تولید برق با استفاده از منابع مختلف در کشور ترکیه طی سال‌های اخیر با نرخ رشد مرکب سالانه ۴.۳ درصد، روندی صعودی داشته‌است. در سال ۲۰۲۳، از ۳۲۶ تراوات ساعت برق تولیدی حدود ۱۳۷ تراوات ساعت از منابع تجدیدپذیر و ۱۸۹ تراوات ساعت از منابع تجدیدناپذیر تامین شد.
میزان انتشار کربن ناشی از مصرف سوخت‌های فسیلی برای تولید برق ترکیه ،در طول سال‌های مورد بررسی چالش‌برانگیز بوده و با افزایش سهم منابع تجدیدپذیر، کاهش میزان انتشار کربن محقق شده‌است. در سال ۲۰۲۳، حدود ۴۲.۱ درصد از برق ترکیه از منابع تجدیدپذیر تامین شد که نسبت به سال ۲۰۰۰ حدود ۱۷.۱ واحد درصد افزایش یافت.
برق یکی از اساسی‌ترین نیازهای زندگی مدرن است که نقش کلیدی در پیشرفت فناوری، اقتصاد، و بهبود کیفیت زندگی انسان‌ها دارد. تولید برق از منابع مختلفی انجام می‌شود که می‌توان به دسته‌های منابع تجدیدپذیر و تجدیدناپذیر تقسیم کرد. منابع تجدیدناپذیر شامل سوخت‌های فسیلی (مانند زغال‌سنگ، نفت و گاز طبیعی) و انرژی هسته‌ای است. این منابع با وجود کارایی بالا، باعث انتشار گازهای گلخانه‌ای و آلاینده‌های زیستمحیطی می‌شوند که تغییرات اقلیمی و آلودگی هوا را به دنبال دارند. بر خلاف آن، منابع تجدیدپذیر مانند انرژی خورشیدی، بادی، آبی، زیست‌توده، پسماند‌ها و زمین‌گرمایی به دلیل انتشار کم یا قابل صرف نظر آلاینده‌ها، گزینه‌ای پایدارتر برای تولید برق به‌شمار می‌روند. این منابع می‌توانند با کاهش نیاز به سوخت‌های فسیلی برای تولید انرژی برق، اثرات منفی بر محیط زیست را بکاهند.
تولید انرژی برق صنعت ترکیه با استفاده از منابع مختلف
نمودار یک، تولید انرژی برق از منابع مختلف در ترکیه طی سال‌های اخیر را نشان می‌دهد. در طول دوره مورد بررسی، روند تولید برق ترکیه با نرخ رشد مرکب سالانه ۴.۳ درصد، صعودی بوده‌است. در سال ۲۰۲۳، برق تولید شده از منابع مختلف در ترکیه به ۳۲۶ ترا وات ساعت رسید که نسبت به سال قبل از آن حدود ۰.۶ درصد افت پیدا کرد. برای درک بیشتر رشد تولید برق ترکیه لازم است ذکر شود که در سال ۲۰۰۰، برق تولیدی این کشور حدود ۱۲۵ تراوات ساعت بود که تا سال ۲۰۲۳، حدود ۲.۶ برابر شد. بیشترین تولید برق ترکیه در سال ۲۰۲۱ حدود ۱۲۴ ترا وات ساعت بود در حالی که در سال ۲۰۲۰، بالغ‌بر ۳۰۷ تراوات ساعت برق در ترکیه تولید شد. در سال ۲۰۰۰، حدود ۳۱ تراوات ساعت از کل برق تولید شده در ترکیه با استفاده از منابع تجدیدپذیر بود و مابقی آن از منابع تجدیدناپذیر تامین شد. گفتنی است که در سال ۲۰۲۳، منابع تجدیدپذیر ۱۳۷ تراوات ساعت و منابع تجدیدناپذیر ۱۸۹ تراوات ساعت از برق ترکیه را تامین نمودند. نکته قابل توجه این است که در طول سال‌های مورد بررسی، میزان تولید برق با استفاده از منابع تجدیدپذیر افزایش‌یافته و نرخ رشد آن حدود ۶.۷ درصد بوده‌است. البته ناگفته نماند که تولید انرژی برق کشور ترکیه با منابع تجدیدناپذیر نیز با نرخ رشد مرکب سالانه ۳.۱ درصد روندی صعودی داشته‌است. بیشترین میزان تولید انرژی برق از منابع تجدیدپذیر در سال ۲۰۲۲ و حدود ۱۳۹ ترا وات ساعت بود و بیشترین تولید انرژی برق از منابع تجدیدناپذیر نیز در سال ۲۰۲۱ و حدود ۲۱۵ تراوات ساعت ثبت شد. میانگین تولید انرژی برق ترکیه از منابع مختلف در طول سال‌های متمادی حدود ۲۲۹ تراوات ساعت گزارش شد که ۳۰.۷ درصد از این مقدار، توسط منابع تجدیدپذیر تامین شد. بیشترین سهم منابع تجدیدناپذیر برای تولید برق کشور ترکیه در طول دوره مورد بررسی، متعلق به گاز طبیعی بود که به‌طور میانگین ۵۳.۷ درصد از کل برق تولید شده از منابع تجدیدناپذیر را تشکیل داده‌است. زغال‌سنگ در جایگاهی بعد از گاز طبیعی با میانگین سهم ۴۳.۱ درصد قرار گرفته‌است. گفتنی است که روند سهم زغال‌سنگ در تولید برق کشور ترکیه از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۲۳ افزایشی بوده و بر خلاف آن سهم گاز طبیعی و نفت به‌طور مداوم کاهش یافته‌است.
سهم منابع تجدیدپذیر از تولید برق ترکیه و اثر آن بروی انتشار کربن
انتشار کربن حاصل از تولید برق از سوخت‌های فسیلی یکی از چالش‌های بزرگ زیستمحیطی دنیا در طول دوره مورد بررسی بوده‌است. لذا منابع تجدیدپذیر یکی از گزینه‌ها برای کاهش انتشار کربن در اتمسفر شناخته می‌شوند. با این حال براساس بررسی‌های آتورپات، سوخت‌های فسیلی سهم قابل توجهی از تامین برق کشور ترکیه را تامین کرده‌اند و به‌طور میانگین سهم این دست از منابع برای تامین برق کشور ترکیه در طول دوره حدود ۶۹.۳ درصد بوده‌است. با وجود افزایش تولید انرژی برق ترکیه، افزایش سهم منابع تجدیدپذیر در سال‌های اخیر باعث جلوگیری از انتشار مقدار قابل توجهی از کربن در اتمسفر شده‌است؛ چرا که بخشی از برق تولید شده ترکیه در طول سالیان متمادی از منابع تجددیدپذیر بوده و سهم آن روندی افزایشی طی کرده‌است. گفتنی است که تولید برق ترکیه از منابع تجدیدپذیر بیشتر از طریق برق‌آبی صورت گرفته‌است اما سهم آن در طول سال‌های اخیر نزولی بوده‌است چرا که صنعت تولید انرژی برق ترکیه با استفاده از سایر منابع تجدیدپذیر مانند انرژی بادی، فوتوولتائیک و زمین‌گرمایی توسعه بیشتری داشته‌است. در سال ۲۰۲۳، حدود ۹۸.۹ درصد از کل برق تولید شده با منابع تجدیدپذیر معادل با ۶۳ تراوات ساعت از طریق نیروگاه‌های برق‌آبی بود. سهم انرژی بادی در سال ۲۰۰۰ معادل با ۰.۱ درصد اعلام شد اما در سال ۲۰۲۳ به ۲۴.۸ درصد رسید که نسبت به سال ۲۰۲۲ حدود ۰.۴ واحد درصد افت داشت. لازم به‌ذکر است که انرژی خورشیدی در ترکیه از سال ۲۰۱۳ برای تولید برق مورد استفاده قرار گرفت اما سهم چشم‌گیری نداشت. با افزایش ۱.۵ واحد درصدی در سال ۲۰۲۳ نسبت به ۲۰۲۲، سهم این منبع انرژی برای تولید برق ترکیه به ۱۳.۶ درصد رسید.
نمودار ۲، مقدار جلوگیری از انتشار کربن در صنعت برق ترکیه را در طول دوره مورد بررسی نشان می‌دهد. روند جلوگیری از انتشار کربن در صنعت برق ترکیه از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۲۳، صعودی بوده و میانگین آن ۲۹.۰ درصد محاسبه شده‌است. کمترین میزان جلوگیری از انتشار کربن صنعت برق ترکیه در سال ۲۰۰۸ و حدود ۱۷.۴ درصد بود؛ چرا که در سال ۲۰۰۸، تولید برق از نیروگاه‌های برق‌آبی کاهش و میزان تولید برق از سوخت‌های فسیلی افزایش یافت و همین امر منجر به کمینه شدن سهم منابع تجدیدپذیر و همچنین جلوگیری از انتشار کربن این صنعت شد. در طول سال‌های ۲۰۰۴ تا ۲۰۰۸، روند نزولی میزان جلوگیری از انتشار کربن صنعت برق ترکیه متاثر از افزایش سهم زغال‌سنگ و گاز طبیعی، کاهش سهم نیروگاه‌های برق‌آبی این کشور گزارش شده‌است. بیشترین میزان جلوگیری از انتشار کربن صنعت برق ترکیه با ۴۳.۹ درصد در سال ۲۰۱۹ واقع شد. کاهش قابل ملاحظه استفاده از گاز طبیعی برای تولید برق به نسبت سایر سوخت‌های فسیلی و افزایش تولید از نیروگاه‌های برق‌آبی ترکیه در سال مذکور از عوامل موثر بر بیشینه شدن میزان جلوگیری از انتشار کربن به‌شمار می‌رود. در سال ۲۰۲۳، میزان جلوگیری از انتشار کربن صنعت برق ترکیه به ۴۲.۱ درصد رسید و نسبت به سال ۲۰۲۲ حدود ۰.۳ واحد درصد افت کرد. علت افت میزان جلوگیری از انتشار کربن صنعت برق ترکیه در سال‌های ۲۰۲۱ را می‌توان مصرف گاز طبیعی دانست. در سال مذکور، کاهش تولید نیروگاه‌های برق‌آبی و افزایش تولید برق با استفاده از گاز طبیعی مسبب افت ۶.۵ واحد درصدی این شاخص شد.
بر اساس استدلال‌های ارایه شده، ترکیه در طول سال‌های اخیر، درصدد افزایش سهم انرژی‌های تجدیدپذیر برای تولید برق مورد نیاز این کشور بوده‌است و لذا نتایج سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده در حیطه رشد تولید برق با استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر در میزان انتشار گازهای گلخانه‌ایی این کشور مشهود است؛ به‌طوری که سرمایه‌گذاری‌های این کشور در این حوزه تا بیش از ۴۰ درصد از انتشار گازهای گلخانه‌ای این صنعت جلوگیری کرده‌است.