مصرف فولاد کشور عربستان سعودی به‌عنوان یک کشور در حال توسعه، طی دوره ۱۰ ساله منتهی به ۲۰۲۲ افزایشی بوده‌است. گفتنی است کشور عربستان طی سال‌های اخیر با سرمایه‌گذاری در پروژه‌های فولادسازی و افزایش تولید، قصد دارد نیاز داخلی این کشور را تامین کند.
به دنبال رشد تولید فولاد در کشور عربستان سعودی طی سال‌های اخیر، روند واردات آهن به این کشور افزایشی شد. از مهم‌ترین تامین‌کنندگان آهن این کشور، می‌توان به کشورهای حاشیه خلیج فارس نظیر عمان و بحرین اشاره‌کرد که طی دوره مورد بررسی بیشترین صادرات آهن به این کشور را ثبت کرده‌اند.
عربستان سعودی قصد دارد در پروژه‌های فولادی سرمایه‌گذاری کند تا تولید فولاد را افزایش دهد و رشد قابل توجه تقاضای داخلی برای محصولات مربوطه را تامین کند. کشور عربستان با برخورداری از منابع فراوان گاز طبیعی، صنعت فولادسازی خود را بر پایه احیای مستقیم توسعه داده است. اما در شرایط فعلی با توجه به رشد سریع تولید فولاد این کشور، تولید داخلی آهن موفق به تامین نیاز روزافزون این صنعت به ماده اولیه نیست. از این‌رو، طی سال‌های اخیر نیاز به واردات آهن برای تامین ماده اولیه صنعت فولادسازی افزایش یافت. عمده آهن مورد نیاز عربستان توسط کشورهای حاشیه خلیج فارس تامین شد که عمدتا به شکل آهن حاصل از احیای مستقیم یا همان آهن اسفنجی بوده‌است.
تولید فولاد در کشور عربستان عمدتا به روش الکتریکی انجام می‌پذیرد؛ قراضه آهنی و آهن اسفنجی به‌عنوان خوراک اصلی ورودی در این کوره‌ها شناخته شده‌اند. استفاده از قراضه‌های آهنی در کوره‌های الکتریکی مزایای زیادی دارد که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به کاهش مصرف انرژی، کاهش انتشار گازهای گلخانه و کاهش هزینه‌های تولید اشاره نمود. از این‌رو کشورهای توسعه‌یافته استفاده از قراضه آهنی را ترجیح می‌دهند؛ اما در کشورهای در حال توسعه دسترسی به قراضه کم است و قیمت بالاتری نسبت به آهن اسفنجی دارد. کشور‌هایی مانند عربستان که از منابع خوب انرژی برخوردارند و دسترسی به قراضه آهنی ندارند، برای تامین ماده اولیه فولادسازی به جای واردات قراضه، به واردات آهن حاصل از احیای مستقیم روی آورده‌اند. بر اساس بررسی‌های آتورپات، دغدغه کمتر در این کشور برای مصرف انرژی به‌دلیل دسترسی وافر به آن، در کنار نزدیکی به تامین‌کنندگان آهن اسفنجی از مهم‌ترین دلایل این کشور به انتخاب آهن اسفنجی برای تامین ماده اولیه فولادسازی خود بوده‌است.
روند صعودی تولید فولاد کشور عربستان سعودی
نمودار یک نشان‌دهنده روند تولید فولاد کشور عربستان سعودی طی سال‌های ۲۰۱۳ تا ۲۰۲۲ است؛ همان‌طور که مشاهده می‌شود، تولید فولاد این کشور در دوره مورد بررسی افزایش چشمگیری داشت و نرخ رشد مرکب سالانه تولید چیزی حدود ۶ درصد برآورد شد. تقاضای فولاد در عربستان که یک کشور در حال توسعه به حساب می‌آید، رو به رشد است و رشد صنعت ساخت و ساز، به دلیل اجرای پروژه‌های بزرگ بیشترین تاثیر را بر تقاضای فولاد این کشور داشته‌است. تولید فولاد این کشور در سال ۲۰۲۱ برابر با ۸ میلیون و ۷۰۰ هزار تن بود که با حدود ۵ درصد رشد به ۹ میلیون و ۱۰۰ هزار تن در سال ۲۰۲۲ افزایش پیدا کرد. در سال‌های اخیر با افزایش حمایت‌های دولتی و همچنین جذب سرمایه‌گذاران متعدد خارجی روند تولید فولاد عربستان افزایش چشمگیری داشت. انتظار می‌رود این‌روند افزایشی در آینده نیز تداوم پیدا کند و این کشور به یکی از قطب‌های تولید فولاد در منطقه حاشیه خلیج فارس بدل شود.
افزایش واردات آهن عربستان سعودی طی سال‌های اخیر
عربستان سعودی با واردات بیش از ۹ میلیون و ۹۷۰ هزار تن آهن به شکل‌های آهن اسفنجی، قراضه‌های آهنی و چدن خام، در سال ۲۰۲۲ حدود ۷ درصد از کل تجارت آهن جهان را به خود اختصاص داد و سومین واردکننده بزرگ آهن در جهان بود. واردات آهن عربستان در دوره مورد بررسی به‌ویژه در ۴ سال آخر این دوره، رشد زیادی داشت. به‌گونه‌ای که در سال ۲۰۲۲ نسبت به سال ۲۰۱۳ حجم واردات آهن این کشور چیزی حدود ۷ میلیون و ۷۸۰ هزار تن افزایش داشت. طبق بررسی‌های انجام شده، طی سال‌های ۲۰۱۳ تا ۲۰۲۲ روند تولید فولاد در این کشور نیز افزایشی بوده و از ۵ میلیون و ۱۵ هزار تن در سال ۲۰۱۳ به بیش از ۹ میلیون و ۱۰۰ هزار تن در سال ۲۰۲۲ افزایش پیدا کرده‌است. همان‌طور که در نمودار ۲ مشاده می‌شود، عمده واردات آهن عربستان سعودی به شکل آهن به دست آمده از احیای مستقیم بود و به‌طور متوسط طی این دوره چیزی حدود ۸۵ درصد از آهن وارداتی این کشور را محصولات احیای مستقیم تشکیل دادند.
کشور عمان در سال ۲۰۲۲ با صادرات حدود ۳ میلیون و ۳۹۰ هزار تن بزرگ‌ترین تامین‌کننده آهن عربستان سعودی در این سال بود و به‌طور متوسط در این دوره سهم ۳۹ درصدی در این بازار داشت. روند صادرات آهن عمان به کشور عربستان افزایشی بود، به گونه‌ای که حجم صادرات در سال ۲۰۲۲ در مقایسه با ابتدای دوره مورد بررسی حدود ۲ میلیون و ۶۲۰ هزار تن افزایش داشت. کشور بحرین دیگر تامین‌کننده بزرگ آهن مورد نیاز عربستان بود و در سال ۲۰۲۲ سهم ۳۳ درصدی در تامین این بازار داشت. کشور سوئد نیز به‌عنوان سومین تامین‌کننده، در سال ۲۰۲۲ حدود ۲ میلیون و ۴۳۰ هزار تن آهن به عربستان سعودی صادر کرد.
با توجه به مزایای قراضه‌های آهنی، کشورهای توسعه‌یافته عمدتا برای تامین آهن صنعت فولادسازی از قراضه‌های آهنی استفاده می‌کنند اما با توجه به این که عربستان سعودی یک کشور در حال توسعه به‌شمار می‌رود؛ عرضه قراضه در این کشور محدود است. از این‌رو این کشور عمدتا از آهن حاصل از احیای مستقیم برای تامین ماده اولیه در فولادسازی بهره می‌گیرد. طبیعتا واردات آهن حاصل از احیای مستقیم عربستان نسبت به سایر محصولات آهنی بیشتر است. گفتنی است که در سال ۲۰۲۲ سهم محصولات حاصل از احیای مستقیم از کل واردات آهن عربستان سعودی چیزی حدود ۹۷ درصد برآورد شد.
آیا زنگ خطر به صدا درآمده است؟
با توجه به رشد اقتصادی کشور عربستان سعودی و افزایش روزافزون تقاضای فولاد در این کشور، دولت سرمایه‌گذاری زیادی برای بخش فولادسازی انجام داده و انتظار می‌رود در سال‌های آینده فولادسازی این کشور توسعه بیشتری پیدا‌کند. با رشد و توسعه فولادسازی احتمال رشد واردات ماده اولیه و آهن مورد نیاز این صنعت نیز وجود دارد. رشد و توسعه روزافزون فولادسازی در کشور عربستان سعودی، می‌تواند زنگ خطری برای تولید‌کنندگان بزرگ فولاد منطقه به‌ویژه ایران باشد؛ زیرا که عربستان با در پیش گرفتن روند افزایشی تولید این محصول در آینده، توانایی صادرات را به دست می آورد و بازار‌های فروش را برای کشور ایران محدود خواهد کرد.