چین بزرگ‌ترین مصرف‌کننده مس در جهان، سهم ۶۶ درصدی از تجارت جهانی کنسانتره مس را تشکیل می‌دهد. تقاضای کنسانتره چین با افزایش مداوم ظرفیت واحدهای ذوب به‌دنبال پروژه‌های جدید همچنان افزایش می‌یابد و او را در صدر فهرست بزرگ‌ترین واردکننده این محصول در جهان نگه می‌دارد.
بزرگ‌ترین تولیدکنندگان جهانی مس معدنی همچنان با وقفه‌های تولیدی و چالش‌های حمل دست و پنجه نرم می‌کنند. هنوز هم در مورد عرضه کنسانتره مس آمریکای جنوبی نگرانی‌هایی وجود دارد. علاوه بر چین، افزایش ظرفیت واحدهای ذوب در سایر نقاط جهان به‌همراه محدودیت پروژه‌های قطعی معدنی، نگرانی کسری عرضه را تشدید می‌کند.
طی نیمه دوم سال ۲۰۲۲ به‌طور میانگین ماهانه بیش از ۳ میلیون تن کنسانتره مس در جهان جابه‌جا شد. روند تجارت جهانی کنسانتره طی این بازه و در تمام سال ۲۰۲۲ تقریبا ثابت و به‌صورت ماهانه در سطوح بیش از ۳ میلیون تن قرار داشت. روند ثابت تجارت کنسانتره مس طی سال ۲۰۲۲ با وجود افزایش تقاضای آن، به‌دلیل وجود مشکلات لجستیکی مناطق اصلی تولیدکننده و وقفه‌های تولیدی در این مناطق بود.
چین با سهم ۶۶ درصدی از تجارت جهانی کنسانتره مس، به‌دلیل تمرکز ظرفیت واحدهای ذوب در این کشور، بزرگ‌ترین واردکننده کنسانتره به‌حساب می‌آید. بزرگ‌ترین تامین‌کنندگان کنسانتره این کشور، شیلی و پرو، با سهم‌های ۳۳ و ۲۵ درصدی دو کشور بزرگ تولیدکننده کنسانتره در جهان هستند. با وجود سهم بالای این دو کشور در تامین کنسانتره مس چین، در مجموع حدود نیمی از تقاضای کنسانتره وارداتی چین را تامین می‌کنند.
واردات کنسانتره چین طی نیمه دوم سال ۲۰۲۲ نسبت به نیمه نخست همین سال و مدت مشابه سال پیش از آن، به‌ترتیب نزدیک به ۳ و ۸ درصد افزایش یافت؛ چرا که به‌دنبال رشد تقاضای مس به‌ویژه در چین، این کشور با وجود بهره‌مندی محدود از ذخایر مس و تولید سالانه نزدیک به ۱.۹ میلیون تن مس معدنی، قادر به تامین تقاضای فزاینده خود نیست.
گفتنی است که در راستای اجرای سیاست خودکفایی تولید کاتد، صنعت ذوب چین به‌سرعت رشد کرد و به‌دلیل تعدد پروژه‌های ذوب، به رشد سریع خود ادامه خواهد داد. در نتیجه این امر و با توجه به محدودیت تولید مس معدنی در چین، تقاضای کنسانتره این کشور همواره در حال افزایش بوده است و این غول بزرگ مصرف در آسیا، به بزرگ‌ترین واردکننده کنسانتره مس در جهان بدل شده است.
ژاپن با سهم ۱۴ درصدی پس از چین، بزرگ‌ترین واردکننده کنسانتره مس در جهان است که طی نیمه دوم سال ۲۰۲۲، ماهانه بیش از ۴۴۰ هزار تن واردات کنسانتره مس داشت. سیاست دولتی ژاپن یکی از اقتصادهای بزرگ و موفق در جهان مبتنی بر تکمیل زنجیره ارزش است به‌طوری که با وجود عدم بهره‌مندی از ذخایر معدنی، با واردات کنسانتره به‌عنوان ماده اولیه زنجیره از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان کاتد مس شناخته می‌شود و فرآیند تکمیل زنجیره ارزش در این کشور تا حلقه‌های پایانی و بازارهای نهایی مصرف نیز ادامه دارد.
شیلی با سهم ۳۱ درصدی بزرگ‌ترین تامین‌کننده کنسانتره ژاپن شناخته می‌شود. بهره‌مندی شیلی از ذخایر بالای مس و سطوح بالای تولید مس معدنی آن در جهان (بیش از ۵ میلیون تن در سال) سبب شده تا سهم بزرگی در تامین کنسانتره مس، بزرگ‌ترین واردکنندگان این محصول داشته باشد. پس از شیلی، پرو و اندونزی با سهم‌های تقریبا یکسان و برابر با ۱۴ درصد در زمره تامین‌کنندگان مهم این کشور قرار می‌گیرند.
پس از چین و ژاپن، سایر واردکنندگان کنسانتره سهم محدودی از تجارت جهانی را تشکیل می‌دهند؛ به‌گونه‌ای که کره جنوبی، اسپانیا و بلژیک با سهم‌های به‌ترتیب ۶، ۴ و ۳ درصدی از تجارت جهانی، بیشترین سهم واردات را درمیان سایر کشورها در دست دارند.
رشد تقاضای کنسانتره مس در کنار سطوح ثابت تجارت آن، باتوجه به متمرکز بودن ذخایر در برخی مناطق جهان، نشان می‌دهد که سطوح فعلی تولید کنسانتره قادر به تامین تقاضای این محصول نیست و نیاز به توسعه بخش معدنی در صنعت مس پراهمیت‌تر دیده می‌شود؛ فرصتی که ایران با در دست داشتن ۵۴ میلیون تن مس محتوی ذخیره، قادر به کسب سهم ارزشمندی از این بازار خواهد بود. طی سال ۲۰۲۲، وقفه‌های تولیدی و چالش‌های حمل عمدتا در دو کشور بزرگ از منظر ذخیره و تولید معدنی، یعنی شیلی و پرو، نگرانی‌هایی در مورد عرضه کنسانتره در بازار جهانی ایجاد می‌کند و به اهمیت روزافزون توسعه تولید معدنی می‌افزاید.
شیلی و پرو، بازیگران اصلی بازار جهانی کنسانتره
بزرگ‌ترین صادرکننده کنسانتره مس در جهان، بزرگ‌ترین تولیدکننده این محصول است. شیلی با سهم ۳۰ درصدی از تجارت جهانی، به‌طور میانگین طی نیمه دوم سال ۲۰۲۲، ماهانه نزدیک به یک میلیون تن کنسانتره مس صادر کرد؛ که این رقم طی مدت مشابه طی سال پیشین بیش از ۱.۱ میلیون تن بود.
میانگین ماهانه صادرات کنسانتره مس شیلی طی نیمه دوم سال ۲۰۲۲ نسبت به مدت مشابه سال ۲۰۲۱ افت ۱۱ درصدی را تجربه کرد؛ در حالی که نسبت به نیمه نخست سال ۲۰۲۲، رشد ۴ درصدی را نشان می‌دهد. از دلایل مهم کاهش تجارت کنسانتره مس شیلی طی نیمه دوم سال ۲۰۲۲ نسبت به نیمه دوم سال ۲۰۲۱، آتش‌سوزی در بندر Ventanas بود که سبب شد تا صادرات کنسانتره مس شیلی با چالش مواجه شود.
از سوی دیگر، اعتراضات بومیان در شیلی سبب وقفه‌های تولیدی در معادن این کشور شد؛ در نتیجه حجم صادرات کنسانتره آن را طی سال ۲۰۲۲ کاهش داد. با بهبود شرایط و کاهش وقفه‌ها طی اواخر سال ۲۰۲۲ نسبت به نیمه نخست سال، تولید و به‌دنبال آن تجارت کنسانتره مس شیلی تا حدودی بهبود یافت. چین با سهم ۷۲ درصدی از صادرات این کشور، بزرگ‌ترین خریدار کنسانتره آن محسوب می‌شود و ژاپن با سهم ۱۵ درصدی خریدار بعدی است و عملا صادرات کنسانتره مس شیلی در انحصار دو واردکننده بزرگ این محصول است.
پرو با سهم ۱۸ درصدی از تجارت جهانی کنسانتره مس، دومین کشور بزرگ صادرکننده در جهان شناخته می‌شود. به‌طور میانگین طی نیمه دوم سال ۲۰۲۲، ماهانه نزدیک به ۶۰۰ هزار تن کنسانتره صادر کرد. صادرات پرو طی این بازه نسبت به نیمه نخست سال ۲۰۲۲ و نیمه دوم سال ۲۰۲۱ به‌ترتیب رشد ۸ و ۱۵ درصدی را ثبت کرد؛ چرا که وقفه‌های تولیدی معادن این کشور که از اعتراضات سیاسی نشات می‌گرفت، در نیمه دوم سال ۲۰۲۲ کاهش یافت و تولید و تجارت مس پرو با رشد نسبی همراه بود.
گفتنی است که چین و ژاپن با سهم‌های ۷۸ و ۱۰ درصدی بزرگ‌ترین مقاصد صادراتی پرو نیز محسوب می‌شوند. قابل توجه است که تجارت کنسانتره مس شیلی و پرو عملا در چین و ژاپن خلاصه می‌شود و بازار کنسانتره این چهار کشور را به هم وابسته می‌کند.
پس از شیلی و پرو، اندونزی، استرالیا و برزیل با سهم‌های ۸، ۴ و ۳ درصدی در زمره صادرکنندگان بزرگ کنسانتره مس قرار می‌گیرند. اختلاف بین تجارت شیلی و پرو و سایر کشورهای صادرکننده، اساسا در بهره‌مندی این دو کشور از ذخایر بزرگ و به‌طبع سطوح بالای تولید معدنی در مقایسه با تقاضای داخلی آن‌ها است.
سیگنال ورود سرمایه‌گذاران به بازار کنسانتره مس
مطالعات انجام شده، حاکی از آن است که ظرفیت بخش ذوب صنعت مس به‌طور صعودی درحال رشد است و سبب می‌شود تا بازار کنسانتره مس با کسری عرضه مواجه شود. با توجه به ذخایر ۸۹۰ میلیون تنی مس در جهان، توسعه بخش تولید معدنی و تعریف پروژه‌های بیشتر، کمک شایانی به تعادل نسبی عرضه و تقاضای بازار کنسانتره پیش از ظهور کسری‌های شدید در این بازار می‌کند.
در میان کشورهای بهره‌مند از ذخیره مس، ایران با ذخیره ۵۴ میلیون تنی در رتبه پنجم فهرست رتبه‌بندی کشورها می‌نشیند. این موهبت، فرصتی در اختیار کشور قرار می‌دهد تا با توسعه رشد معدنی، در میان تولیدکنندگان بزرگ کنسانتره مس نیز قرار گیرد و با افزایش تولید معدنی سهم خود در بازار کنسانتره را افزایش دهد. ناگفته نماند که در حال حاضر، از تمام ظرفیت ذوب مس در کشور بهره‌برداری نمی‌شود و افزایش تولید کنسانتره بعد از تامین خوراک لازم برای بهبود اقتصاد واحدهای ذوب داخلی، می‌تواند در بازارهای صادراتی عرضه شود.