زغال‌سنگ به عنوان یکی از آلوده‌کننده‌ترین سوخت‌های فسیلی همواره در مباحث تغییرات آب و هوایی مورد توجه بوده است. در حال حاضر حدود یک پنجم انتشارات کربنی جهان ناشی از فعالیت نیروگاه‌های زغال‌سنگ‌سوز است. به گفته آژانس بین‌المللی انرژی، تعدیل تغییرات اقلیمی در جهان بدون کاهش مصرف زغال‌سنگ امکان‌پذیر نیست.
بیشترین مصرف زغال‌سنگ در نیروگاه‌های تولید برق و پس از آن در صنایع آهن، فولاد و سیمان است. چین و هند بزرگ‌ترین تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان زغال‌سنگ در جهان هستند. بیشترین تولید فولاد و سیمان جهان نیز توسط این دو کشور انجام می‌گیرد. حدود دو سوم انتشارات کربنی ناشی از زغال‌سنگ در جهان مربوط به دو کشور چین و هند است.
بیشترین ذخایر زغال‌سنگ جهان با مقدار تقریبی ۲۰۰ میلیارد تن در کشور آمریکا قرار دارند. در رده‌های بعدی کشورهای روسیه، چین، استرالیا، هند و اندونزی قرار دارند. زغال‌سنگ به دلیل فراوانی و دانسیته انرژی پایین تجارت کمتری نسبت به دیگر سوخت‌های فسیلی دارد، البته کشورهایی مانند ژاپن و کره جنوبی تمام زغال‌سنگ مورد نیاز خود را وارد می‌کنند. در نمودار زیر مصرف زغال‌سنگ در مناطق مختلف جهان نشان داده شده است.
از سال ۲۰۱۶ تا سال ۲۰۱۹ روند مصرف زغال‌سنگ در جهان به‌صورت افزایشی بود. در سال ۲۰۲۰ به دلیل پاندمی کرونا تقاضای جهانی انرژی کاهش پیدا کرد. در این سال تقاضای زغال‌سنگ در آمریکا و اتحادیه اروپا هرکدام با ۲۰ درصد کاهش و در هند با ۸ درصد کاهش مواجه شد، اما در چین یک درصد افزایش یافت. در سال ۲۰۲۰ از بین کشورهای مورد بررسی، چین تنها کشوری بود که رشد اقتصادی را تجربه کرد. در سال‌های ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ با فعالیت مجدد صنایع، مصرف انرژی در جهان افزایش یافت. در سال ۲۰۲۱ به‌دلیل بالا رفتن قیمت گاز طبیعی و در سال ۲۰۲۲ به دلیل بحران انرژی ناشی از جنگ روسیه و اوکراین، بسیاری از کشورها به‌خصوص اتحادیه اروپا به استفاده از زغال‌سنگ روی آوردند.
۴۰ درصد انتشارات کربنی جهان در سال ۲۰۲۲ ناشی از مصرف زغال‌سنگ است
نیروگاه‌ها، صنایع، حمل و نقل و ساختمان‌سازی به ترتیب بیشترین سهم را در انتشارات کربنی دارند. در سال ۲۰۲۰ به دلیل کاهش مصرف انرژی در جهان، انتشارات کربنی حدود ۵.۱ درصد نسبت به سال قبل کاهش پیدا کرد. میزان انتشارات کربنی در سال ۲۰۲۱ به حدود ۳۶.۳ میلیارد تن رسید که نسبت به سال ۲۰۲۰ حدود ۶ درصد رشد را نشان می‌دهد. سهم زغال‌سنگ در انتشارات کربنی سال ۲۰۲۱ حدود ۱۵ میلیارد تن یا ۴۰ درصد بود. در این سال حدود ۳۶ درصد از برق جهان توسط نیروگاه‌های زغال‌سنگ تولید شد که منجر به انتشار حدود ۱۰.۵ میلیارد تن کربن دی‌اکسید شد. در سال ۲۰۲۱ به دلیل قیمت بالای گاز طبیعی، آمریکا و اغلب کشورهای اروپایی به استفاده از نیروگاه‌های زغال‌سنگ روی آوردند. همین امر انتشارات کربنی را در این مناطق افزایش داد. انتشارات کربنی ناشی از نیروگاه‌های زغال‌سنگ در سال ۲۰۲۱ در ایالات متحده ۱۷ درصد و در اتحادیه اروپا ۱۶ درصد نسبت به سال ۲۰۲۰ افزایش داشت. با وجود بهبود وضعیت اقتصادی کشورهای توسعه‌یافته بعد از پاندمی کرونا، انتشارات کربنی آنها به مقدار سال ۲۰۱۹ نرسید. در سال ۲۰۲۱ انتشارات کربنی ایالات متحده حدود ۴ درصد و اتحادیه اروپا حدود ۲.۴ درصد پایین‌تر از سال ۲۰۱۹ بود. علت این امر می‌تواند عدم بازیابی کامل این کشورها بعد از پاندمی کرونا باشد. با توجه به نمودار شماره ۱، میزان مصرف زغال‌سنگ این مناطق در سال ۲۰۲۱ پایین‌تر از سال ۲۰۱۹ است. میزان مصرف نفت نیز در این سال نسبت به سال ۲۰۱۹ کاهش داشت.
میزان انتشارات کربنی جهان در سال ۲۰۲۲ به حدود ۳۶.۸ میلیارد تن رسید که نسبت به سال ۲۰۲۱ حدود ۱.۳ درصد رشد داشت. در این سال به‌دلیل بحران انرژی ناشی از جنگ روسیه و اوکراین و بالا رفتن قیمت گاز طبیعی، مصرف زغال‌سنگ افزایش یافت. انتشارات کربنی ناشی از زغال‌سنگ در این سال به مقدار ۱۵.۵ میلیارد تن رسید که ۵۰۰ میلیون تن افزایش را نسبت به سال قبل نشان می‌دهد. کل انتشارات گازهای گلخانه‌ای در این سال معادل ۴۱.۳ میلیارد تن بود که یک درصد افزایش را نسبت به سال گذشته نشان می‌دهد.
چین، هند، ایالات متحده، اتحادیه اروپا و پس از آن، روسیه، ژاپن، اندونزی، آفریقای جنوبی و کره جنوبی به ترتیب بیشترین سهم را در انتشارات کربنی ناشی از زغال‌سنگ دارند.
توسعه منابع انرژی تجدیدپذیر در سال ۲۰۲۲
اصلی‌ترین منابع تجدیدپذیر برای جایگزینی زغال‌سنگ و کاهش انتشارات کربنی، انرژی خورشیدی، انرژی باد، انرژی آب و سوخت زیستی هستند. در سال ۲۰۲۱ با وجود افزایش مصرف زغال‌سنگ، سهم انرژی‌های تجدیدپذیر و انرژی هسته‌ای نیز در تولید برق افزایش یافت. در این سال با استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر ۸۰۰۰ تراوات‌ساعت انرژی تولید شد که ۵۰۰ تراوات‌ساعت بالاتر از سال ۲۰۲۰ بود. انرژی تولیدی از منابع خورشیدی فتوولتایی ۱۷۰ تراوات‌ساعت و انرژی تولیدی از منابع بادی ۲۷۰ تراوات‌ساعت افزایش یافتند، در حالی که انرژی تولیدی از منابع آبی ۱۵ تراوات‌ساعت کاهش یافت. علت این امر خشکسالی به‌خصوص در ایالات متحده و برزیل بود. انرژی تولیدی از منابع هسته‌ای نیز ۱۰۰ تراوات ساعت افزایش یافت. در صورتی که این مقدار افزایش تولید انرژی از طریق منابع تجدیدپذیر و هسته‌ای وجود نداشت، انتشارات کربنی سال ۲۰۲۱ حدود ۲۲۰ میلیون تن بیشتر می‌شد.
تولید انرژی از طریق منابع تجدیدپذیر در سال ۲۰۲۲ افزایش یافت. انرژی خورشیدی فتوولتایی و انرژی باد هر کدام حدود ۲۷۵ تراوات‌ساعت افزایش داشتند. استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر در این سال موجب شد از انتشار ۵۵۰ میلیون تن کربن دی‌اکسید جلوگیری شود. به گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، تا سال ۲۰۲۵ سهم انرژی‌های تجدیدپذیر در تولید برق از سهم زغال‌سنگ بیشتر خواهد شد. سهم این انرژی‌ها در تولید برق تا سال ۲۰۲۷ به حدود ۳۸ درصد خواهد رسید. تلاش کشورهای جهان برای توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر علاوه بر کاهش وابستگی آنها به سوخت‌های فسیلی، راهی برای کاهش انتشارات کربنی و مبارزه با تغییرات اقلیمی در جهان است. به گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، چین، ایالات متحده و هند تا سال ۲۰۲۷ ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر خود را نسبت به سال ۲۰۲۲ دو برابر می‌کنند. بیشترین سرمایه‌گذاری این کشورها بر روی انرژی خورشیدی فتوولتایی و انرژی باد خواهد بود.
رشد انتشارات کربنی در کشورهای در حال توسعه
انتشارات کربنی چین در سال ۲۰۲۱ نسبت به سال ۲۰۲۰ حدود ۵ درصد افزایش داشت. در سال ۲۰۲۱ تقاضای برق در چین ۱۰ درصد افزایش یافت. در این سال حدود ۲۵۰۰ تراوات‌ساعت برق از طریق منابع تجدیدپذیر تولید شد که معادل ۲۸ درصد تولید برق چین در این سال بود. انتشارات کربنی چین در سال ۲۰۲۲ نسبت به سال ۲۰۲۱ تقریبا ثابت بود و فقط حدود ۲۳ میلیون تن یا ۰.۲ درصد کاهش داشت که در نهایت منجر به انتشار ۱۲.۱ میلیارد تن کربن دی‌اکسید شد.
در مقابل، انتشارات کربنی هند در سال ۲۰۲۱ نسبت به سال ۲۰۲۰ حدود ۱۰ درصد افزایش داشت. در سال ۲۰۲۲ انتشارات کربنی کشورهای در حال توسعه آسیا (به استثنای چین) حدود ۲۰۶ میلیون تن یا ۴.۲ درصد افزایش یافت که بخش اعظم آن حاصل فعالیت نیروگاه‌های زغال‌سنگ‌سوز در هند بود. به گفته آژانس بین‌المللی انرژی ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر در آسیا (به استثنای چین) تا سال ۲۰۲۷ حدود ۷۰ درصد افزایش خواهد یافت که بیشترین سهم مربوط به کشور هند خواهد بود. در سال ۲۰۲۲ حدود ۱۱.۴ درصد برق هند از طریق انرژی‌های تجدیدپذیر تامین شد.
رشد بیشتر انتشارات کربنی اروپا و آمریکا نسبت به چین
انتشارات کربنی اتحادیه اروپا در سال ۲۰۲۱ نسبت به سال ۲۰۲۰ حدود ۷ درصد افزایش داشت و در سال ۲۰۲۲ نسبت به سال ۲۰۲۱ با ۲.۵ درصد کاهش مواجه شد. به دلیل زمستان نسبتا معتدل انتشارات کربنی بخش خانگی کاهش یافت. هرچند انتشارات کربنی بخش نیروگاهی به دلیل افزایش مصرف زغال‌سنگ ۳.۴ درصد رشد داشت، اما مصرف زغال‌سنگ از مقدار پیش‌بینی‌شده کمتر بود. تولید برق از طریق منابع خورشیدی فتوولتایی و منابع بادی سهم به‌سزایی در کاهش انتشارات کربنی اتحادیه اروپا داشته‌است. حدود سه چهارم تاسیسات منابع تجدیدپذیر اروپا در هفت کشور آلمان، اسپانیا، بریتانیا، ترکیه، فرانسه، هلند و لهستان قرار دارند.
در همین حین، انتشارات کربنی ایالات متحده در سال ۲۰۲۱ نسبت به سال ۲۰۲۰ حدود ۷ درصد افزایش داشت. در سال ۲۰۲۲ نیز افزایش ۰.۸ درصدی را نسبت به سال ۲۰۲۱ تجربه کرد که دلیل عمده آن بخش خانگی بود. در حالی که بقیه کشورها در سال ۲۰۲۲ مصرف گاز طبیعی را کاهش دادند، در ایالات متحده انتشارات کربنی ناشی از گاز طبیعی به دلیل موج گرمای تابستان ۸۹ میلیون تن افزایش یافت. انتشارات کربنی ایالات متحده در بخش نیروگاهی در این سال کاهش یافت. علت این امر افزایش بی‌سابقه انرژی تولیدی توسط منابع خورشیدی فتوولتایی و منابع بادی و همچنین جایگزینی زغال‌سنگ با گاز طبیعی بود.