در ۱۰ سال گذشته مصرف برق ایران در هر دو بخش خانگی و صنعتی روند افزایشی داشته‌است؛ این افزایش مصرف برق در بخش صنعتی بیشتر بود و سهم بیشتری از مصرف برق کشور به بخش صنعتی اختصاص داشت اما می‌توان گفت میزان مصرف برق در این دو بخش نزدیک به هم است.
عواملی مانند رشد اقتصادی ایران و افزایش جمعیت در یک دهه اخیر، باعث شده که تعداد مشترکین در هر دو بخش خانگی و صنعتی افزایش پیدا کند و به تبع آن مصرف برق نیز در این دوره رشد پیدا کرده‌است. علاوه بر این استفاده از تجهیزات پر مصرف در صنایع مختلف و اتلاف انرژی به دلیل فرسودگی برخی تجهیزات تاثیر زیادی در افزایش مصرف در بخش صنعتی داشت.
مشترکین صنعتی و خانگی، مصرف‌کنندگان اصلی برق در ایران به‌شمار می‌روند؛ انتقال برق صنعتی به‌صورت سه فاز انجام می‌شود تا برق با ولتاژ بالا برای تامین برق مورد نیاز تجهیزات و ماشین‌آلات صنعتی در اختیار مشترکین قرار بگیرد. این در حالی است که برق خانگی ولتاژ پایین‌تری دارد به‌‌‌گونه‌ای که برای مصارف خانگی و اداری مناسب باشد. بخش قابل توجهی از برق تولید شده در ایران در شبکه انتقال برق اتلاف می‌شود که فرسودگی تجهیزات و افزایش ترانس در شبکه را می‌توان از عوامل فنی این اتلاف دانست.
ظرفیت تولید برق در ایران
بر اساس برآوردهای انجام‌شده، ظرفیت تولید برق در ایران در سال ۱۴۰۲ چیزی حدود ۳۸۹ میلیارد کیلووات ساعت بود؛ گفتنی است در این سال، سهم نیروگاه‌های حرارتی و اتمی از تولید برق ایران، حدود ۹۴ درصد و سهم نیروگاه‌های برق آبی برابر با ۶ درصد بوده‌است. طبیعتا بخشی از برق تولید شده در شبکه توزیع برق، اتلاف می‌شود اما در ایران این اتلاف از میانگین جهانی آن بیشتر است.
به‌‌طور کلی طی دوره ۱۰ ساله منتهی به سال ۱۴۰۲ تولید برق ایران رشد خوبی داشت و نرخ رشد مرکب سالانه برای تولید برق چیزی حدود ۴ درصد محاسبه شد. تولید برق در سال ۱۴۰۲ نسبت به سال قبل از آن نیز افزایش پیدا کرد و مقدار این افزایش تولید چیزی حدود ۱۹ هزار و ۵۰۰ میلیون کیلووات ساعت برآورد شد.
میزان تولید برق توسط نیروگاه‌های حرارتی و اتمی در سال ۱۳۹۳ حدود ۲۶۱ میلیارد کیلووات ساعت بود که با نرخ رشد مرکب سالانه ۴ درصدی به چیزی حدود ۳۶۸ میلیارد کیلووات ساعت افزایش یافت. با این که سهم تولید برق نیروگاه‌های برق آبی کمتر است اما در این دوره ۱۰ ساله میزان برق تولید شده توسط این نیروگا‌ه‌ها رشد خوبی داشته‌است. میزان ظرفیت تولید برق کشور در بخش نیروگاه‌های برق آبی نیز با نرخ رشد مرکب سالانه ۵ درصد نسبت به ابتدای دوره گذشته، در سال ۱۴۰۲ به رقم ۲۱ هزار و ۵۰۰ میلیون کیلووات ساعت رسید که ۶ درصد از کل ظرفیت تولید برق کشور را شامل می‌شود.
روند مصرف برق در ایران
در این گزارش مصرف در سه بخش خانگی، صنعتی و سایر تقسیم‌بندی شده‌است. طبق برآوردهای آتورپات، سهم بخش خانگی از کل مصرف برق ایران، در سال ۱۴۰۲ حدود ۳۱ درصد، سهم بخش صنعتی برابر با ۳۶ درصد و سایر بخش‌ها نیز ۳۲ درصد بوده است. بر این اساس می‌توان گفت بخش صنعتی رتبه نخست مصرف برق کشور را دارد؛ با این وجود می‌توان گفت به‌‌طور کلی میزان مصرف برق در بخش‌های خانگی و صنعتی به یکدیگر نزدیک است. مصرف برق در بخش خانگی از ۷۲ میلیارد و ۲۰۰ میلیون کیلووات ساعت در سال ۱۳۹۳ به حدود ۱۰۵ میلیارد کیلووات ساعت در سال ۱۴۰۲ افزایش یافت؛ گفتنی است نرخ رشد مرکب سالانه مصرف برق در این بخش، طی دوره مورد بررسی حدود ۴ درصد بود. افزایش مصرف برق در بخش خانگی تحت تاثیر عوامل متخلفی بوده‌است؛ یکی از این عوامل می‌تواند افزایش تعداد خانوارهای مصرف‌کننده برق طی این سال‌ها باشد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که بر تعداد مشترکین خانگی برق در ایران طی این دوره ۱۰ ساله حدود ۶ میلیون و ۶۰۰ هزار مشترک افزوده شده‌است. از دیگر مواردی که بر افزایش برق مشترکین خانگی طی این سال‌ها اثرگذار بوده‌است، می‌توان به افزایش استفاده از وسایل الکترونیکی، تجهیزات برقی منزل همچون دستگاه‌های تهویه مطبوع در مناطق مختلف کشور اشاره نمود.
مصرف برق در بخش صنعتی نیز افزایشی بود، به‌‌‌گونه‌ای که در سال ۱۴۰۲ به ۱۲۱ میلیارد کیلووات ساعت رسید، این در حالی بود که مصرف برق در این بخش طی سال ۱۳۹۳ حدود ۷۴ میلیارد و ۵۰۰ میلیون کیلووات ساعت گزارش شد. نرخ رشد مرکب سالانه مصرف برق در بخش صنعتی، حدود ۶ درصد محاسبه شد؛ این امر نشان می‌دهد که مصرف برق در بخش صنعتی با سرعت بیشتری رشد داشته‌است. رشد اقتصادی ایران و به دنبال آن گسترش صنایع مختلف، افزایش استفاده از تجهیزات پر مصرف و همچنین استفاده از تجهیزات قدیمی با کارایی پایین از جمله عوامل اثرگذار بر افزایش مصرف برق در بخش صنعتی هستند.
همان‌طور که در نمودار ۲ مشاهده می‌شود، میزان مصرف برق به ازای هر واحد صنعتی از میزان مصرف محاسبه شده برای هر خانوار بسیار بیشتر است. بررسی‌ها نشان داد، مصرف برق طی ۱۰ سال مورد بررسی در همه بخش‌ها با رشد همراه بوده‌است. مقایسه میزان مصرف برق هر واحد صنعتی در سال ۱۴۰۲ با ابتدای دوره مورد بررسی، نشان‌دهنده رشد ۲۱ درصدی مصرف در این بخش است؛ در حالی که شاخص مصرف به ازای هر خانوار طی همین دوره، ۱۷ درصد افزایش داشت؛ این امر نشان می‌دهد که سرعت افزایش مصرف در بخش صنعتی از خانگی بیشتر بوده‌است. بررسی‌ها نشان داد با وجود این که در یک دهه اخیر مصرف برق در بخش صنعتی رشد بیشتری داشته، اما در سال ۱۴۰۲ رشد مصرف برق مشترکین خانگی چشمگیر بود؛ در این سال مصرف برق به ازای هر خانوار ۳ هزار و ۲۳۰ کیلووات ساعت بود که نسبت به سال قبل چیزی حدود ۱۳۰ کیلووات ساعت افزایش یافت.
در سال‌های اخیر افزایش مصرف برق به ویژه در فصول گرم سال، شبکه برق کشور را با کسری مواجه کرد که این امر خساراتی را در بخش‌های مختلف صنعتی به همراه داشت. یکی از برنامه‌های دولت برای کاهش مصرف در این فصول تغییر ساعات کار ادارات به منظور کاهش فشار بر شبکه توزیع در اوج ساعات گرم روز است. با این حال، روند رو به رشد مصرف در هر دو بخش صنعتی و خانگی که بیشترین سهم را از کل مصرف برق دارند، ضرورت توسعه ظرفیت‌های نیروگاهی برای تامین این تقاضا را نمایان می‌کند.