سهم برابر ۶ درصد و تناژ صادراتی برابر ۵۱۲ هزار و ۲۷۷ تن بود. رشد و توسعه صنعت ذوب و پالایش مس در این کشور طی ۱۰ سال گذشته، مرهون اقتصاد قدرتمند ژاپن و سطح عالی در مناسبات تجاری جهت خرید کنسانتره کافی بود.
در نهایت سهم صادرات روسیه از کل تجارت جهان در سال ۲۰۲۱ با تناژ ۴۳۴ هزار تن برابر ۶ درصد بود، در حالی‌که این میزان در سال ۲۰۱۲ با حجم صادرات برابر با ۲۴۱ هزار تن معادل ۳ درصد برآورد شد. بررسی‌های آتورپات نشان می‌دهد که در سال ۲۰۲۱ دولت روسیه برای صادرات محصولات آهنی و برخی از محصولات فلزات پایه از جمله مس، مالیات بر صادرات را افزایش داد و همین منجر به کاهش ۳ واحد درصدی صادرات این محصولات نسبت به سال ۲۰۲۰ شد. در نمودار ۱ حجم صادرات کاتد مسی در کشورهای مورد بررسی نشان داده شده است.
چین، مهم‌ترین مقصد صادراتی کاتد
کشورهای چین و ایالات متحده آمریکا، با متوسط مجموع واردات برابر یک میلیون و ۵۳۲ هزار تن کاتد مسی از مبدا شیلی، از مهم‌ترین مقاصد صادراتی این کشور به‌شمار می‌روند. از طرفی سهم شیلی در تامین بازار وارداتی چین و ایالات متحده آمریکا طی ۱۰ سال گذشته، به‌طور متوسط به‌ترتیب برابر ۳۳ درصد و ۶۰ درصد برآورد شد. هم‌چنین چین با متوسط سهم برابر با ۴۲ درصد از مقاصد صادراتی ژاپن نیز به‌شمار می‌رود. دومین بازار صادراتی ژاپن، کشور هند بود که با توجه به آهنگ رشد جمعیت و افزایش تقاضای محصولات مسی، از سال ۲۰۱۹ افزایش چشمگیری در واردات کاتدهای مسی داشت. به‌طور متوسط سهم ژاپن نیز در تامین نیاز وارداتی این کشور برابر ۴۴ درصد محاسبه شد. علاوه بر این، چین مهم‌ترین بازار صادراتی روسیه نیز به‌حساب می‌آید. سهم این کشور از بازار وارداتی چین طی دوره مورد بررسی، به‌طور متوسط برابر ۴ درصد بود. در سال ۲۰۲۱ این مقدار برابر ۱۱ درصد بود که نسبت به سال ۲۰۲۰ حدود ۲ واحد درصد افزایش داشت. هم‌چنین در سال ۲۰۲۱، در رقابت میان کشورهای صادرکننده برای تامین بازار وارداتی چین، کشور ژاپن با ارزش واحد برابر با ۹،۲۵۹ دلار بر تن شانس بیش‌تری در تصاحب این بازار نسبت به شیلی و روسیه با ارزش واحدهای برابر با ۹،۲۸۰ دلار بر تن و ۹،۳۸۲ دلار بر تن داشت. همان‌طور که در نمودار ۲ مشاهده می‌شود، مهم‌ترین مقاصد صادراتی کاتدهای مسی در جهان نشان داده شده است.
از مهم‌ترین واردکنندگان کاتدهای مسی می‌توان کشورهای چین و ایالات متحده آمریکا نام برد. به‌طور متوسط در مجموع حجم واردات این کشورها طی دوره مورد بررسی برابر ۴ میلیون و ۲۸۴ هزار تن بود که سهم بزرگی از این واردات به چین تعلق داشت و این کشور را به بزرگ‌ترین واردکننده کاتد مسی در جهان تبدیل کرد و ایالات متحده آمریکا نیز در رتبه دوم قرار داشت . از دلایل واردات بسیار زیاد کاتدهای مسی در چین، می‌توان به رشد بالای اقتصادی و به تبع آن رشد روز افزون صنایعی هم‌چون ساختمان، زیرساخت و حمل و نقل اشاره کرد که باعث افزایش میزان تقاضای این محصول بالادستی مس و افزایش واردات شده است. هم‌چنین به‌دلیل وجود حداقل ۳۰ معدن مس متعلق به چین در آفریقا و دیگر نقاط جهان، میزان واردات کنسانتره مس به این کشور افزایش می‌یابد. در ایالات متحده آمریکا نیز با تصمیم بر احیا و بازسازی زیرساخت‌ها، میزان تقاضا برای کاتد مس در این کشور افزایش یافته و منجر به واردات بیش‌تر این محصول در سال ۲۰۲۱ شد. از طرفی کشور هند نیز که یکی از مقاصد صادراتی این محصول بود، در میان واردکنندگان جهان با متوسط واردات برابر با ۶۳ هزار تن رتبه سیزدهم را به خود اختصاص داد. نکته قابل توجه در مورد هند افزایش ۸۶ درصدی واردات کاتد مسی در سال ۲۰۱۳ نسبت به سال ۲۰۱۲ بود و تا سال ۲۰۲۰ روند افزایشی خود را حفظ کرد. این موضوع به دلیل متوسط رشد ۸ درصدی اقتصاد این کشور در این مدت بوده است و رشد اقتصادی سبب افزایش تقاضای این محصول شد. اما در سال ۲۰۲۱ به دلیل افزایش موارد کووید ۱۹ و افزایش فشار تورمی، از میزان تقاضای کاتدهای مسی کاسته شد و حجم واردات نسبت به سال ۲۰۲۰، حدود ۳ درصد کاهش یافت.
به‌طور کلی سهم واردات کاتدهای مسی چین با تناژ وارداتی برابر با ۳ میلیون و ۴۴۱ هزار تن، از کل تجارت جهانی آن در سال ۲۰۲۱ حدود ۴۶ درصد برآورد شد. ایالات متحده آمریکا نیز با حجم واردات برابر با ۹۰۷ هزار تن در این سال، سهمی معادل ۱۲ درصد از این تجارت را داشت. در نهایت هند نیز با میزان واردات برابر با ۱۴۱ هزار تن در سال ۲۰۲۱، سهمی برابر ۲ درصد را به خود اختصاص داد.
وضعیت آینده تجارت کاتد مس
انتظار می‌رود با فاصله‌گیری دنیا از کربن و تمرکز بر برق خورشیدی و توسعه سریع بر سوخت و انرژی‌های تجدیدپذیر، تقاضا برای مس و محصولات آن در سال‌های آتی افزایش یابد. هم‌چنین با توجه به نرخ بالای رشد اقتصادی در کشورهای چین و هند و رشد صنایع مختلف در آن‌ها نسبت به ایالات متحده آمریکا، انتظار می‌رود میزان تقاضای کاتد مسی که به‌عنوان ماده اولیه محصولات مسی است، افزایش یابد و روند واردات نیز صعودی باشد. این چشم انداز واردات در هند محتمل‌تر خواهد بود. زیرا ذخایر اثبات شده سنگ معدن مسی در این کشور محدود است.