ویژگی‌هایی از جمله مقاومت مواد نسوز در مقابل حرارت بالا، فشار و مقاومت در برابر خوردگی، منجر به کاربرد گسترده مواد نسوز و دیرگدازها به عنوان محافظ سطوح در کوره‌های دما بالا در صنایع تولید فلزاتی از جمله فولاد، آلمینیوم و صنایع متالورژی، شیشه‌سازی، پتروشیمی و سیمان شده است.
کانادا با در اختیار داشتن ۱۴ درصد از بازار واردات، در سال ۲۰۲۱، بزرگ‌ترین واردکننده مواد نسوز در جهان شناخته می‌شود که آمریکا و چین بزرگ‌ترین مبادی وارداتی آن محسوب می‌شوند و چین با در اختیار داشتن ۷ درصد از بازار صادرات، بزرگ‌ترین صادرکننده مواد نسوز در جهان شناخته می‌شود که کره جنوبی، بزرگ‌ترین مقصد صادراتی آن به شمار می‌رود.
ماده نسوز یا دیرگداز به عنوان ماده معدنی غیرفلزی شناخته می‌شوند که از خاک نسوز بدست می‌آید. این ماده معدنی در مقابل حرارت، فشار و هم‌چنین خوردگی ناشی از حملات شیمیایی مقاوم بوده و تجزیه نمی‌شود، از این رو به عنوان پوشش محافظ سطوح در کوره‌های دما بالا مورد استفاده قرار می‌گیرد.
خصوصیات ذکر شده در دیرگدازها موجب شده است تا صنایع تولید فلزات از جمله صنعت فولاد، به عنوان مهم‌ترین صنایع مصرف‌کننده مواد نسوز شناخته شود؛ علاوه بر این، به دلیل استحکام بالا در پیوندهای شیمیایی مواد نسوز، صنایعی مانند متالورژی، شیشه‌سازی، آلومینیوم، پتروشیمی و سیمان، از دیگر صنایع مصرف‌کننده مواد نسوز به شمار می‌روند.
با توجه به کاربرد گسترده مواد نسوز در صنایع مختلف، میزان تجارت آن طی سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۱ در جهان بررسی شده و در نمودار ۱ و نمودار ۲ ارایه شده است. قابل ذکر هست که تجارت این محصول، با کد تعرفه ۶۹۰۲ مورد بررسی قرار گرفته است.
مطابق با نمودار ۱، میزان کل واردات جهان با حدود ۱ درصد کاهش سالانه، از حدود ۳.۹ میلیون تن در سال ۲۰۱۲، به حدود ۳.۶ میلیون تن در سال ۲۰۲۱ رسیده است که کشور کانادا با در اختیار داشتن حدود ۱۴ درصد از سهم بازار، بزرگ‌ترین واردکننده مواد نسوز در جهان شناخته می‌شود که میزان واردات آن با ۲ درصد رشد سالانه، در بازه زمانی ذکر شده، از ۴۳۰ هزار تن به ۴۹۵ هزار تن رسیده است.
کانادا، بزرگ‌ترین واردکننده مواد نسوز
کانادا یکی از کشورهای مطرح تولیدکننده فولاد در جهان شناخته می‌شود که این امر، یکی از دلایل مهم واردات مواد نسوز در این کشور به شمار می‌رود و کشورهای آمریکا و چین به ترتیب با در اختیار داشتن ۶۲ درصد و ۲۴ درصد از بازار واردات مواد نسوز در کانادا، بزرگ‌ترین مبادی وارداتی آن محسوب می‌شوند.
بعد از کانادا، اندونزی با در اختیار داشتن حدود ۷ درصد از سهم بازار واردات مواد نسوز، در جایگاه دوم جهان، در سال ۲۰۲۱ قرار دارد که میزان واردات این کشور در بازه زمانی مورد بررسی با حدود ۱۰ درصد رشد سالانه از حدود ۱۱۰ هزار تن به حدود ۲۶۰ هزار تن، در سال ۲۰۲۱ رسیده است.
رشد سالیانه قابل توجه اندونزی، از منظر واردات مواد نسوز به دلیل رشد صنعت فولاد و افزایش تولید فولاد زنگ نزن در این کشور بوده است؛ زیرا بخش عمده‌ای از واردات مواد نسوز، در اندونزی، مربوط به سیمان نسوز، جهت استفاده در کوره‌های تولید فولاد است و چین با تصاحب ۹۴ درصد از بازار واردات کشور اندونزی، بزرگ‌ترین مبدا وارداتی آن به شمار می‌رود.
کشورهای کره‌جنوبی، هند و آمریکا که در لیست بزرگ‌ترین کشورهای تولیدکننده فولاد در جهان قرار دارند، هر یک به ترتیب با در اختیار داشتن حدود ۵.۲ درصد، ۴.۹ درصد و ۴ درصد از سهم بازار واردات، رتبه سوم تا پنجم کشورهای واردکننده مواد نسوز را به خود اختصاص داده‌اند.
بررسی روند واردات جهانی دیرگدازها
واردات جهانی مواد نسوز از سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۸ روند تقریبا یکتواختی را طی کرده است، اما کشور چین از سال ۲۰۱۸ به اتخاذ سیاست‌هایی برای کاهش تولید فولاد در جهت حفاظت از محیط زیست پرداخته است که به عنوان بزرگ‌ترین کشور تولیدکننده فولاد در جهان، روند تولید فولاد و مصرف مواد نسوز را تحت تاثیر قرار داده و منجر به کاهش واردات مواد نسوز از سال ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۰ شده است، اما روند صعودی تولید فولاد خام در کشورهایی از جمله هند، ژاپن و … سبب شده است تا مصرف و واردات مواد نسوز در جهان پس از سال ۲۰۲۰ روند روبه‌رشدی را تجربه کند.
چین، بزرگ‌ترین صادرکننده مواد نسوز
مطابق با نمودار ۲، میزان صادرات جهانی مواد نسوز از سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۱ با رشد سالیانه ناچیز ۰.۱ درصدی، حدود ۴.۳ میلیون تن، در سال ۲۰۲۱ برآورد می‌شود که چین با در اختیار داشتن حدود ۴۱ درصد بازار صادرات جهان، بزرگ‌ترین کشور صادرکننده مواد نسوز در جهان شناخته می‌شود که میزان صادرات آن، با حدود ۱.۶ درصد کاهش سالانه، از حدود ۲ میلیون تن در سال ۲۰۱۲، به ۱.۷ میلیون تن در سال ۲۰۲۱ رسیده است.
کشور چین به عنوان بزرگ‌ترین منبع اصلی اکثر مواد معدنی نسوز موجود در جهان شناخته می‌شود که این موضوع منجر شده است تا به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده و صادرکننده مواد نسوز یا دیرگداز نیز در جهان محسوب شود که کشورهایی از جمله اندونزی، کره جنوبی، ژاپن و هند بزرگ‌ترین مقاصد صادراتی آن به شمار می‌روند.
هند نیز با در اختیار داشتن حدود ۸ درصد از بازار صادرات جهان در جایگاه دوم کشورهای صادرکننده مواد نسوز قرار دارد که میزان صادرات آن با حدود ۱۴.۵ درصد رشد سالانه، از حدود ۲۲۸ هزار تن در سال ۲۰۱۲، به حدود ۷۸۰ هزار تن در سال ۲۰۱۲ رسیده است.
هند یکی از کشورهایی است که دارای منابع عظیمی از مواد خام مورد نیاز برای تولید مواد نسوز مانند بوکسیت، کیانیت، سیلیمانیت، خاک رس و غیره است که یکی از دلایل مهم صادرات آن به شمار می‌روند. ذکر این نکته ضروی است که هند سیاست تصاحب بازار واردات کشورهای کوچک مصرف‌کننده مانند مانند نپال، بریتانیا، آفریقای جنوبی، امارات و … را در پیش گرفته است.
کشورهای آلمان، روسیه و استرالیا نیز به ترتیب با در اختیار داشتن ۸.۲ درصد، ۴.۱ درصد و ۳.۸ درصد از سهم بازار صادرات، در جایگاه بعدی کشورهای صادرکننده مواد نسوز قرار دارند.
بررسی روند صادرات جهانی دیرگدازها
کاهش تولید فلزاتی از جمه فولاد، آلومینیم، سرب، روی و … طی سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۶ منجر به کاهش مصرف و در نتیجه کاهش تجارت مواد نسوز در جهان شده است که ایجاد مازاد ظرفیت تولید در این سال‌ها موجب شد تا از ابتدای سال ۲۰۱۶، بازار با کاهش قیمت و در نتیجه افزایش تقاضا برای مواد نسوز روبه‌رو شود. همان‌طور که ذکر شده است کاهش تولید و مصرف مواد نسوز، به دنبال کاهش تولید صنعت فولاد در چین، منجر به کاهش تجارت مواد نسوز، در سال ۲۰۱۸، در جهان شده است، اما روند روبه‌رشد تجارت مواد نسوز در سال ۲۰۲۰، به دلیل روند روبه‌رشد تولید فولاد در دیگر کشورهای آسیایی مانند هند و ژاپن بوده است.
