ریوتینتو، غول چندملیتی صنعت معدن، با تمرکز بر استخراج و فرآوری فلزاتی همچون مس، آهن و آلومینیوم، طی سال‌های اخیر توانسته است علی‌رغم چالش‌های جهانی مانند همه‌گیری کرونا و اختلالات زنجیره تامین، عملکردی رو به رشد از خود نشان دهد و تولید و سودآوری خود را بهبود بخشد.
مرور داده‌های تولید و عملکرد مالی ریوتینتو نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاری‌های استراتژیک در پروژه‌های بزرگی چون اویوتولغوی، اسکاندیدا و کنکات، همراه با بازسازی موفق تاسیسات پالایش و استفاده هوشمندانه از شرایط بازار مس، نقش مهمی در افزایش بهره‌وری عملیاتی و سودآوری این شرکت داشته‌اند. در سال ۲۰۲۴، با رشد ۱۳ درصدی تولید مس معدنی و جهش ۴۲ درصدی در تولید مس پالایش‌شده، شرکت به سطح جدیدی از کارایی رسید؛ هرچند وابستگی بالا به قیمت مس همچنان یک ریسک ساختاری محسوب می‌شود.
ریوتینتو (Rio Tinto)، یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های معدنی چندملیتی جهان، با سابقه‌ای بیش از ۱۵۰ سال، در بیش از ۳۵ کشور فعالیت دارد. این شرکت دارایی‌های گسترده‌ای در کشورهایی چون استرالیا، کانادا، شیلی، گینه، ایالات متحده و مغولستان دارد. عمده تمرکز فعالیت این شرکت بر استخراج و فرآوری آهن، آلومینیوم، مس و دیگر مواد معدنی نظیر بوکسیت و الماس است.
ریوتینتو فعالیت معدنی خود را در سال ۱۸۷۳ با خرید معدن مسی در منطقه رودخانه سرخ اسپانیا آغاز کرد؛ پروژه‌ای که نام شرکت نیز از آن الهام گرفته شده است. از همان ابتدا، تولید و صادرات مس بخش مهمی از استراتژی رشد شرکت را تشکیل داد. این تمرکز بر مس، تا امروز نیز ادامه دارد و ریوتینتو، همچنان یکی از بازیگران اصلی بازار جهانی این فلز به‌شمار می‌آید. تولید مس ریوتینتو به بازارهای عمده‌ای مانند چین، ژاپن و ایالات متحده عرضه می‌شود. این شرکت با سرمایه‌گذاری در معادن استراتژیک، ظرفیت تولید مس خود را به‌طور مستمر افزایش می‌دهد. در حال حاضر، مهم‌ترین معادن و مجموعه‌های مس ریوتینتو شامل ایوتولغوی (Oyu Tolgoi) در مغولستان، کنکات (Kennecott) در آمریکا و اسکاندیدا (Escondida) در شیلی هستند که هر کدام سهم مهمی در سبد تولید شرکت در اختیار دارند.
معدن ایوتولغوی (Oyu Tolgoi)که در کشور مغولستان واقع شده، یکی از بزرگ‌ترین ذخایر شناخته شده مس و طلا در جهان به‌شمار می‌رود و از نظر فناوری و پایداری محیط‌زیستی، در میان پروژه‌های پیشرو جهان قرار دارد. فعالیت‌های استخراج سطحی این معدن از سال ۲۰۱۱ به بهره‌برداری رسید و با آغاز تولید زیرزمینی در سال ۲۰۲۳، این مجموعه به یک واحد یکپارچه با عملیات سطحی و زیرزمینی تبدیل شد. این تحول منجر به افزایش قابل‌توجه تولید شد و در پایان سال ۲۰۲۳، تولید مس این معدن به ۱۱۱ هزار تن مس محتوی رسید؛ رقمی که ۲.۵ برابر بیشتر از سال پیش بود.
کنکات (Kennecott) یکی از پیشرفته‌ترین و یکپارچه‌ترین مجموعه‌های استخراج و فرآوری مس در جهان است که در ایالت یوتا در ایالت متحده آمریکا واقع شده است. فعالیت این مجموعه شامل کارخانه تغلیظ، واحدهای ذوب و پالایش و تاسیسات نگهداری پسماند است. مجموعه کنکات از سال ۱۹۰۳، بهره‌برداری از معدن بینگام کنیون (Bingham Canyon) را آغاز کرده و همچنان عملیات خود را بر پایه ذخایر این معدن ادامه می‌دهد. تولید مس در این معدن، از سال ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۴، با افتی ۳ درصدی همراه بوده که عمدتا ناشی از کاهش عیار سنگ و ناپایداری‌های ژئوتکنیکی در دیواره معدن است؛ در نتیجه این اختلالات، شرکت ناچار شد بخشی از برنامه تولید را بر پایه ذخایر کم‌عیار دپو شده تنظیم کند.
اسکاندیدا (Escondida)، واقع در صحرای آتاکامای شمال شیلی، بزرگ‌ترین معدن مس جهان به‌شمار می‌آید و حدود ۶ درصد از تولید معدنی جهانی این فلز را تامین می‌کند. این معدن با ظرفیت تولید سالانه حدودا یک تا ۱.۲ میلیون تن مس، نقش کلیدی در بازار جهانی در اختیار دارد. بهره‌برداری از انرژی‌های تجدیدپذیر مانند انرژی‌های خورشیدی و بادی در این معدن، آن را به الگویی شاخص برای کاهش ردپای کربن در صنعت استخراج فلزات تبدیل کرده است.
ریوتینتو و عملکرد تولیدی در بخش مس: از استخراج تا پالایش
نمودار ۱ روند فصلی تولید مس معدنی ریوتینتو را طی سال‌های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۴ نشان می‌دهد. در این دوره، تولید سالانه مس معدنی شرکت با میانگین رشد سالانه ۷.۲ درصد، از ۵۲۸ هزار تن در سال ۲۰۲۰ به ۶۶۹ هزار تن در سال ۲۰۲۴ افزایش یافته است. علی‌رغم روند کلی صعودی در تولید مس، در سال ۲۰۲۱ تولید مس معدنی کاهش یافت و به کمترین میزان در پنج سال اخیر رسید. این کاهش عمدتا به دلیل مشکلات فنی و زمین‌شناسی در منطقه معدن کنکات به ویژه در ماه می بود که شکست دامنه و رانش دیواره معدن رخ داد و اختلالاتی در روند استخراج معدن کنکات ایجاد کرد. با انتقال عملیات استخراج به دیواره جنوبی معدن و آغاز استخراج از بخش‌های جدیدتر با عیار بالاتر، کیفیت ماده معدنی استخراجی مجددا بهبود یافت؛ به طوری‌که عیار مس در نیمه دوم همان سال به بیش از ۰.۵ درصد رسید که نشان‌دهنده پیشرفت قابل توجه در روند استخراج است. همچنین به دلیل افزایش مجدد موارد ابتلا به کووید-۱۹ در چین، محدودیت‌های مرزی به طور مستقیم بر حمل و نقل مس معدن ایوتولغوی تاثیر گذاشت و اختلالات قابل توجهی در ارسال مواد معدنی به بازار ایجاد شد. این مسایل باعث تاخیرهایی در تحویل محموله‌ها شد؛ در نتیجه، شرکت در ۳۰ مارس وضعیت اضطراری اعلام کرد و اقدامات گسترده‌ای را برای همکاری با مقامات چینی و مغول، به‌منظور کاهش اختلالات زنجیره تامین انجام داد. پس از این همکاری‌ها، حمل و نقل محموله‌ها مجددا آغاز شد و وضعیت به حالت عادی بازگشت.
با آغاز سال ۲۰۲۳، شرایط آب و هوایی و برخی مشکلات فنی بر روند تولید مس معدنی تاثیر گذاشت. تولید مس معدنی در سه ماهه نخست سال ۲۰۲۳ نسبت به مدت مشابه در سال ۲۰۲۲، ۳۶ درصد کاهش داشت. این کاهش به دلیل بارش برف بی‌سابقه (دو برابر میانگین تاریخی ایالت یوتا) و خرابی موتورهای نوار نقاله انتقال سنگ خرد شده به کارخانه تغلیظ در اوایل ماه مارس در معدن کنکات بود.
در سال ۲۰۲۴، تولیدات معدنی مس به میزان ۱۳۴ هزار تن نسبت به سال ۲۰۲۳ افزایش یافت. از دلایل این امر افزایش تولید مس معدنی به واسطه افزایش ۲۰ درصدی استخراج از معدن اسکاندیدا و همچنین افزایش عیار سنگ معدن ورودی به کارخانه تغلیظ این معدن ناشی از دسترسی و استخراج به مناطق با عیار بالاتر بود. از دیگر دلایل این امر روند افزایشی تولید مس معدنی در معدن ایوتولغوی با ادامه رشد تولید از بخش زیرزمینی این معدن بود. عملکرد این شرکت در بهره‌برداری از این معدن بسیار مثبت بوده و در مجموع، تعداد ۱۱۴ دهانه استخراج از پنل صفر در این معدن افتتاح شده که از این تعداد، ۱۴ دهانه جدید، تنها در سه‌ماهه دوم سال ۲۰۲۴ تکمیل و به مرحله استخراج رسیدند. هر یک از این دهانه‌ها به منظور استخراج مواد معدنی از لایه‌های زیرزمینی طراحی و اجرا شده‌اند که نشان‌دهنده پیشرفت قابل توجه در عملیات معدنکاری زیرزمینی است. این افزایش در تعداد دهانه‌ها به‌طور مستقیم به افزایش میزان تولید مس معدنی کمک کرده و بهره‌وری کلی معدن را ارتقا داده است.
نمودار ۲ نشان‌دهنده روند صعودی تولید مس تصفیه‌شده از سال ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۴ است که با نرخ رشد مرکب سالانه ۱۲.۵ درصد همراه بوده است. در سال ۲۰۲۰، معدن کنکات با کاهش چشمگیر تولید روبه‌رو شد که عمدتا به دلیل زلزله ماه مارس بود. این شرایط، باعث کاهش قابل توجه تولید این معدن شده و چالش‌های متعددی برای مدیریت فرآیندهای تولید کاتد ایجاد کرد.
در سال ۲۰۲۱، عملکرد قوی کارخانه ذوب و افزایش ظرفیت فرآوری باعث شد تولید مس پالایش شده نسبت به سال ۲۰۲۰، رشد قابل توجه ۶۹ درصدی را تجربه کند. اگرچه در سپتامبر همان سال خرابی کوره ذوب به طور موقت روند تولید را مختل کرد، اما با انجام بازسازی و راه‌اندازی مجدد، روند افزایشی تولید مس تصفیه شده ادامه یافت. با این حال، معدن اسکاندیدا در سال ۲۰۲۱ با چالش‌های جدی ناشی از محدودیت‌های مرتبط با پاندمی کووید-۱۹ مواجه شد که کاهش دسترسی به نیروی کار و اختلال در عملیات تولید را به همراه داشت. این عوامل باعث شد تولید مس پالایش شده در این معدن تا ۳۳ درصد کاهش یابد. کاهش تولید به دلیل کاهش مقدار مواد دپو شده روی پدهای لیچینگ بود که ظرفیت این فرآیند را محدود کرد و همچنین به کاهش عیار خوراک ورودی به کارخانه منجر شد، امری که باعث افت کیفیت و کاهش کارایی در مراحل مختلف فرآوری شد.
پس از تثبیت روند رو به رشد تولید مس در سال ۲۰۲۲ و با هدف ارتقای بهره‌وری و بهینه‌سازی فرآیندهای استخراج، سال ۲۰۲۳ سالی کلیدی در اجرای پروژه‌های توسعه‌ای و فناوری محور برای افزایش ظرفیت و کیفیت تولید بود. در سه ماهه دوم سال ۲۰۲۳، تولید مس پالایش شده در کنکات نسبت به مدت مشابه سال قبل با کاهش ۵۶ درصدی روبه‌رو شد. این کاهش عمدتا به دلیل توقف گسترده عملیات ذوب و پالایش برای اجرای بزرگ‌ترین پروژه بازسازی در تاریخ این مجتمع بود. عملیات بازسازی از ماه می ۲۰۲۳ آغاز شد و تا پایان سه ماهه سوم ادامه یافت.
در سال ۲۰۲۳، معدن اسکاندیدا به منظور افزایش بهره‌وری استخراج مس از سنگ‌های سولفیدی کم‌عیار، اجرای پروژه Full SaL را در دستور کار قرار داد؛ این پروژه شامل نصب و ارتقا زیرساخت‌هایی برای به‌کارگیری فناوری لیچینگ به کمک افزودن نمک است. در جریان راه‌اندازی و ادغام این فناوری با عملیات جاری، تمرکز عملیاتی معدن تا حدی از تولید روزمره منحرف شد که = کاهش موقت تولید مس پالایش‌شده در این دوره را به دنبال داشت. با پایان بازسازی در سال ۲۰۲۳ و بازگشت تدریجی ظرفیت عملیاتی، اثرات مثبت آن در عملکرد سال بعد مشاهده شد.
در سه‌ماهه سوم سال ۲۰۲۴، تولید مس تصفیه‌شده نسبت به دوره مشابه در سال ۲۰۲۳ با افزایش چشمگیر ۱۲۹ درصدی مواجه شد که عمدتا به دلیل تکمیل بازسازی اساسی کارخانه ذوب و پالایش بود. با این حال، نسبت به سه‌ماهه دوم ۲۰۲۴، با کاهش ۱۱ درصدی در تولید مواجه شد که علت آن توقف سالانه برنامه‌ریزی‌شده کارخانه تغلیظ و ذوب در ماه جولای بود. با این حال، در سه‌ماهه چهارم سال و پس از اتمام تعمیرات، تولید مس تصفیه‌شده نسبت به دوره قبلی ۳۰ درصد افزایش یافت که نشان‌دهنده تاثیر مثبت تکمیل تعمیرات و بازسازی در بهبود عملکرد کارخانه است.
موفقیت مالی ریوتینتو در سال ۲۰۲۱: عبور از بحران کووید-۱۹
نمودار ۳ روند عملکرد مالی شرکت ریوتینتو را در بازه زمانی ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۴ نمایش می‌دهد. بررسی داده‌های ارایه شده در این نمودار نشان می‌دهد که سال ۲۰۲۱، علی‌رغم شرایط بحرانی ناشی از همه‌گیری کووید-۱۹، یکی از موفق‌ترین سال‌های مالی شرکت بوده است. افزایش سودآوری شرکت در این سال را می‌توان به چند عامل کلیدی نسبت داد. نخست، بهبود چشمگیر شرایط بازار جهانی به ویژه در حوزه فلزات پایه نقش تعیین‌کننده‌ای ایفا کرد. قیمت مس، به عنوان یکی از محصولات اصلی شرکت، تحت تاثیر چند متغیر، شامل افزایش فعالیت‌های سفته‌‌بازانه، کاهش موجودی انبارهای بورس فلزات لندن، تضعیف ارزش دلار آمریکا و اختلال در زنجیره عرضه جهانی به دلیل محدودیت‌های پاندمی، رشد قابل‌توجهی داشت. در کنار عوامل بازار، عملکرد عملیاتی نیز در برخی از دارایی‌های استراتژیک شرکت تقویت شد. افزایش حجم فروش مس پالایش‌شده در کنکات (Kennecotte) آمریکا و بالا بودن موقت عیار طلا در معدن اویوتولغوی مغولستان، به جبران کاهش تولید در معدن اسکاندیدای شیلی کمک کرد. لازم به ذکر است که تولید در اسکاندیدا به دلیل اعمال مداوم تدابیر پیشگیرانه علیه کووید-۱۹ و کاهش دسترسی به نیروی انسانی، دچار افت موقت شد. به‌طور کلی، این عوامل ترکیبی موجب شدند تا شرکت نه تنها اثرات منفی ناشی از همه‌گیری را به حداقل برساند، بلکه با استفاده هوشمندانه از فرصت‌های بازار، به یکی از موفق‌ترین عملکردهای مالی خود در دهه اخیر دست یابد.
در سال ۲۰۲۲، ریوتینتو نخستین تولید پایدار از معدن زیرزمینی اویوتولغوی را محقق کرد و سهم مالکیت خود را افزایش داد. با این حال، کاهش حجم تولید مس پالایش‌شده و افزایش هزینه‌های واحد تولید که عمدتا ناشی از بازسازی برنامه‌ریزی‌شده بخش ذوب و پالایش در کنکات، افزایش قیمت انرژی و رشد هزینه‌های مربوط به اکتشاف و ارزیابی بودند منجر به کاهش ۶۰ درصدی سود خالص شرکت شد.
همانطور که در نموار ۳ قابل مشاهده است، عملکرد مالی شرکت در سال ۲۰۲۴ به طور قابل توجهی بهبود یافت که به دلیل افزایش تولید در معدن اویوتولغوی، عملکرد قوی در اسکاندیدا و راه‌اندازی موفق کوره ذوب کنکات پس از بازسازی بود. این عوامل منجر به آزادسازی سرمایه در گردش و بهبود جریان نقدی عملیاتی شد. سود خالص افزایش یافت و جریان نقدی آزاد به مثبت تبدیل شد که بیشتر ناشی از قیمت بالای مس و افزایش حجم تولید بود. تولید مس معدنکاری شده، ۱۳ درصد و تولید مس پالایش‌شده، ۴۲ درصد افزایش یافت که سهم زیادی از درآمد شرکت را به خود اختصاص داد. با این حال، این رشد وابسته به نوسانات بازار مس است و برای پایداری بیشتر، شرکت نیاز به تنوع منابع درآمدی دارد.