با توجه به افزایش قیمت جهانی مس و مسایل زیست‌محیطی ناشی از انتشار کربن دی‌اکسید در سال‌های اخیر، تجارت قراضه مس اهمیت بیشتری نسبت به قبل پیدا کرده است. کشورهای آمریکا، آلمان و ژاپن بزرگترین صادرکنندگان قراضه مسی از سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۱ بودند. عمده صادرات آمریکا و ژاپن به مقصد چین انجام می‌شود.
به‌دلیل کاهش شدید قیمت مس از سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۶، تجارت قراضه در ۱۰ سال گذشته روند کاهشی را طی کرد و به‌طور میانگین سالانه ۲۵۸ هزار تن کاهش پیدا کرد. با این حال در سال ۲۰۲۱ به‌دلیل بازیابی بعد کووید-۱۹ و افزایش قیمت جهانی مس، حجم تجارت قراضه به‌حدود ۵ میلیون و ۸۴۳ هزار تن رسید که نسبت به سال قبل ۱۹ درصد افزایش داشت.
به محصولات مسی که عمر مفید آن‌ها تمام شده یا حین تولید به محصول غیر کاربردی تبدیل شده‌اند، قراضه گفته می‌شود. قراضه به دو دسته کهنه و نو دسته‌‌بندی می‌شود. قراضه نو انواع باطله‌های فلزی تولیدشده در فرآیند تولید را شامل می‌شود. قراضه‌های کهنه محصولاتی هستند که پس‌از پایان عمر مفیدشان به‌منظور بازیافت جمع‌‌آوری می‌شوند. قراضه‌ها با توجه به میزان مس محتوی به روش ذوب و تصفیه بازیافت می‌شوند.
از آنجا که سیم و مفتول مهم‌ترین محصولات مسی هستند، اغلب قراضه‌های مسی نیز به‌صورت سیم و مفتول است. از قراضه‌های مسی برای تولید محصولاتی مثل کاتد، مفتول، لوله، پودر، مقاطع و محصولات تخت مسی استفاده می‌شود. برای مصرف مستقیم قراضه، درصد خلوص قراضه در تولید سیم و مفتول اهمیت زیادی دارد؛ زیرا در میزان رسانایی برق تاثیرگذار است. بنابراین استفاده از قراضه در تولید سیم و مفتول محدودیت بیشتری نسبت به سایر محصولات دارد. ولی در مقابل، در تولید مقاطع مسی از مقدار قابل توجهی قراضه استفاده می‌شود.
مصرف قراضه در تولید آلیاژهایی مانند برنج و برنز به‌طور قابل توجهی بالا است. زیرا این آلیاژها امکان گستره بیشتری از تغییرات درصد مس دارند و به خلوص بالای مس نیازی ندارند. به‌گزارش انجمن بین‌المللی مس، در کشور انگلیس تقریبا ۱۰۰ درصد از تولیدات برنج از طریق ضایعات آن صورت می‌گیرد. مقدار مصرف آلیاژهای مس در ۱۰ سال اخیر در این کشور، به‌طور میانگین سالانه ۱۵۴ هزار و ۳۵۰ تن افزایش یافته است.
در بازار جهانی، مقدار مصرف قراضه به‌طور مستقیم در سال ۲۰۲۱ حدود ۵ میلیون و ۵۹۰ هزار تن محاسبه شد که نسبت به سال گذشته حدود ۳۲.۶ درصد و طی ۱۰ سال اخیر به‌طور میانگین ۱۶۰ هزار و ۳۴۰ تن افزایش داشته است. همچنین میزان مصرف قراضه برای تولید کاتد ثانویه در این سال حدود ۹ میلیون و ۷۴۱ هزار تن برآورد شد که نسبت به سال قبل حدود ۲۱.۹ درصد و از سال ۲۰۱۲ به‌طور میانگین سالانه ۱۸۸ هزار تن افزایش داشته است.
تجارت در هر محصولی، بخشی جدایی‌ناپذیر از بازار هر محصولی در سطح جهان به‌حساب می‌آید؛ خصوصا این امر در مورد محصولاتی که جغرافیای بازار مصرف آن از جغرافیای بازار عرضه فاصله دارد. به‌طور کلی تجارت قراضه از سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۱ روند نزولی را طی کرده است. متوسط کل تجارت قراضه در این ۱۰ سال حدود ۶ میلیون و ۵۲۰ هزار تن محاسبه شده است. با توجه به افزایش حجم عرضه قراضه در این سال‌ها و در عین حال، عدم رشد چندان حجم تجارت قراضه، می‌توان نتیجه گرفت جغرافیای مصرف قراضه مس در کنار جغرافیای عرضه آن در حال رشد و توسعه بوده است و تمایل برای تولید محصولات پایین‌دست مس در کشورهایی مانند چین افزایش داشته است. به‌طور کلی میزان اهمیت تجارت قراضه از سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۱ روند نزولی را طی کرده است.
چین بزرگترین واردکننده قراضه
کشورهای آمریکا، آلمان و ژاپن بزرگترین صادرکنندگان قراضه مسی از سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۱ بودهاند. حجم صادرات قراضه در سال ۲۰۲۱ حدود ۵ میلیون و ۵۸۸ هزار تن بود که در این بین سهم آمریکا ۱۶ درصد، آلمان ۸ درصد و ژاپن ۷ درصد اعلام شد. گفتنی است که عمده صادرات کشور آمریکا و ژاپن به مقصد چین انجام شده است.
در نمودار ۱ بزرگترین واردکنندگان قراضه مس در سال ۲۰۲۱ قابل مشاهده است. چین با یک میلیون و ۶۹۲ هزار تن بزرگترین واردکننده قراضه مسی در سال ۲۰۲۱ بود. پس‌از آن آلمان با ۵۸۳ هزار و ۹۴۰ تن و بلژیک با ۳۴۴ هزار و ۷۴۰ تن، به‌ترتیب در رتبه دوم و سوم واردات قراضه قرار گرفتند. با توجه به اینکه چین سهم بزرگی در واردات قراضه دارد، این کشور نقش کلیدی در تغییرات قیمت جهانی قراضه دارد. مالزی و آمریکا بزرگترین تامین‌کنندگان قراضه مس کشور چین در این ۱۰ سال بودهاند.
تنزل جایگاه تجارت قراضه
با توجه به پراهمیت‌تر شدن هزینه انرژی برای استخراج مس و مسابل زیست‌محیطی مانند انتشار کربن دی‌اکسید و سایر آلاینده‌ها در سال‌های اخیر، مصرف قراضه و بازیافت آن اهمیت بیشتری نسبت به قبل پیدا کرده است. عوامل مختلفی بر بازار قراضه مسی در جهان تاثیرگذار هستند که از این میان می‌توان به‌موارد زیر اشاره کرد:
- افزایش تولید مس معادن (جایگزینی با مس‌اولیه)
- صنعتی شدن و رشد اقتصادی
- قیمت قراضه و تفاوت آن با قیمت مس
- رشد واردات قراضه در چین
- قوانین تجارت و بازیافت مس و قراضه
- پیشرفت تکنولوژی
طی دوره مورد بررسی، حجم تجارت قراضه کاهش پیدا کرده است ولی تغییرات اندازه بازار جهانی مس نوسان زیادی داشت. بررسی‌های آتورپات ارتباط چندانی را بین اندازه بازار جهانی مس و تجارت قراضه نشان نمی‌دهد.
به غیراز اندازه بازار مس، «قیمت مس» و «فاصله قیمتی قراضه با مبنای مس» مهم‌ترین عواملی هستند که بر تجارت قراضه مس تاثیر می‌گذارند. مقدار مصرف قراضه از سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۱ روند افزایشی داشته است. به‌طور کلی به دلیل اینکه قراضه قیمت پایین‌تری نسبت به مس دارد؛ با افزایش قیمت مس در بازارهای جهانی، تقاضا برای قراضه مسی افزایش پیدا می‌کند. با توجه به‌همین امر می‌توان نتیجه گرفت افزایش تقاضا برای قراضه مس در این سال‌ها تحت‌تاثیر افزایش قیمت مس قرار گرفته است.
به‌طور کلی، قیمت مس در بین سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۶ کاهش داشته است و هم‌زمان با این امر، تجارت قراضه نیز روندی کاهشی را طی کرد. گفتنی است که به‌طور میانگین حجم تجارت قراضه طی ۱۰ سال گذشته، سالانه ۲۵۷ هزار و ۹۳۰ تن کاهش پیدا کرده است. با این حال در سال ۲۰۲۱ به‌دلیل بازیابی بعد کووید-۱۹ و افزایش قیمت جهانی مس، حجم تجارت قراضه رشد پیدا کرد و به حدود ۵ میلیون و ۸۴۰ هزار تن رسید که نسبت به سال قبل ۱۹ درصد افزایش داشت.
به‌منظور بررسی، فاصله قیمتی قراضه با قیمت مبنای مس، از قیمت متوسط فوب صادرکنندگان استفاده شد. قیمت متوسط فوب صادرکنندگان قراضه در سال ۲۰۲۱ حدود ۳۸ درصد نسبت به سال ۲۰۲۰ افزایش داشته است. فاصله قیمتی قراضه با قیمت مبنای مس در سال ۲۰۲۱ حدود ۳,۸۰۰ دلار بر تن بود که این مقدار نسبت به سال قبل ۲۷.۵ درصد افزایش داشت. افزایش فاصله قیمتی بین مس و قراضه در سال ۲۰۲۱، می‌تواند به‌عنوان یکی از محرک‌های رشد حجم تجارت قراضه در این سال تلقی شود. در نمودار ۲ شاخص تجارت و قیمت قراضه از سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۱ رسم شده است (مقدار قراضه تجارت شده در سال ۲۰۱۲، برابر با ۱۰۰ در نظر گرفته شده است). همان‌طور که در نمودار قابل مشاهده است، تجارت قراضه و تغییرات قیمت آن رابطه نزدیکی با هم دارند. در این نمودار میزان ارزش دلار و عیار قراضه ثابت است.
با توجه به افزایش قیمت مس در سال‌های اخیر تجارت قراضه اهمیت بیشتری نسبت به قبل دارد. بررسی‌های آتورپات نشان داد تجارت قراضه تا حد زیادی تحت‌تاثیر قیمت مس قرار دارد. علاوه‌بر این با افزایش فاصله قیمتی قراضه با مس، تجارت قراضه رونق بیشتری پیدا می‌کند. بررسی‌های صورت‌گرفته ارتباط نزدیکی را بین تغییرات جهانی اندازه بازار مس با تجارت قراضه نشان نداد.