شیلی بزرگ‌ترین تولیدکننده مس معدنی در جهان است و در سال ۲۰۲۳ بیش از ۲۳ درصد از کل تولیدات جهانی را به خود اختصاص داد. پس از شیلی، پرو و کنگو دومین و سومین تولید‌کنندگان بزرگ مس در جهان شناخته می‌شوند. در این بین ایران با وجود ذخیره عظیم، سهم ناچیزی از این بازار دارد.
کل ذخایر جهانی مس بیش از یک میلیارد تن فلز محتوی ارزیابی شده‌است؛ ذخایر مس جهان با چالش‌هایی همچون کاهش کیفیت و عیار سنگ معدن روبه‌رو هستند اما با توجه به افزایش تقاضا، سرمایه‌گذاری در اکتشاف و بهره‌برداری از معادن جدید همچنان در حال انجام است.
تولیدات جهانی مس معدنی به عوامل مختلفی همچون تقاضای بازار، فناوری‌های استخراج، سیاست‌های تجاری و وجود منابع معدنی بستگی دارد. در سال‌های اخیر، تولید جهانی مس معدنی به دلیل توسعه صنایع الکترونیکی، زیرساخت‌ها و تقاضا برای انرژی‌های تجدیدپذیر رشد کرده‌است.
تولید جهانی مس معدنی
تولید جهانی مس معدنی در سال ۲۰۲۳ حدود ۲۱ میلیون و ۵۰۰ هزار تن مس محتوی برآورد شد که نسبت به سال قبل از آن حدود ۲ درصد افت داشت. کاهش تولید جهانی مس می‌تواند تحت تاثیر شرایط بازار، تغییرات تقاضا و چالش‌های زیست‌محیطی باشد. طبق برآوردهای انجام شده، کشور شیلی با سهم بیش از ۲۳ درصد در سال ۲۰۲۳ بزرگ‌ترین تولیدکننده مس معدنی در جهان بود. پس از آن کشورهای کنگو و پرو هر کدام سهم ۱۲ درصدی از تولید جهانی این محصول را به خود اختصاص دادند. کشور شیلی با ۱۹۰ میلیون تن بیش‌ترین ذخایر مس جهان را در خود جای داده‌است؛ با این وجود در سال ۲۰۲۳ تولید مس معدنی در این کشور چیزی حدود ۳۳۰ هزار تن کاهش یافت، از این رو در این سال سهم این کشور از تولید جهانی مس نیز یک واحد درصد افت داشت.
در سال ۲۰۲۳، تولید مس معدنی در کشور شیلی تحت تاثیر چندین عامل کلیدی کاهش یافت. از مهم‌ترین دلایل این کاهش تولید، کمبود آب به دلیل خشکسالی‌های طولانی‌مدت بود و همین امر دسترسی به آب مورد نیاز برای عملیات معدنکاری را با مشکلاتی روبه‌رو کرد. علاوه بر این، کاهش عیار کانسنگ مس و همچنین مشکلات فنی در چندین معدن مس این کشور از دیگر دلایل کاهش تولید مس معدنی در کشور شیلی طی سال ۲۰۲۳ بودند. این مسائل در حالی رخ می‌دهد که تقاضای جهانی برای مس در حال افزایش است، چرا که این فلز نقش حیاتی در فناوری‌های سبز مانند خودرو‌های الکتریکی و انرژی‌های تجدیدپذیر دارد.
تولید مس معدنی طی سال ۲۰۲۳ در هر کدام از کشورهای پرو و جمهوری کنگو چیزی حدود ۱۵۰ هزار تن (بر حسب مس محتوی) افزایش یافت. بنا به بررسی‌های آتورپات، در پرو بهبود کارایی عملیات معدنی و توسعه پروژه‌های جدید به افزایش تولید کمک کرد. در جمهوری دموکراتیک کنگو، پروژه‌های بزرگ معدنی مانند معدن کاموا کاکولا به رکورد‌های جدیدی در تولید رسیدند و همچنین سرمایه‌گذاری‌های قابل توجه در بخش معدنِ این کشور باعث توسعه و بهبود ظرفیت تولید در این کشور شده است. به همین دلیل، کنگو به سرعت به دومین تولیدکننده بزرگ مس معدنی در جهان تبدیل شده و از پرو پیشی‌گرفته است.
حجم تولید مس معدنی در کشور ایالات متحده طی سال ۲۰۲۳ چیزی حدود ۱۳۰ هزار تن کاهش را نسبت به سال قبل از آن تجربه کرد و همین امر باعث شد که سهم ایالات متحده از تولید جهانی مس معدنی با یک واحد درصد کاهش، در سال ۲۰۲۳ به حدود ۵ درصد برسد. کاهش تولید مس معدنی در این کشور طی سال ۲۰۲۳ دلایل مختلفی داشت که از جمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به بارش شدید برف در سه‌ماهه اول سال اشاره کرد که موجب خرابی نوار نقاله در معدن بینگام کانیون ایالت یوتا شد و به دنبال آن حجم تولید مس معدنی کاهش یافت. علاوه بر این حجم استخراج مس در چندین معدنِ آریزونا و نیومکزیکو به دلیل عیار پایین و تعمیرات برنامه‌ریزی نشده افت داشت.
کشور چین بعد از کشورهای شیلی، پرو و جمهوری کنگو بیش‌ترین تولید جهانی مس معدنی را دارد؛ این در حالی است که در مقایسه با بسیاری از کشور‌ها از ذخیره مس کمتری برخوردار است. در سال ۲۰۲۳ حجم تولید مس معدنی چین برابر با یک میلیون و ۷۰۰ هزار تن گزارش شد که نسبت به سال قبل از آن چیزی حدود ۱۲ درصد افت داشت. کاهش تولید مس کشور چین در این سال عمدتا ناشی از کاهش عیار معادن مهم این کشور بود، علاوه بر این کاهش تقاضا به دنبال رکود اقتصادی و افت بخش ساخت و ساز نیز بر کاهش تولید این کشور اثرگذار بود.
ذخایر مس جهان
کشور شیلی با داشتن بیش از ۱۹۰ میلیون تن ذخیره مس، چیزی حدود ۱۹ درصد ذخایر مس جهان را در اختیار دارد و به همین دلیل به بزرگ‌ترین تولیدکننده مس معدنی در جهان تبدیل شده‌است. بعد از شیلی کشورهای پرو و جمهوری کنگو به ترتیب با ذخیره مس ۱۲۰ و ۸۰ میلیون تنی در رتبه دوم و سوم جهان قرار گرفتند. با این وجود حجم تولید مس معدنی در این دو کشور طی سال ۲۰۲۳ برابر بود که این امر به دلیل افزایش سرمایه‌گذارها در بخش معدنکاری کشور جمهوری کنگو به تحقق پیوست.
کشور چین بعد از سه کشور بزرگ دارنده ذخایر مهم مس جهان، چهارمین کشور تولیدکننده مس معدنی به‌شمار می‌رود؛ در حالی که ذخیره مس این کشور چیزی حدود ۵۰ میلیون تن ارزیابی شد. با توجه به بررسی‌های آتورپات، از موثرترین عوامل بهره‌برداری زیاد چین از ذخایر مس خود می‌توان به ظرفیت بالای صنعتی و فراهم بودن زیرساخت‌های فرآوری مس در این کشور اشاره نمود. علاوه بر این، به دلیل رشد سریع اقتصادی، صنعتی شدن و توسعه زیرساخت‌ها، تقاضای این کشور برای مس بسیار بالا است. بنابراین چین با وجود ذخایر پایین مس، توانسته به یکی از بزرگ‌ترین تولید‌کنندگان مس جهان تبدیل شود.
کشور ایران نیز یکی از کشورهای مهم دارنده ذخایر مس در جهان به‌شمار می‌رود؛ به گونه‌ای که با داشتن بیش از ۵۴ میلیون تن ذخیره مس معدنی، از لحاظ حجم ذخیره مس از کشور‌هایی مانند ایالات متحده و چین نیز در رتبه بالاتری قرار بگیرد و بر اساس اطلاعات سازمان زمین‌شناسی ایالات متحده در رتبه ششم جهان جای گرفته است. با این وجود در سال ۲۰۲۳ ایران تنها ۳۴۲ هزار تن مس معدنی تولید کرد که در مقابل ذخایر عظیم معدنی این کشور محدود است. از مهم‌ترین عوامل محدودکننده کشور ایران برای افزایش تولیدات مس خود می‌توان به عدم دسترسی به ماشین‌آلات و تجهیزات معدنکاری اشاره کرد؛ علاوه بر این عدم سرمایه‌گذاری مناسب در این حوزه به دلیل کمبود نقدینگی نیز در رشد و توسعه این بخش موانعی را به وجود آورده‌است.
از مهم‌ترین چالش‌های پیش روی تولید مس جهان، کاهش عیار بسیاری از معادن بزرگ مس است که فراوری مس را دشوارتر کرده و هزینه‌های ناشی از آن را بالا می‌برد. علاوه بر این با افزایش تقاضای مس به‌ویژه در بخش انرژی‌های تجدیدپذیر و فناوری‌های جدید، نیاز به مس همچنان در حال افزایش است. این افزایش تقاضا فشار بیشتری بر تولید‌کنندگان و دارندگان ذخایر مس جهان وارد می‌کند.