روی، فلزی حیاتی در صنایع مختلف است که عمدتا در پوشش‌های ضد خوردگی، آلیاژها و باتری‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. تولید جهانی این فلز طی سال‌های اخیر کاهش و نرخ بهره‌برداری از معادن آن، روند نزولی داشته است. این کاهش به دلیل تعطیلی معادن، توقف‌های تعمیراتی و تاخیر در بهره‌برداری از پروژه‌های جدید رخ داده است.
تولید معدنی روی در سال‌های اخیر با چالش‌های فراوانی مواجه بوده است. پس از کاهش تولید در سال ۲۰۲۰ به دلیل همه‌گیری کووید-۱۹، در سال‌های ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ نیز تولید این محصول به علت تعطیلی معادن، ناآرامی‌های اجتماعی در برخی مناطق تولیدکننده این ماده معدنی، بحران انرژی و محدودیت‌های زنجیره تامین کاهش یافت؛ همچنین، در سال ۲۰۲۴ توقف‌های تعمیراتی و تاخیر در بهره‌برداری از پروژه‌های جدید، تولید را به پایین‌ترین سطح طی پنج سال اخیر رساند؛ با این حال، شرکت‌های بزرگ با سرمایه‌گذاری در فناوری و بهبود بهره‌وری، در تلاش برای افزایش ظرفیت و پایداری تولید این محصول هستند.
روی یکی از فلزات اساسی و پرکاربرد در صنایع مختلف به شمار می‌رود که با رنگ نقره‌ای و ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی منحصربه‌فرد، جایگاه ویژه‌ای در زنجیره تامین محصولات صنعتی بر عهده دارد. پیشینه شناسایی و استخراج این فلز به قرون وسطی و به‌ویژه، به منطقه هند کنونی باز می‌گردد. مهم‌ترین منبع معدنی روی، کانی «سفالریت» است؛ با این‌حال، استخراج این فلز بعضا به‌عنوان محصول جانبی در معادن فلزاتی چون سرب، مس و نقره نیز صورت می‌گیرد.
فرآیند استخراج روی، بسته به موقعیت زمین‌شناسی، به‌صورت روباز یا زیرزمینی انجام شده و شامل مراحلی نظیر خردایش، تغلیظ و پالایش سنگ معدن است که در نهایت به تولید فلز روی با خلوص بالا منجر می‌شود. روی به دلیل خاصیت ضدزنگ و مقاومت بالا در برابر خوردگی، نقشی راهبردی در صنایع مختلف، به‌ویژه صنایع مدرن ایفا می‌کند؛ لازم به ذکر است که، بخش قابل‌توجهی از این فلز، در فرآیند گالوانیزه کردن فولاد مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این فرآیند، لایه‌ای از روی، بر سطح فولاد اعمال می‌شود تا از زنگ‌زدگی آن در شرایط جوی و محیطی جلوگیری شود. بیش از نیمی از مصرف جهانی روی در این بخش متمرکز است؛ به همین دلیل، نرخ مصرف جهانی فولاد، یکی از مهم‌ترین عوامل موثر بر میزان تقاضای جهانی روی، به شمار می‌رود. افزون بر کاربرد در گالوانیزه‌سازی، روی در تولید آلیاژهایی نظیر برنج، تجهیزات الکترونیکی، انواع باتری، کودهای کشاورزی و محصولات دارویی نیز به کار می‌رود و این امر سندی بر استفاده از این محصول در طیف وسیعی از صنایع است.
کاهش ادامه‌دار تولید معدنی روی
در سال ۲۰۲۰، تولید جهانی معادن روی، با کاهش حدود ۶ درصدی نسبت به سال پیش از آن، به ۱۲.۲ میلیون تن رسید. این افت عمدتا ناشی از پیامدهای گسترده همه‌گیری کووید-۱۹ بود که موجب اختلال در زنجیره تامین، کاهش ظرفیت عملیاتی معادن، کمبود نیروی انسانی، محدودیت‌های حمل‌ونقل و کاهش فعالیت‌های صنعتی در سطح جهان شد؛ از آن رو که استخراج روی در برخی موارد، به‌صورت هم‌زمان با سایر فلزات پایه مانند نقره و سرب انجام می‌شود، کاهش فعالیت در این معادن نیز به‌طور غیرمستقیم بر حجم تولید روی تاثیر منفی گذاشت. همان‌طور که در نمودار شماره ۱ نیز قابل مشاهده است، این کاهش تولید در میان اغلب کشورهای بزرگ تولیدکننده معدنی روی، از جمله چین، پرو و استرالیا، به‌وضوح مشاهده می‌شود. چین، به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده معدنی روی، در این سال با کاهش ۷ درصدی تولید مواجه شد. همچنین، مطابق نمودار شماره ۲، نرخ بهره‌برداری از ذخایر موجود جهانی روی در این سال به میزان ۴.۹ درصد کاهش یافت که پایین‌ترین سطح ثبت شده در بازه پنج‌ساله گذشته است.
بر اساس گزارش گروه بین‌المللی مطالعات سرب و روی (ILZSG)، تولید معادن روی در جهان در چهار ماه نخست سال ۲۰۲۱ نسبت به مدت مشابه سال قبل با افزایشی حدود ۴.۳ درصد همراه بود و میزان تولید روی معدنی در انتهای سال، به ۱۲.۸ میلیون تن رسید. این رشد عمدتا ناشی از کاهش محدودیت‌های مرتبط با همه‌گیری کووید-۱۹ و در پی آن، ازسرگیری فعالیت‌های معدنی و افزایش دوباره تقاضای صنعتی بود. به‌طور ویژه، تولید معادن روی در کشورهای پرو و چین به ترتیب افزایش ۲۰ و ۴ درصدی را شاهد بود که سهم قابل توجهی در این تغییر روند را به خود اختصاص داد. با توجه به حجم ذخایر قطعی روی در جهان که در این سال حدود ۲۵۰ میلیون تن برآورد شده بود، نرخ بهره‌برداری از ذخایر معدنی در این بازه زمانی به ۵.۱ درصد افزایش یافت.
سال ۲۰۲۲ نقطه عطفی در روند تولید معدنی روی، طی بازه زمانی مورد بررسی است. در این سال، تولید معدنی روی با افت ۲.۴ درصدی نسبت به سال قبل، به کمتر از ۱۲.۲ میلیون تن رسید؛ سطحی که حتی پایین‌تر از دوران همه‌گیری کووید-۱۹ بود. این کاهش عمدتا ناشی از کاهش تولید در سه کشور کلیدی تولیدکننده، یعنی پرو، استرالیا و چین بوده است. چین با وجود کاهش نسبی در تولید معدنی روی، همچنان به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده این فلز، جایگاه خود را حفظ کرد. کاهش تولید معدنی چین در این سال، عمدتا ناشی از اعمال قرنطینه‌های گسترده و محدودیت‌های مرتبط با همه‌گیری کووید-۱۹ در استان‌های معدنی کلیدی مانند یون‌نان بوده است.
کشور پرو، به عنوان دومین تولیدکننده بزرگ روی معدنی در جهان، در سال ۲۰۲۲ با کاهش قابل توجه تولید مواجه شد که ناشی از اعتراضات اجتماعی، مسدود شدن جاده‌های منتهی به معادن و درگیری‌های محلی بود؛ این مسایل در کنار هم در نهایت، منجر به کاهش ۱۴ درصدی تولید نسبت به سال قبل شد.
سایه جنگ بر عرضه فلز روی
در استرالیا، بارش‌های غیرمعمول و کاهش عیار ماده معدنی در برخی معادن بزرگ از جمله Mount Isa و Dugald River، موجب عدم توانایی حفظ سطح تولید پیشین شد. هم‌زمان با تهاجم نظامی روسیه به اوکراین، اروپا با بحران بی‌سابقه‌ای در حوزه گاز طبیعی مواجه شد که فشارهای قابل توجهی بر معادن این قاره وارد ساخت. کشورهای اروپایی به دلیل افزایش چشمگیر هزینه‌های انرژی و نیروی کار، مجبور به کاهش یا توقف بخشی از ظرفیت‌های تولیدی خود شدند؛ به عنوان نمونه، چندین معدن و واحد فرآوری بزرگ در اروپا، از جمله معدن Tara در ایرلند که تحت مالکیت شرکت Boliden است، ناچار به کاهش ظرفیت یا توقف موقت فعالیت‌های خود شد. بر اساس گزارش‌ها، این شرایط منجر به کاهش چشمگیر عرضه در زنجیره تولید فلزات اروپا شد.
در مجموع، تولید معدنی جهانی روی به دلایلی مانند بحران انرژی در اروپا، ناآرامی‌های اجتماعی در پرو و کاهش عیار ذخایر معادن قدیمی، با کاهش نسبی مواجه شد و هم‌زمان، حجم ذخایر قطعی در جهان به حدود ۲۲۰ میلیون تن کاهش یافت؛ در همین راستا، نرخ بهره‌برداری از ذخایر قطعی جهانی با توجه به کاهش مقدار ذخایر قطعی جهانی روی و همچنین کاهش تولید معدنی آن، در سال ۲۰۲۲ افزایش یافت. شرکت‌های معدنی با هدف جبران کاهش تولید و پاسخگویی به تقاضای صنعتی برای روی پالایش‌شده، تلاش کرده‌اند از ذخایر قطعی موجود با شدت بیشتری بهره‌برداری کنند. شایان ذکر است که شرکت‌های معدنی معمولا در کنار بهره‌برداری، به فعالیت‌های اکتشافی نیز می‌پردازند تا ذخایر جدید شناسایی شده و عمر اقتصادی معادن افزایش یابد؛ با این حال، در بسیاری از موارد، میزان کشف ذخایر جدید با نرخ استخراج همخوانی نداشته و در نهایت این امر منجر به کاهش تدریجی ذخایر قطعی روی در جهان شده است.
در سال ۲۰۲۳، تولید معادن روی در سطح جهان برای دومین سال متوالی کاهش یافت و تولید معدنی شاهد افتی حدود ۲.۱ درصد بود. این کاهش عمدتا ناشی از چالش‌هایی مانند تعطیلی معادن با هزینه‌های بالای بهره‌برداری و افزایش هزینه‌های عملیاتی بود. با توجه عدم تغییر چشمگیر ذخایر قطعی جهانی روی در کنار کاهش تولید معدنی، نرخ بهره‌برداری جهانی این محصول نیز کاهش یافت و به ۵.۵ درصد رسید.
در سال ۲۰۲۴، تولید معدنی روی همچنان تحت تاثیر بحران‌های مختلف، نزولی باقی ماند. تعطیلی معادن، توقف‌های تعمیراتی و تاخیر در راه‌اندازی پروژه‌های جدید که منجر به محدودیت در عرضه کنسانتره روی شد، موجب شد تا در این سال پایین‌ترین سطح تولید معدنی طی پنج سال اخیر ثبت شود. به طور خاص، معدن آنتامینا در پرو به منظور بهینه‌سازی عملیات و کنترل هزینه‌ها، به دلیل انجام تعمیرات اساسی تجهیزات و مدیریت منابع معدنی، کاهش تولید را تجربه کرد. تمامی این موارد در کنار هم، کاهش ۱۱.۶ درصدی تولید معدنی پرو را در پی داشت. همچنین، با افزایش ذخایر قطعی جهانی در کنار کاهش تولید، نرخ بهره‌برداری معادن در این سال کاهش یافته و به ۵.۲ درصد رسید. در پاسخ به این چالش‌ها و در پی افزایش قیمت روی، شرکت‌های بزرگ فعال در این حوزه نظیر گلنکور، تک ریسورسز، ودانتا و بولیدن، با سرمایه‌گذاری در توسعه معادن و به‌کارگیری فناوری‌های پیشرفته، در تلاش برای افزایش ظرفیت، بهبود بهره‌وری و تضمین پایداری تولید هستند.