چین به تنهایی حدود یک چهارم از شمش نیکل جهان را وارد می‌کند. آمریکا با ۱۲ درصد و آلمان با ۸ درصد دیگر واردکنندگان بزرگ شمش نیکل به‌شمار می‌روند. در سمت مقابل روسیه، کانادا و نروژ به‌ترتیب به‌عنوان سه صادرکننده برتر، در مجموع حدود ۴۵ درصد از کل صادرات جهان را در دست دارند.
در سال‌های ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۲ به‌طور متوسط سالانه حدود ۷۸۰ هزار تن شمش نیکل در جهان تجارت شده‌است. تجارت جهانی شمش نیکل در بازه مذکور، متاثر از کاهش عرضه و تقاضای کشورهای برتر تجارت، به‌طور متوسط با کاهش ۴ درصدی در هر سال همراه بوده است.
شمش نیکل از جمله فلزاتی است که از نظر قیمت و کاربردهای آن دارای ارزش زیادی در میان فلزات است. شمش نیکل دارای کاربردهای فراوانی در تولید انواع آلیاژ‌های مختلف و انواع فولاد‌های مقاوم در برابر خوردگی و زنگ زدگی یا در اصطلاح، فولاد زنگ نزن است. شمش نیکل در آبکاری نیز دارای کاربردهای فراوانی است و یکی از بهترین فلزات برای پوشش بر روی فلزات مختلف مانند آهن و فولاد، مس و بسیاری دیگر از فلزات است. با توجه به کاربردهای مذکور، عمدتا کشورهای تولیدکننده فولاد زنگ‌نزن، جزو بزرگترین واردکنندگان این فلز به‌شمار می‌روند.
در نمودار ۱، تجارت شمش نیکل در بازه زمانی ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۲ به نمایش گذاشته شده‌است. تجارت شمش نیکل در سال ۲۰۱۸ به مقدار ۸۶۰ هزار تن بوده که در سال ۲۰۲۲ به میزان ۷۴۰ هزار تن رسیده‌است. افت و خیز زیاد در میزان عرضه و تقاضای شمش نیکل در سال‌های اخیر، تجارت شمش نیکل را تحت تاثیر قرارداده است.
تجارت شمش نیکل در سال‌های ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ به‌طور حدودی ۸۵۰ هزار تن بوده‌است؛ اما در سال ۲۰۲۰ با کاهش ۱۸۰ هزار تنی این رقم به ۶۷۰ هزار تن رسید و حدود ۲۱ درصد نسبت به سال ماقبل خود افت داشته‌است. میزان کاهش صورت گرفته در تجارت جهانی شمش نیکل تحت تاثیر همه‌گیری بیماری کووید-۱۹ بوده‌است که تمام معاملات و تجارت‌ها را در سال ۲۰۲۰ با کاهش روبه‌رو کرده بود.
چین؛ عامل مهم تاثیرگذار بر بازار نیکل
موجودی انبار چین، به‌عنوان قطب مصرف نیکل در جهان، در ارزیابی بازار و تجارت جهانی نیکل حایز اهمیت ویژه‌ای است؛ به‌طوری که می‌تواند روند تجارت و قیمت جهانی این فلز را به‌طور محسوسی تغییر دهد. دخالت‌های دولتی نیز از دیگر عواملی است که در سال‌های اخیر تاثیر بسزایی در بازار گذاشته است؛ به‌طور مثال دخالت دولت اندونزی و وضع قوانین منع صادرات، موجب افزایش قابل توجه قیمت و کاهش حجم تجارت جهانی این فلز شد (صادرات اندونزی عمدتا شامل سنگ نیکل بود؛ اما تاثیر قابل توجهی بر بازار نیکل تصفیه شده داشت).
تنش‌های ژئوپلیتیکی به‌ویژه در مورد تولیدکنندگان عمده نیکل می‌تواند بازار را دستخوش تغییرات بزرگی کند. اخیرا، تهاجم روسیه به اوکراین، زنجیره تامین را مختل کرد و منجر به افزایش قابل توجه قیمت نیکل شد. روسیه از بزرگترین صادرکنندگان نیکل در جهان به‌شمار می‌رود.
همان‌طور که پیشتر اشاره شد، چین مصرف کننده اصلی نیکل در اشکال مختلف در جهان است و کاهش یا افزایش سرعت رشد اقتصاد چین تجارت و به‌تبع آن قیمت نیکل را تحت تاثیرقرار می‌دهد. چین به‌طور قطع مهمترین بازیگر سمت تقاضا در بازار نیکل است؛ بنابراین توجه به داده‌های اقتصادی و سیاسی چین برای تجارت نیکل بسیار مهم است.
در نمودار ۲، بزرگترین کشورهای واردکننده و صادرکننده شمش نیکل در ۵ سال اخیر قابل مشاهده‌است. در بازه زمانی مورد بررسی بزرگترین واردکنندگان شمش نیکل کشورهای چین، آمریکا، آلمان، ژاپن و هند هستند. کشورهای کانادا، روسیه، نروژ، مالزی و سنگاپور در راس صادرات شمش نیکل قرار دارند.
میانگین واردات شمش نیکل چین در ۵ سال اخیر به مقدار ۱۹۲ هزار تن به ثبت رسیده‌است. چین در سال ۲۰۲۱ حدود ۲۶۲ هزار تن شمش نیکل وارد کرده‌است؛ این کشور در سال ۲۰۲۲ نیز صمن اتخاذ تصمیم کاهش تعرفه واردات نیکل، به مقدار ۱۶۰ هزار تن شمش نیکل وارد کرد. عمده تامین‌کنندگان شمش نیکل چین، کشورهای استرالیا، روسیه و نروژ هستند. تقاضای بالای چین برای مصرف شمش نیکل، عمدتا ناشی از صنعت بزرگ فولاد این کشور، آن را به بزرگترین واردکننده شمش نیکل مبدل ساخته است.
مصارف جدید؛ جایگزین نسبی تولید فولاد
حجم واردات شمش نیکل آمریکا در سال ۲۰۲۲ به مقدار ۹۵ هزار تن بوده و این در حالی است که در سال ۲۰۱۸ حدود ۱۲۰ هزار تن شمش نیکل وارد کرده است. روند واردات شمش نیکل این کشور در ۵ سال اخیر نزولی و با کاهش ۵ درصدی همراه بوده‌است. تحلیلگران بازار نیکل اذعان دارند که این میزان کاهش واردات شمش نیکل ناشی از انتخابات آمریکا است. با پیروزی بایدن تعرفه واردات فولاد کاهش یافت که این موضوع بازار شمش نیکل در آمریکا را نیز متاثر کرده‌است. با کاهش تعرفه واردات، بخشی از تولید فولاد و در نتیجه واردات نیکل، جای خود را با واردات فولاد عوض کرد.
عمده مصرف شمش نیکل آمریکا در تولید فولاد زنگ نزن و آلیاژها است. همچنین نیکل در تمامی سکه‌های درحال استفاده در آمریکا به جز پنی به کار می‌رود. نیکل در ساخت باتری‌های قابل شارژ رایانه‌ها و در ساخت خودروهای هیبریدی و ابزارهای برقی به کار می‌رود. گسترش این وسایل در سال‌های اخیر بر جذابیت این فلز افزوده است؛ وجود این محرک‌ها در بازار آمریکا، موجب شده که علی‌رغم موضوع مذکور در خصوص بازار فولاد این کشور، واردات نیکل آن با کاهش مضاعف همراه نشود.
واردات شمش نیکل آلمان در سال ۲۰۲۲ حدود ۶۲ هزار تن بوده و بیشترین میزان شمش نیکل را از روسیه وارده کرده‌است. در سال ۲۰۲۰ با کمترین میزان حدود ۵۷ هزار تن واردات شمش نیکل برای این کشور ثبت شده‌است. ژاپن با افزایش واردات شمش نیکل در سال ۲۰۲۲ به مقدار ۵۲ هزار تن رسیده‌است. در این ۵ سال اخیر هند با طی کردن روند ثابتی به‌طور میانگین مقدار ۳۴ هزار تن واردات شمش نیکل داشته‌است. بررسی عملکرد سایر کشورهای بزرگ واردکننده نیز گواه این موضوع است که علی‌رغم کاهش مصرف کشورهای توسعه‌یافته به‌علت کاهش تولید فولاد، بخشی از این کاهش با مصارفی همچون تولید باتری‌ها و خودروهای الکتریکی در این کشورها جبران شده است. کشورهای در حال توسعه نیز تا حدود زیادی تقاضای خود را عمدتا از محل تولید فولاد حفظ کرده‌اند.
صادرات روسیه در سال‌های ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۱ به‌طور متوسط حدود ۱۱۲ هزار تن بوده‌است. و در راس صادرات شمش نیکل قرار داشته است. اما در سال ۲۰۲۱ صادرات شمش نیکل این کشور با افتی بی بدیل به ۴۵ هزار تن رسید و کاهش ۶۷ درصدی را تجربه کرد. در سال ۲۰۲۲ مقدار صادرات نیکل برای روسیه ثبت نشده است که ناشی از موضوعات مرتبط با جنگ اوکراین است. هلند مقصد اصلی صادرات شمش نیکل روسیه است. میزان صادرات شمش نیکل کانادا در سال ۲۰۲۱ نسبت به روسیه حدود ۵۵ هزار تن بیشتر بود و کانادا توانست از روسیه که در سال‌های قبل همواره بزرگترین صادرکننده شمش نیکل بود پیشی گرفته و در سال ۲۰۲۱ پیشتاز صادرات شمش نیکل باشد.
نروژ سومین کشور صادر کننده شمش نیکل است که با شیب ملایمی در مسیر افزایش صادرات خود گام برداشته و در سال ۲۰۲۲ حدود ۸۲ هزار تن شمش نیکل صادر کرده‌است. کشورهای چین، هلند و آمریکا مقصد صادرات نروژ هستند. صادرات شمش نیکل مالزی در سال‌های ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۱ با فراز و فرودهایی همراه بوده در سال ۲۰۱۸، با صادرات حدود ۱۳۵ هزار تن در مقایسه با سال قبل رشد خوبی برای این کشور رقم خورد که البته در سال ۲۰۲۰ با کاهش شدیدی همراه بود. سنگاپور نیز از دیگر صادرکنندگان بزرگ شمش نیکل است که آمار رو به رشدی را نیز به ثبت رسانده است؛ در مجموع به‌نظر می‌رسد کشورهای دیگر پتانسیل بالایی برای کسب سهم بازار روسیه از خود به نمایش گذاشته‌اند.