روند تجارت کنسانتره روی در بازه زمانی سال‌های ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۲ نامتوازن بوده است؛ به‌طوری که در سال ۲۰۱۹ حدود ۸ درصد نسبت به سال ۲۰۱۸ کاهش داشته است .در دو سال متوالی بعدی روند صعودی بوده و حدود ۷.۵ درصد افزایش داشته است. در سال ۲۰۲۲ این روند حدود ۵ درصد کاهش یافته است.
چین با وجود حجم بالای تولید روی معدنی، به‌علت حجم تقاضای بسیار زیاد، توانایی تامین بازار داخلی را ندارد؛ این کشور به‌عنوان بزرگ‌ترین مصرف‌کننده روی در جهان، جایگاه نخست را بین واردکننده‌های کنسانتره روی جهان در اختیار دارد.
فلز روی در صنایع مختلف به‌ویژه در ساخت آلیاژ‌ها و صنعت گالوانیزاسیون کاربردهای فراوانی دارد. درجه ذوب پایین، سیالیت و استحکام روی موجب استفاده از آن در ریخته‌گری شده است. شکل‌پذیری و مقاومت در برابر خوردگی این فلز سبب تولید ورقه‌های روی می‌شود که از آن‌ها در صنعت ساخت و ساز استفاده می‌شود. همچنین در تولید باتری‌ها کاربرد دارد و در صنعت خودروسازی به‌ویژه ریخته‌گری تحت فشار استفاده می‌شود. از دیگر کاربردهای روی می‌توان به صنعت داروسازی، آبکاری فلزات و رنگ و چاپ اشاره کرد. سولفید روی به نام اسفارلیت (ZnS) مهم‌ترین کانی معدنی روی در جهان است.
چین بیشترین تولید روی معدنی را در جهان دارد و پس از آن به ترتیب پرو، استرالیا، هند و آمریکا بزرگ‌ترین تولیدکنندگان روی هستند. از طرفی چین به‌دلیل مصرف بسیار زیاد، بزرگ‌ترین واردکننده کنسانتره روی نیز به‌شمار می‌رود. توزیع تولید روی در جهان متناسب با برخورداری کشورها از منابع معدنی است. از طرفی چون بزرگ‌ترین تولیدکنندگان معدنی روی، جزو بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان آن به‌شمار نمی‌روند (به جز چین)، عمدتا این کشورها صادرکنندگان برتر نیز هستند.
بررسی روند تجارت کنسانتره روی در ۵ سال اخیر
نمودار ۱ روند تجارت کنسانتره روی را در بازه زمانی سال ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۲ نشان می‌دهد. مطابق با نمودار ۱ روند تجارت کنسانتره روی در بازه مورد بررسی روند پر نوسانی داشته و از حدود ۱۲ میلیون و ۶۰۰ هزار تن در سال ۲۰۱۸ به حدود ۱۲ میلیون تن رسیده است. ابتدا یک کاهش نسبتا شدید در سال ۲۰۱۹ اتفاق افتاده و سپس در سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ حدود ۸ درصد نسبت به سال قبل افزایش داشته و در این دو سال بازار کنسانتره روی متعادل بوده است؛ در سال ۲۰۲۲ با تعطیلی مجدد برخی از کارخانه‌ها در چین در نتیجه افزایش کووید- ۱۹ در مقاطعی از سال در این کشور، تجارت کنسانتره روی مجددا با کاهش روبه‌رو شد.
لازم به‌ذکر است تجارت چین در طی این سال‌ها روند صعودی داشته و از ۲۳ درصد حجم تجارت جهانی در سال ۲۰۱۸ به ۳۴.۵ درصد در سال ۲۰۲۲ رسیده است. در مقابل روند تجارت کره جنوبی که رتبه دوم را در واردات کنسانتره روی به خود اختصاص داده است، در طی این سال‌ها برخلاف چین کاملا نزولی بوده است. کاهش تجارت کنسانتره روی کره جنوبی در کاهش تجارت جهانی در سال ۲۰۲۲ نسبت به ۲۰۱۸ تاثیر داشته است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد در سال ۲۰۲۰ همه کشورهای برتر در حوزه واردات کنسانتره روی کاهش محسوسی نسبت به سال ۲۰۱۹ داشتند؛ در مقابل چین یکه‌تاز واردکنندگان کنسانتره روی به‌تنهایی سهم ۳۱ درصدی واردات را به‌دست گرفته و موجب افزایش حدود ۷.۴ درصدی تجارت کنسانتره روی در سال ۲۰۲۰ نسبت به سال قبل شده است.
بین سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱، اگرچه حجم تجارت سنگ معدن و کنسانتره روی تغییر محسوسی نداشت؛ اما با توجه به نوسانات قیمتی، ارزش تجارت این محصول ۴۹.۵ درصد رشد کرد و از ۸ میلیارد و ۲۵۰ میلیون دلار به ۱۲ میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار رسید. تجارت سنگ معدن و کنسانتره روی ۰.۰۶ درصد از کل تجارت جهانی را تشکیل می‌دهد.
جایگاه کشورهای برتر دنیا در حوزه تجارت کنسانتره روی
نمودار ۲ سهم بزرگ‌ترین صادرکنندگان و واردکنندگان کنسانتره روی را در تجارت جهانی این ماده در سال‌های ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۲ نشان می‌دهد.
با توجه به نمودار ۲ حدود ۳۱ درصد از سهم واردات جهانی متعلق به کشورهایی غیر از ۵ کشور برتر است و بیش از نیمی از صادرات کنسانتره روی به ۵ کشور برتر تعلق دارد. چین ۲۹ درصد از مجموع واردات کنسانتره روی در جهان را در ۵ سال اخیر به خود اختصاص داده است. کره و اسپانیا به‌ترتیب با ۱۶ و ۸ درصد به‌ترتیب در جایگاه دوم و سوم واردات جهانی کنسانتره روی قرار گرفته‌اند. واردات چین از سال ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۲ روند صعودی داشته و در سال ۲۰۲۲ به ۳۴.۵ درصد از کل واردات جهانی رسیده است.
درمقابل کره جنوبی با طی یک روند کاملا نزولی در طی سال‌های مورد بررسی، از ۱۷ درصد به ۱۴ درصد از سهم واردات جهانی داشته رسیده است. ژاپن که در جایگاه پنجم قرار دارد، در ۵ سال اخیر روند متعادل و ثابتی داشته و حدود ۷ درصد از سهم واردات را به خود اختصاص داده است و تنها در سال۲۰۲۰ با کاهش شدید ۱۰۰ هزار تنی (معادل ۲درصد) روبه رو شده است. مابقی کشورها تقریبا روندی یکسان و متناسب با روند کلی داشته‌اند.
بزرگ‌ترین صادرکنندگان سنگ معدن و کنسانتره روی استرالیا، پرو، ترکیه، بولیوی و آمریکا هستند. استرالیا با میانگین ۲ میلیون و ۱۷۱ هزارتنی در طی ۵ سال اخیر در صدر جدول صادرکنندگان کنسانتره روی قرار دارد و در طی این سال‌ها با افزایش سهم صادرات جهانی مواجه بوده است. در سال ۲۰۲۰ باوجود اینکه حجم صادرات استرالیا نسبت به سال ۲۰۱۹ حدود ۴ درصد کاهش داشته است، بیشترین سهم در صادرات کنسانتره روی یعنی سهم ۲۰ درصدی را طی ۵ سال اخیر به خود اختصاص داده و علت آن کاهش شدید صادرات سایر کشورهای برتر در این حوزه نسبت به سال ۲۰۱۹ است.
در مقابل کشور پرو به‌علت تعطیلی معادن و کاهش حجم تولید با کاهش ۷۵۷ هزار تنی صادرات کنسانتره روی روبه‌رو بوده است و از ۱۸ درصد سهم صادرات در سال ۲۰۱۸ به ۱۲ درصد در سال ۲۰۲۲ رسیده است. در سال ۲۰۲۱ با شاخص تمرکز بازار جهانی مشخص شده که صادرات سنگ معدن وکنسانتره روی توسط ۱۹ کشور انجام شده است.