در طی سال‌های ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۱ به‌طور میانگین حدود ۵۲.۶ میلیون تن سنگ معدن و کنسانتر نیکل در جهان تجارت شده که با نرخ رشد مثبت در این سال‌ها نوسان زیادی را تجربه کرده‌است. آمار تجارت نشان می‌دهد که فیلیپین جزو بزرگ‌ترین تولیدکنندگان و صادرکنندگان کنسانتره نیکل در جهان است.
چین با سهم ۸۴ درصدی، کره جنوبی و ژاپن با ۶ درصد و اوکراین با ۲ درصد جزو بزرگ‌ترین واردکنندگان کنسانتره نیکل به شمار می‌روند. در سمت عرضه، فیلیپین با ۶۱ درصد، کالدونیا با ۱۲ درصد، گوآتمالا با ۲ درصد و ساحل عاج با سهمی معادل ۱ درصد صادرکنندگان برتر کنسانتره نیکل محسوب می‌شوند.
در نمودار ۱، تجارت کنسانتره نیکل در سال‌های ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۱ نمایان است. تجارت کنسانتره نیکل در سال ۲۰۱۷ به میزان ۴۴.۹ میلیون تن بوده و در سال ۲۰۲۱ به حدود ۵۱.۴ میلیون تن رسیده‌است. در سال ۲۰۱۹ با افزایش تولید نیکل که اندونزی نقش بهسزایی در آن داشت، افزایش تجارت کنسانتره نیکل نیز اتفاق افتاد و از ۵۶.۶ میلیون تن در سال ۲۰۱۸ با رشد ۱۴ درصدی به ۶۴.۵ میلیون تن رسید.
درسال ۲۰۲۰ تجارت کنسانتره نیکل با افت بی‌سابقه ۱۸ میلیون تنی نسبت به سال قبل، برابر با ۴۶.۲ میلیون تن ثبت شده‌است که عامل اصلی کاهش به وقوع پیوسته، همه‌گیری کووید- ۱۹ بود. تبعات شیوع این بیماری در دنیا آثار مختلفی را در هر دو سمت عرضه و تقاضا بر بازار نیکل داشته است. از طرفی به تعطیلی کشیده شدن معادن موجب کاهش تولید در این سال شد. از طرف دیگر محدودیت‌های تجاری به‌خصوص در چین به‌عنوان بزرگ‌ترین واردکننده این محصول در جهان حجم تجارت را دستخوش تغییر کرد؛ ضمن این‌که کاهش تقاضای نیکل به‌واسطه وقفه‌های تولیدی در واحدهای مصرف‌کننده آن، تقاضا را نیز به چالش کشید.
باتوجه به داده‌های موجود در بورس فلزات لندن در نیمه دوم سال ۲۰۱۹ قیمت نیکل وارد فاز افزایشی با شیب تندی شد؛ به‌گونه‌ای که قیمت هر تن از این فلز که در نیمه ابتدایی این سال در کانال ۱۱ تا ۱۳ هزار دلار به ازای هر تن قرار داشت، در نیمه دوم سال قیمت ۱۷ هزار دلاری را نیز تجربه کرد. شیوع بیشتر کووید-۱۹ در ماه‌های ابتدایی سال ۲۰۲۰ و درگیری تقریبی تمام اقتصادهای دنیا و به خصوص چین به‌عنوان بزرگ‌ترین متقاضی نیکل و کنسانتره نیکل، توانست از شدت و حدت این بازار بکاهد و مجدد قیمت هر تن نیکل در بورس فلزات لندن به کانال ۱۳ هزار دلار به‌ازای هر تن بازگشت. با شروع روند ترمیم آسیب‌های کووید- ۱۹ در سال ۲۰۲۱ و همین‌طور برخی چالش‌های موجود در زنجیره تامین، قیمت مجددا روند صعودی گرفته و تا ۲۰ هزار دلار به‌ازای هرتن نیز افزایش یافت.
نگاهی به واردات و صادرات کشورهای برتر
همان‌طور که در نمودار ۲ قابل مشاهده‌است، بزرگ‌ترین کشورهای واردکننده کنسانتره نیکل چین، کره جنوبی، ژاپن و اوکراین هستند و در صادرات کشورهای فیلیپین، کالدونیا، گوآتمالا و ساحل عاج سهم بهسزایی دارند؛ دو کشور فیلیپین و چین با اختلاف بسیار محسوس با سایر کشورها در قله صادرات و واردات کنسانتره نیکل قرار دارند.
حدود ۷۰ درصد از نیکل تولید شده در جهان، به‌منظور تولید فولاد زنگ نزن، تبدیل به فرونیکل و همین‌طور Nickle Pig Iron می‌شود. چین به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده فولاد زنگ نزن در جهان، با میانگین واردات کنسانتره نیکل به‌مقدار ۴۴.۲ میلیون تن در بازه ۵ ساله بین سال‌های ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۱ در رده اول واردکنندگان جهانی قرار دارد و بیش از سه چهارم از کل سهم واردات را به خود اختصاص داده است. نکته حایز اهمیت آن‌که واردات این کشور طی بازه مورد بررسی سالانه رشد میانگین ۶ درصدی را نیز تجربه کرده است؛ البته در سال ۲۰۲۰ چین تحت تاثیر بیماری کووید-۱۹ قرار گرفت و شوک عظیمی به واردات کنسانتره نیکل این کشور وارد شد وبا کاهش چشمگیری به میزان ۳۹.۲ میلیون تن رسید که حدود ۱۶.۹ میلیون تن از سال ۲۰۱۹ کمتر بود.
چین، عمده کنسانتره نیکل خود را از فیلیپین، کالدونیا و اندونزی تامین می‌کند. تصمیمات دولت اندونزی برای ممنوعیت صادرات سنگ و کنسانتره نیکل و افزایش تعرفه‌های صادراتی، تولیدکنندگان چین را که وابسته به واردات این کشور بودند را به‌شدت متاثر کرده‌است. افزایش قیمت حادث شده در سال ۲۰۲۰ نیز بی‌تاثیر از این عامل نبوده است.
کره جنوبی و ژاپن با اختلاف بسیار زیاد بعد از چین، با سهم حدودا یکسان دیگر واردکنندگان بزرگ کنسانتره نیکل به‌شمار می‌روند. واردات کنسانتره نیکل کره جنوبی در ۵ سال گذشته روندی تقریبا ثابتی را دنبال کرده‌است و با کاهش حدود ۲۰۰ هزار تنی واردات کنسانتره نیکل از ۳.۳ میلیون تن در سال ۲۰۱۷ به ۳.۱ میلیون تن در سال ۲۰۲۱ رسیده‌است. ژاپن روند پرتلاطم‌تری را طی کرده و بیشینه واردات حدود ۳.۸ میلیون تنی را در سال ۲۰۱۹ و کمینه مقدار حدود ۲.۵ میلیون تنی را در هنگامه کرونا در سال ۲۰۲۰ ثبت کرده است.
اوکراین نیز به مانند سه کشور پیشین به‌واسطه فعالیت نسبتا گسترده در حوزه تولید انواع فولاد، در کنار واردکنندگان بزرگ نیکل به‌چشم می‌خورد. نکته قابل توجه در خصوص واردات کنسانتره نیکل اوکراین این است که برخلاف سایر کشورها در سال ۲۰۲۰ با کاهش واردات کنسانتره نیکل همراه نبوده، بلکه بیشترین میزان واردات خود را در سال ۲۰۲۰ رقم زده‌است که تمام واردات ۱.۵ میلیون تنی خود در این سال را از کشور گواتمالا وارد کرده‌است.
همان‌طور که انتظار می‌رود، بازار صادراتی کنسانتره نیکل در دست کشورهایی است که از ذخایر و تولید معدنی مناسبی برخوردار هستند؛ البته عدم فعالیت چشم‌گیر در زمینه تولید فولاد زنگ نزن نیز موجب شده تا این کشورها عمده تولید خود را صادر کنند و در صورت ورود کشورهای صادرکننده کنسانتره نیکل به حوزه تولید این نوع فولاد، ریسک بزرگی به واردکنندگان نیکل تحمیل خواهد شد.
فیلیپین بزرگ‌ترین صادرکننده کنسانتره نیکل در بازه ۵ ساله بین ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۱ بوده است؛ به‌طوری که هر ساله بیش از نصف و به‌طور میانگین ۶۲ درصد از کل صادرات ۵ سال مذکور را به خود اختصاص داده است. این کشور در سال ۲۰۲۱ هم‌گام با افزایش خیره‌کننده تولید، مقدار قابل توجه ۴۳ میلیون تن صادرات کنسانتره نیکل را به ثبت رسانده است. کالدونیا به‌عنوان دیگر صادرکننده بزرگ، البته با اختلاف نسبت به فیلیپین، به‌طور متوسط سالیانه ۵ درصد رشد صادرات داشته و از ۵.۹ میلیون تن در سال ۲۰۱۷ به ۷.۱ میلیون تن در سال ۲۰۲۱ رسیده است.
گواتمالا و ساحل عاج دیگر صادرکنندگان بزرگ کنسانتره نیکل در جهان به‌شمار می‌رود که هر یک به‌ترتیب و به‌طور میانگین در ۵ سال مورد بررسی، ۳ و ۱ درصد از بازار حدود ۵۵ میلیون تنی کنسانتره نیکل در جهان را به خود اختصاص داده‌اند. در این بین ساحل‌عاج در سال‌های اخیر با رشد چشم‌گیر تولید و صادرات در بین کشورهای بزرگ صادرکننده قرار گرفته و در سال‌های دورتر کمتر نشانی از این کشور در بین صادرکنندگان کنسانتره نیکل به چشم می‌خورد.