قیمت و موجودیهای انبار سرب در بورس فلزات لندن و بورس آتی شانگهای در ۵ سال گذشته روند نوسانی و بعضا متفاوتی را تجربه کرده‌اند؛ در حالی که موجودی انبارهای بورس شانگهای در ۲۰۲۴ تغییر چندانی نیافت، افزایش شدید آن در بورس لندن، افت قیمت‌ها در LME را سبب شد.
در سال ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴ روند موجودیهای انبار این دو بورس تقریبا یکسان بود. لازم به ذکر است موجودیهای انبار سرب LME در سال ۲۰۲۴ به بالاترین سطح خود در ۱۱ سال گذشته رسیدند که این افزایش ناشی از واردات گسترده سرب از چین و سایر کشورها و صادرات به انبارهای LME بود. در مارس ۲۰۲۴، بزرگترین ورود و افزایش موجودی انبار در یک‌روز، با ۶۷ هزار تن ثبت شد که از سال ۱۹۹۸ بی‌سابقه بود.
سرب یک فلز سنگین و نرم است که با رنگ خاکی- آبی و با چگالی بالا شناخته می‌شود و در دماهای پایین به‌راحتی شکل می‌گیرد. سرب به‌دلیل ویژگی‌های خاص، در صنایع مختلف از جمله تولید باتری‌های اسیدی سرب- اسید، شیلدهای رادیواکتیویته و برخی صنایع ساختمانی و الکترونیکی کاربرد دارد؛ با این حال، به‌دلیل سمی بودن سرب و تاثیرات منفی آن بر سلامت انسان، استفاده از آن در بسیاری از محصولات و فرآیندها کاهش یافته است. با وجود محدودیت‌ها، سرب در صنایع خاصی که نیاز به ویژگی‌های منحصر به فرد آن دارند، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
بورس فلزات لندن (LME) و بورس آتی شانگهای (SHFE) از جمله بورس‌های معتبر و تاثیرگذار در سطح جهانی در زمینه معاملات فلزات پایه منجمله سرب هستند. بورس LME که در لندن واقع شده است، به‌عنوان یک مرکز معتبر بین‌المللی برای خرید و فروش فلزاتی همچون مس، آلومینیوم، سرب و روی شناخته می‌شود و نقشی محوری در تعیین قیمت‌های جهانی ایفا می‌کند؛ این بورس، از دیرباز به‌عنوان یکی از ارکان اصلی کشف قیمت‌ها در بازار فلزات محسوب می‌شود. در مقابل، SHFE که در شانگهای چین مستقر است، به‌عنوان یکی از بورس‌های پیشرو در زمینه معاملات آتی فلزات در چین شناخته می‌شود و تمرکز ویژه‌ای بر فلزاتی چون مس، آلومینیوم، سرب و میلگرد فولادی دارد. به واسطه اهمیت اقتصادی چین و نقش برجسته این کشور در تولید و مصرف فلزات، بورس SHFE نیز جایگاه ویژه‌ای در بازار جهانی به دست آورده است.
گهی زین به پشت و گهی پشت به زین
همانطور که در نمودار ۱ مشهود است، در سال‌های اخیر، عواملی همچون اختلالات زنجیره تامین ناشی از شیوع ویروس کووید-۱۹، تغییرات تقاضا در صنایع مختلف مانند خودرو و باتری‌سازی و مشکلات تولیدی در معادن و پالایشگاه‌ها، باعث نوسانات بعضا متمایزی در قیمت سرب بورس لندن و شانگهای شده است؛ به نحوی که در برخی مواقع قیمت آن در بورس لندن و در برخی مواقع قیمت آن در بورس شانگهای بیشتر بوده است. در ادامه روند تغییرات قیمت این فلز در بورس مورد اشاره، بررسی شده است.
در سال ۲۰۱۹، قیمت‌های سرب در بورس‌های LME و SHFE مسیر مشابهی را طی کردند. در این سال قیمت این فلز تحت تاثیر تنش‌های تجاری بین آمریکا و چین و تعرفه‌های اعمال‌شده از سال ۲۰۱۸، دچار نوسان شد. علی‌رغم افزایش تولید سرب در سطح جهانی، تقاضا، رشد قابل‌توجهی نداشت و در نهایت در پی کاهش تقاضا و ثبات تولید، تا پایان سال، قیمت سرب در بورس‌های LME و SHFE به‌ترتیب ۵ و ۱۵ درصد کاهش یافت.
در سال ۲۰۲۰، قیمت سرب در بورس SHFE و LME به ترتیب با ۲ و ۱.۹ هزار دلار به ازای هر تن آغاز شد. در پی شیوع و گسترش ویروس کووید-۱۹ و ضعف تقاضای ناشی از آن، همچنین مشکلات اقتصادی و لجستیکی به‌دلیل تعطیلی کارخانه‌ها و محدودیت‌های اعمال‌شده، قیمت‌ها کماکان کاهش یافتند. با این حال، در نیمه دوم سال با بهبود تقاضا و افزایش تولید سرب در چین، قیمت‌ها رشد کرد؛ اما با کاهش تقاضای کوتاه‌مدت، قیمت این بورس‌ها دوباره دچارکاهش شد.
قیمت‌های بورس SHFE و LME در سال ۲۰۲۱ دستخوش تغییرات مهمی شد. در پی ادامه مشکلات در زنجیره تامین ناشی از پاندمی کووید-۱۹ و تقاضای ضعیف سرب در صنعت خودرو ناشی از کمبود نیمه‌رساناها، فشار منفی بر قیمت‌ها وارد شد. با بازگشایی اقتصادی چین و تقویت تقاضا از سوی بازارهای جهانی و به صورت خاص بازار اروپا، به‌ویژه برای تولید باتری‌های سرب- اسیدی، قیمت‌های این دو بورس به شدت افزایش یافتند و در ماه جولای به بالاترین سطح خود رسیدند. لازم به ذکر است که از ماه جولای به‌دلیل ترکیبی از عرضه داخلی زیاد و تقاضای متفاوت در چین نسبت به بازارهای جهانی، قیمت‌های SHFE پایین‌تر از قیمت‌های LME قرار گرفتند. در کنار این عامل، تولید پالایشگاه Berzelius با ظرفیت تولید سالانه ۱۵۵ هزار تن سرب، پس از وقوع سیل‌های ویرانگر به‌طور کامل متوقف شد و شرکت اعلام شرایط اضطراری کرد؛ به این معنی که قادر به انجام تعهدات قراردادی خود نبود؛ این توقف تولید، تاثیر مستقیمی بر افزایش قیمت جهانی سرب داشت و این روند افزایشی تا پایان سال ادامه یافت.
قیمت بورس‌های LME و SHFE در سال ۲۰۲۲ به ترتیب با ۲.۳ و ۲.۱ هزار دلار بر تن آغاز شد؛ اما در طول سال با کاهش مواجه شد. این افت قیمت‌ها ناشی از ضعف تقاضا و کاهش صادرات به اروپا و آمریکا بود. قیمت سرب در بورس LME نیز در همین دوره به‌دلیل نگرانی‌ها از محدودیت‌های عرضه ناشی از جنگ روسیه و اوکراین افزایش یافت. پس از این دوره، قیمت‌های این دو بورس با شیب ملایم افزایش یافتند؛ این روند افزایش قیمت‌ها متناسب با کاهش موجودیهای انبار در هر دو بورس در راستای تقویت تقاضا از چین و اروپا و افزایش نیاز به سرب در بازارهای مختلف بوده است. در سال ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴ در پس ثبات در بازار این فلز، روند قیمت‌های این دو بورس تقریبا یکسان بوده است.
رشد شدید ذخایر سرب در انبارهای بورس لندن
همانطور که در نمودار ۲ مشهود است، موجودیهای انبار سرب در بورس SHFE و LME در سال‌های اخیر به‌دلیل اختلالات زنجیره تامین، جنگ‌ها و تغییرات تقاضا از چین و اروپا نوسانات زیادی را تجربه کرده است و مشابه با نوسان قیمت‌ها، در بازه‌ای بورس لندن ذخایر بیشتر و در بازه‌ای دیگر، بورس شانگهای ذخایر بیشتری را در خود جای داده است.
موجودی انبار سرب در بورس SHFE در نیمه اول سال ۲۰۱۹ افزایش یافت و در ژانویه به ۵۹ هزار تن رسید. این افزایش به‌دلیل مازاد عرضه، ناشی از رشد تولید سرب بازیافتی چین بود که در این سال ۶۳.۵ درصد از تولید جهانی را تشکیل می‌داد. با این حال، در اواخر سال، موجودی‌ها به‌دلیل افزایش تقاضای فصلی برای باتری‌ها کمی کاهش یافت؛ اما با مدیریت تولید، در پایان سال به ۴۲ هزار تن رسید. در مقابل موجودی بورس LME به‌دلیل تقاضای ثابت برای باتری‌های اسید- سربی و کاهش عرضه سرب از معادن کلیدی استرالیا و پرو کاهش یافت؛ این روند کاهشی تا پایان سال ادامه نیز پیدا کرد.
موجودیهای انبار بورس SHFE در سال ۲۰۲۰ از ماه مارس شروع به کاهش و در آوریل با کاهش ۷۹ درصدی به ۷ هزار تن رسید که بزرگترین کاهش ماهانه از سپتامبر ۲۰۱۷ بود. این کاهش عمدتا به دلیل تعطیلی معادن و اختلالات زنجیره تامین ناشی از شیوع ویروس کووید-۱۹ بود. با بازگشایی مجدد کارخانه‌ها و افزایش تولید در چین، موجودی‌ها از نیمه دوم سال افزایش یافت. بورس LME در این سال روندی افزایشی در موجودیهای انبار خود، بخصوص در ماه اوت داشت.
موجودیهای انبار سرب در بورس LME در سال ۲۰۲۱ با ۱۲۲ هزار تن آغاز شد و تا حد زیادی ثابت باقی ماند؛ ولی در سه‌ماهه دوم، موجودیهای انبار دچار نوساناتی شد؛ در این دوره، اگرچه موجودیهای انبار همچنان بالا بودند، اما به‌دلیل افزایش واگذاری‌های باطل شده (Cancelled Warrants)، کاهش یافتند. از ماه ژوییه به بعد، موجودیهای LME کاهش یافتند که دلیل آن اختلالات مداوم در زنجیره تامین و کاهش تولید ناشی از سیل‌های ویرانگر در آلمان بود. همچنین خسارات گسترده به پالایشگاه Berzelius در Stolberg، یکی از بزرگترین پالایشگاه‌های سرب آلمان، نقش مهمی در این کاهش داشت.
موجودیهای انبار SHFE در سال ۲۰۲۱ با ۴۵ هزار تن آغاز و پس از سال نوی چینی با افزایش تولید روبه‌رو شد؛ اما به‌دلیل تعمیرات و نگهداری برخی پالایشگاه‌ها، روند کلی کاهشی گزارش اتفاق افتاد. در سه‌ماهه دوم، با وجود تقاضای ضعیف، قیمت‌های بالا و عرضه زیاد ضایعات، تولید از مصرف پیشی گرفت و موجودی‌ها در ژوئن به ۱۱۸.۶ هزار تن رسید. در پایان همین ماه، در پی آغاز مجدد فعالیت چندین پالایشگاه پس از تعطیلی‌های تعمیراتی، موجودیهای انبار مجدد تثبیت شدند. این آغاز فعالیت موجب شد تا قیمت‌ها به‌صورت رقابتی تنظیم شوند و بازار از سوی تولیدکنندگان باتری تحریک شود. در سپتامبر، موجودی‌ها به اوج خود، یعنی ۲۰۰ هزار تن رسیدند؛ اما پس از آن، کاهش‌های مداومی در موجودیهای قابل تحویل SHFE مشاهده شد. تولید سرب ثانویه در ۲۰۲۱ نسبت به ۲۰۲۰ افزایش ۴۷.۴۸ درصدی داشت که بخشی از روند به دلیل افزایش ظرفیت بازیافت فلزات بود.
در سال ۲۰۲۲، اختلالات تولید در سال پیشین باعث کاهش موجودیهای بورس SHFE و LME شد و در ادامه، مصرف‌کنندگان نهایی به‌دلیل نگرانی از کمبود جهانی سرب به انبارهای LME هجوم آوردند؛ در نتیجه، موجودیهای انبار به پایین‌ترین سطح خود در ۲۰ سال گذشته رسید. این نگرانی‌ها ناشی از افزایش شدید قیمت برق در اروپا به دلیل وقوع جنگ اوکراین و روسیه، تعطیلی یا کاهش فعالیت برخی پالایشگاه‌ها، کاهش تولید در چین به‌دلیل کمبود قراضه و محدودیت‌های برق بود. موجودی بورس SHFE نیز به‌دلیل کمبود کنسانتره و تعطیلی‌های موقت برخی پالایشگاه‌ها در هنان جینلی و هونان کاهش یافت.
در سال ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴ روند موجودیهای انبار این دو بورس تقریبا یکسان بود. لازم به ذکر است موجودیهای انبار سرب LME در سال ۲۰۲۴ به بالاترین سطح خود در ۱۱ سال گذشته رسیدند که این افزایش ناشی از واردات گسترده سرب از چین و سایر کشورها و صادرات به انبارهای LME بود. در مارس ۲۰۲۴، بزرگترین ورود و افزایش موجودی انبار در یک‌روز، با ۶۷ هزار تن ثبت شد که از سال ۱۹۹۸ بی‌سابقه بود.