در سال‌های اخیر تجارت انواع محصولات مسی روند صعودی داشت. کاتد مس از محصولات مهم بالادست این صنعت است که از سال ۲۰۱۳ تا ۲۰۲۲ میانگین تجارت آن حدود ۹ میلیون و ۱۹۰ هزار تن برآورد شده است. در سال ۲۰۲۲ تجارت کاتد تقریبا ۱.۲ درصد نسبت به سال ۲۰۲۱ افزایش یافت.
در سال ۲۰۲۲ کشور شیلی با سهم ۲۳ درصد بزرگترین صادرکننده کاتد مس در جهان بود. حدود ۷ درصد از صادرات کاتد مس از جمهوری کنگو صورت گرفت و این کشور در جایگاه دومین صادرکننده این محصول در سال ۲۰۲۲ قرار گرفت. سهم از تجارت کشورهای ژاپن، قزاقستان و استرالیا در این سال به‌ترتیب حدود ۸ درصد، ۱۳ درصد و ۴ درصد بود.
به‌طور کلی کاتد مس از محصولات مهم صنایع بالادست مس به‌شمار می‌رود و مقدار مس محتوی آن حدودا بیش از ۹۹،۹ درصد است. کنسانتره مس ماده اولیه اصلی در تولید کاتد مس است. برای تولید کاتد از کنسانتره مس می‌توان از دو روش پیرومتالوژی یا هیدرومتالوژی استفاده کرد. در روش پیرومتالوژی، ابتدا کنسانتره در کوره‌های ذوب به آند مس تبدیل شده و سپس در کوره تبدیل طی فرآیند پالایش الکتریکی به کاتد مس تبدیل می‌شود. در روش هیدرومتالوژی، مس موجود در کنسانتره در داخل اسید سولفوریک حل شده و در آخر کاتد مس با استفاده از روش الکترو وینینگ تولید می‌شود.
گفتنی است که از قراضه و ضایعات مسی نیز می‌توان به عنوان ماده اولیه در تولید کاتد استفاده کرد. در روش پیرومتالوژی از قراضه و ضایعات برای تنظیم دمای کوره‌های ذوب استفاده می‌شود. علاوه بر این در واحدهای تولیدی با ظرفیت پایین، قراضه به عنوان ماده اولیه اصلی به‌کار برده می‌شود. با توجه به وجود ناخالصی در قراضه مس، عموما کیفیت کاتد تولید شده از قراضه در سطح پایین‌تری قرار می‌گیرد.
از کاتد مس به‌صورت مستقیم در تولید محصولاتی از قبیل مفتول، لوله و محصولات میانی مسی بهره برده می‌شود. مقدار مس محتوی فاکتور بسیار مهمی در تعیین کیفیت مفتول مسی است که بر رسانایی این محصول تاثیر قابل توجهی دارد. از این رو تولیدکنندگان مفتول مسی تا حد امکان از کاتد به عنوان ماده اولیه استفاده می‌کنند و می‌توان گفت تولیدکنندگان مفتول مسی، مهم‌ترین مصرف‌کنندگان کاتد مس هستند.
از مفتول مس در تولید انواع سیم و کابل مسی استفاده می‌شود که کاربردهای متنوعی در صنایع مختلف دارند. از سوی دیگر در سال‌های اخیر تولید خودروهای الکتریکی اهمیت بیشتری نسبت به گذشته پیدا کرده است. در این خودروها مقدار قابل توجهی از فلز مس استفاده می‌شود که می‌تواند بر مصرف جهانی این فلز موثر باشد. از این رو تولید و تجارت کاتد مس به عنوان یکی از مهم‌ترین محصولات بالادست این صنعت حایز اهمیت است.
تجارت بیش از ۹ میلیون و ۱۹۰ هزار تنی کاتد مس
در نمودار ۱ حجم تجارت کاتد مس از سال ۲۰۱۳ تا ۲۰۲۲ آورده شده است. میانگین تجارت جهانی کاتد در این دوره ۱۰ ساله حدود ۹ میلیون و ۱۹۰ هزار تن بود. به‌طور کلی، روند تغییرات تجارت کاتد مس تا حد زیادی به قیمت جهانی مس مرتبط بود. از سال ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۶ تجارت کاتد با سرعت قابل توجهی افزایش یافت و از حدود ۸ میلیون و ۵۷۰ تن به حدود ۹ میلیون و ۷۷۰ تن رسید. از سال ۲۰۱۷ قیمت جهانی مس روند افزایشی پیدا کرد که این امر موجب شد تا از شدت رشد تجارت این محصول کاسته شود. در سال ۲۰۲۱ قیمت جهانی مس به مقدار قابل توجهی افزایش یافت که این امر موجب کاهش ۶۲۴ هزار تنی تجارت این محصول نسبت به سال ۲۰۲۰ شد. با کاهش نسبی قیمت LME در سال ۲۰۲۲، تجارت این محصول حدود ۱.۲ درصد نسبت به سال قبل افزایش یافت.
از مهم‌ترین کشورهای واردکننده کاتد مس در سال ۲۰۲۲ می‌توان به چین، آمریکا، آلمان، ایتالیا و تایوان اشاره کرد. در سال ۲۰۲۲ حدود ۴۰ درصد از کل حجم تجارت کاتد مس به چین تعلق داشت. کشور آمریکا با سهم ۸ درصد، آلمان با سهم ۶.۴ درصد و ایتالیا با سهم ۶.۳ درصد به‌ترتیب دومین، سومین و چهارمین واردکنندگان بزرگ کاتد مس در این سال بودند.
در سال ۲۰۲۲ کشور شیلی با سهم ۲۳ درصد بزرگترین صادرکننده کاتد مس در جهان بود. ذخایر بسیار زیادی از فلز مس در کشور شیلی وجود دارد که دلیل اصلی حجم بالای صادرات کاتد مس این کشور محسوب می‌شود. معدن اسکاندیدا با ظرفیت تولید سالانه حدود یک هزار و ۵۱۰ تن، بزرگترین معدن مس جهان است که در کشور شیلی قرار گرفته است. از دیگر معادن بزرگ شیلی می‌توان به Collahuasi، El Teniente و Los Pelambres اشاره کرد که همگی در لیست بزرگترین معادن مس جهان قرار دارند.
پس از شیلی کشورهای جمهوری کنگو، ژاپن، قزاقستان و استرالیا بزرگترین تامین‌کنندگان کاتد مس در سال ۲۰۲۲ بودند. حدود ۷ درصد از صادرات کاتد مس در سال ۲۰۲۲ از جمهوری کنگو صورت گرفت و این کشور در جایگاه دومین صادرکننده این محصول سال ۲۰۲۲ قرار گرفت. سهم از تجارت کشورهای ژاپن، قزاقستان و استرالیا در این سال به‌ترتیب حدود ۸ درصد، ۱۳ درصد و ۴ درصد بود.
جایگاه چین در تجارت کاتد مس در سال ۲۰۲۲
حجم واردات کاتد مس به کشور چین در سال ۲۰۲۲ حدود ۳ میلیون و ۶۹۰ هزار تن بود که تقریبا ۶.۶ درصد نسبت به سال ۲۰۲۱ افزایش یافت. کاهش نسبی قیمت جهانی مس در سال ۲۰۲۲ یکی از محرک‌های افزایش واردات کاتد به چین بود. در این سال حدود ۲۵ درصد از کل واردات کاتد کشور چین از مبدا شیلی تامین شد. حجم واردات کاتد مس چین از این کشور در سال ۲۰۲۲ تقریبا ۹۱۱ هزار تن برآورد شده است. حجم صادرات کاتد جمهوری کنگو به چین در سال ۲۰۲۲ حدود ۷۶۸ هزار تن بود که تقریبا ۲۱ درصد از کل واردات چین را شامل می‌شد. سهم قزاقستان از واردات کاتد چین در این سال حدود ۷ درصد بود و حجم صادرات آن تقریبا ۲۶۳ هزار تن برآورد شد.
به‌طور کلی، بازار مصرف گسترده چین موجب شده تا این کشور سهم زیادی از تجارت کاتد مس را در اختیار داشته باشد و نقش مهمی را در تجارت جهانی کاتد ایفا کند. می‌توان گفت کشور چین قدرت چانه‌زنی بالایی در معاملات کاتد مس دارد و تغییرات تقاضا در این کشور بر تجارت جهانی این محصول اثر زیادی دارد. با توجه به احداث کوره‌های ذوب جدید در چین در سال‌های اخیر، تمایل چین به واردات کنسانتره مس در حال افزایش است که این امر می‌تواند بر تقاضای کاتد مس در این کشور موثر باشد.