زغال‌سنگ اصلی‌ترین منبع انرژی برای تولید برق، صنایع آهن، فولاد و سیمان در جهان است. چین، هند و اندونزی بزرگترین تولیدکنندگان زغال‌سنگ در جهان هستند. در سال ۲۰۲۱ این سه کشور حدود ۶۷ درصد زغال سنگ جهان را تولید کردند. چین و هند بزرگترین مصرف‌کننده و واردکننده زغال‌سنگ جهان نیز محسوب می‌شوند.
زغال‌سنگ همواره در مسایل انرژی و محیط‌زیست مورد بحث بوده است، چرا که بخش زیادی از انتشارات کربنی در جهان به این منبع انرژی اختصاص دارد. در حال حاضر حدود یک پنجم از انتشارات کربنی جهان ناشی از فعالیت نیروگاه‌های بر پایه زغال‌سنگ است. در اقتصادهای نوظهور آسیا مانند چین، هند و اندونزی، ۶۰ درصد برق مورد نیاز از طریق نیروگاه‌های مبتنی بر زغال‌سنگ تولید می‌شود.
دولت هند تمایل دارد تولید زغال‌سنگ خود را در سال‌های آینده افزایش دهد
زغال‌سنگ مهم‌ترین و فراوان‌ترین منبع سوخت فسیلی در هند است و ۵۵ درصد نیاز انرژی این کشور را تامین می‌کند. دولت هند طی سال‌های متمادی همواره تلاش کرده است که تولید خود را افزایش دهد تا نیاز به واردات کاهش یابد. بخش اعظم معادن زغال‌سنگ هند در شرق و مرکز آن قرار دارند. بر اساس اطلاعات وزارت زغال‌سنگ هند، ذخیره معادن زغال‌سنگ این کشور حدود ۳۶۰ میلیارد تن برآورد شده است. تولید زغال‌سنگ این کشور در سال ۲۰۲۲-۲۰۲۱ معادل ۷۷۸.۲ میلیون تن بوده است. دو شرکتCIL و SCCL بزرگترین شرکت‌های تولیدکننده زغال‌سنگ در هند هستند. سهم شرکت CIL از این تولید، ۶۲۲.۶ میلیون تن و سهم شرکت SCCL حدود ۶۵ میلیون تن بوده است. آژانس بین‌المللی انرژی پیش‌بینی کرده است که تولید زغال‌سنگ هند تا سال ۲۰۲۵ از مرز یک میلیارد تن عبور خواهد‌کرد. در نمودار زیر تولید زغال‌سنگ هند در سال‌های مختلف نشان داده شده است.
با توجه به نمودار فوق تولید زغال‌سنگ غیر کک‌شو یا حرارتی در همه سال‌ها به جز سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ روند افزایشی داشته است. تولید زغال‌سنگ کک‌شو نیز در همه سال‌ها به جز سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۲۰ سیر صعودی داشته است. در سال ۲۰۲۰ به دلیل همه‌گیری کووید-۱۹، هند نیز مانند بسیاری از کشورهای دیگر دچار کاهش تولید و رکود اقتصادی شد. در این سال تقاضای زغال‌سنگ حدود ۸ درصد کاهش یافت. در سال ۲۰۲۰ نسبت به سال ۲۰۱۹ تولید زغال‌سنگ غیر کک‌شو حدود ۰.۹ درصد و تولید زغال‌سنگ کک‌شو حدود ۱۵ درصد کاهش یافت. همگام با افت تولید در هند، تولید جهانی زغال‌سنگ نیز در سال ۲۰۲۰ حدود ۴.۸ درصد کاهش یافت.
نیروگاه‌های تولید برق بزرگترین مصرف کنندگان زغال‌سنگ در هند
هند علاوه بر تولید بالای زغال‌سنگ، دومین مصرف‌کننده زغال‌سنگ در جهان نیز محسوب می‌شود، از این رو صادرات زغال‌سنگ آن بسیار ناچیز است و بخش اعظم زغال‌سنگ تولیدی آن در صنایع و نیروگاه‌های داخل کشور مورد استفاده قرار می‌گیرد. با توجه به نمودار مصرف ظاهری می‌توان اظهار داشت که مصرف زغال‌سنگ در هند به جز سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۲۰ در بقیه سال‌ها روند افزایشی داشته است و با توجه به گسترش صنایع و افزایش جمعیت این کشور، پیش‌بینی می‌شود که میزان مصرف در سال‌های آینده بیشتر شود.
بر اساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، مصرف زغال‌سنگ هند در سال ۲۰۱۹ معادل ۹۷۸ میلیون تن بود که ۷۰ درصد آن زغال حرارتی برای تولید برق، ۲۳ درصد آن زغال حرارتی برای موارد غیر نیروگاهی و مابقی زغال کک‌شو بود. در سال ۲۰۲۰ هند حدود ۹۲۸ میلیون تن زغال‌سنگ مصرف کرد که سهم زغال حرارتی برای تولید برق ۷۵ درصد، سهم زغال حرارتی برای موارد غیر نیروگاهی ۱۸ درصد و مابقی شامل زغال کک‌شو بود. مصرف زغال‌سنگ هند در سال ۲۰۲۰ نسبت به سال ۲۰۱۹ حدود ۸ درصد کاهش را نشان می‌دهد. در سال ۲۰۲۰ بیشترین کاهش مصرف زغال‌سنگ کک‌شو در جهان مربوط به هند بود (۲۲ درصد کاهش). به دلیل تعطیلی بسیاری از صنایع در پی همه‌گیری کووید-۱۹ مصرف زغال‌سنگ نیز توسط این صنایع کاهش پیدا کرد. علت کاهش بیشتر مصرف زغال‌سنگ کک‌شو نسبت به غیر کک‌شو این است که زغال‌سنگ غیر کک‌شو علاوه بر صنایع در بخش زیرساخت و تولید برق نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد و عموما بخش زیرساخت کمتر تحت تاثیر عوامل اقتصادی، تغییر می‌کند. اما زغال‌سنگ کک‌شو عموما برای صنایع بخصوص صنایع آهن و فولاد استفاده می‌شود. به دلیل توقف کار بسیاری از صنایع در سه‌ماهه اول سال ۲۰۲۰، مصرف زغال‌سنگ کک‌شو کاهش بی‌سابقه‌ای را نشان می‌دهد. در سال ۲۰۲۱ مجددا مصرف زغال‌سنگ هند افزایش یافت و به مقدار ۹۸۶ میلیون تن رسید.
آژانس بین‌المللی انرژی پیش‌بینی کرده است که تقاضای زغال‌سنگ هند تا سال ۲۰۲۵ به یک میلیارد و ۲۲۰ میلیون تن خواهد رسید که ۹۲ درصد آن زغال حرارتی و ۸ درصد آن زغال کک‌شو است. هند با تولید ۳۴۴ میلیون تن سیمان در سال ۲۰۲۱، حدود ۸ درصد سیمان جهان را تولید کرد که در جایگاه دوم بعد از چین قرار گرفت. تولیدکنندگان سیمان هند قصد دارند تا پایان این دهه تولید سیمان خود را دو برابر کنند. این موضوع در کنار افزایش تولید فولاد، موجب شده‌است که آژانس بین‌المللی انرژی پیش‌بینی کند که تقاضای زغال‌سنگ هند تا سال ۲۰۲۵ در موارد غیر نیروگاهی ۲۰ درصد افزایش یابد.
هند دومین واردکننده زغال‌سنگ در جهان
هند جهت تامین نیاز خود به زغال‌سنگ، واردات نیز انجام می‌دهد. زغال‌سنگ کک‌شو عموما توسط صنایع فولاد و تولیدکنندگان آهن کوره بلند وارد می‌شود. نیروگاه‌ها، کارخانه‌های سیمان، تولیدکنندگان آهن اسفنجی، صنایع مصرف‌کننده زغال‌سنگ و تاجران زغال‌سنگ نیز عموما واردکننده زغال‌سنگ غیر کک‌شو هستند. اندونزی، آفریقای جنوبی و استرالیا اصلی‌ترین کشورهای صادرکننده زغال‌سنگ به هند هستند.
در سال ۲۰۲۰ واردات زغال‌سنگ حرارتی در هند حدود ۳۰ میلیون تن کاهش یافت. در بین کشورهای واردکننده زغال‌سنگ حرارتی، هند بیشترین کاهش را تجربه کرده‌است. اندونزی اصلی‌ترین کشور صادرکننده زغال‌سنگ به هند است. در سال ۲۰۲۰، در بین کشورهای صادرکننده زغال‌سنگ، بیشترین کاهش صادرات مربوط به کشور اندونزی بود، چرا که بازار مصرف اصلی زغال‌سنگ اندونزی، کشور هند است. در نمودار زیر میزان واردات و شاخص مصرف زغال‌سنگ هند در سال‌های مختلف نشان داده شده است.
وابستگی بالای صنایع آهن و فولاد هند به زغال‌سنگ
هند از بزرگترین کشورهای تولیدکننده آهن و فولاد در جهان است. در سال ۲۰۲۱ این کشور با تولید ۱۱۸.۲ میلیون تن فولاد در رتبه دوم جهان بعد از چین قرار گرفت. این کشور، در تولید آهن اسفنجی نیز رتبه نخست جهان را به خود اختصاص داده است. اصلی‌ترین منبع انرژی صنایع آهن و فولاد در هند زغال‌سنگ است. با توجه به کیفیت پایین زغال‌سنگ هند و درصد بالای خاکستر در آن، تولیدکنندگان آهن کوره بلند ترجیح می‌دهند از زغال‌سنگ کک‌شوی وارداتی که عمدتا از استرالیا وارد می‌شود، برای کوره‌های خود استفاده کنند. با توجه به نمودار زیر می‌توان دریافت که تولید آهن کوره بلند و واردات زغال‌سنگ طی سال‌های اخیر تقریبا روند مشابهی را طی کرده‌اند و با افزایش تولید چدن خام، واردات زغال‌سنگ نیز افزایش یافته است. کمبود زغال‌سنگ کک‌شوی با کیفیت، همچنین موجب شده‌است که این کشور در کنار روش کوره بلند به روش احیای مستقیم نیز روی آورد. چرا که در روش احیای مستقیم امکان استفاده از زغال‌سنگ با درصد بالای خاکستر نیز وجود دارد. در هردو حالت منبع انرژی مورد استفاده زغال‌سنگ است، بنابراین صنایع فولاد و آهن این کشور به شدت به این سوخت فسیلی وابسته هستند.
