در ۱۴۰۳، به طور متوسط ماهیانه ۹۸۰ تن کنسانتره مولیبدن در بورس کالا عرضه شد که معادل ۸۶ درصد از تولید کنسانتره مولیبدن شرکت ملی مس است؛ مابقی تولید این محصول، در زیرمجموعه‌های ملی مس به اکسید مولیبدن تبدیل و به صورت ناپیوسته و محدود در بازار عرضه شده است.
معیار قیمت‌گذاری کنسانتره و اکسید مولیبدن در کشور بر مبنای قیمت ارایه شده توسط بورس فلزات لندن و برگرفته از نشریه Platts است؛ لذا می‌توان عنوان کرد که نرخ فروش این دو محصول تحت تاثیر نوسانات جهانی، سیاست‌های اقتصادی داخلی و تغییرات نرخ ارز در بازار تعیین می‌شود که با توجه به افزایش نرخ ارز در سال گذشته، تغییرات قیمتی کنسانتره مولیبدن و اکسید مولیبدن در بورس کالا به‌ترتیب شاهد رشد ۴.۷ و ۵.۹ درصدی بوده است.
مولیبدن، عنصر کلیدی در صنایع مختلف نظیر صنایع فولاد آلیاژی، صنایع شیمیایی و الکترونیک است. در ایران، مولیبدن عمدتا به‌عنوان محصول جانبی در فرایند استخراج مس تولید می‌شود. بهره‌مندی کشور از ذخایر مس- مولیبدن، سبب شده تا ایران به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده مولیبدن در خاورمیانه شناخته شود و شرکت ملی صنایع مس ایران به عنوان تنها تولیدکننده کنسانتره مولیبدن (سولفید مولیبدن) در کشور عرض اندام کند. ظرفیت تولید کنسانتره مولیبدن کشور، بر اساس آخرین آمار وزارت صنعت، معدن و تجارت، برابر با ۸.۲ هزار تن در سال است که تماما به شرکت ملی صنایع مس ایران تعلق دارد و شامل یک واحد تغلیظ با ظرفیت سالانه ۵.۲ هزار تن در مجتمع مس سرچشمه و یک واحد تغلیظ با ظرفیت سالانه ۳ هزار تن در مجتمع مس سونگون می‌شود.
تولید کنسانتره مولیبدن در کشور از طریق فرآیند فلوتاسیون انتخابی از سنگ معدن مس و مولیبدنیت صورت می‌گیرد که پس از استخراج و خرد شدن سنگ معدن و در نهایت جداسازی کنسانتره مولیبدن در فرآیند فلوتاسیون، کنسانتره‌ای با عیار ۸۵ تا ۹۵ درصد به‌دست می‌آید. کنسانتره مولیبدن به‌عنوان ماده اولیه برای تولید اکسید مولیبدن استفاده و در فرآیند تشویه به اکسید مولیبدن تبدیل می‌شود. این محصول پس از خردایش و خالص‌سازی، به‌صورت پودر یا گرانول در بازار عرضه می‌شود. در ادامه اکسید مولیبدن می‌تواند برای تولید فرومولیبدن، مولیبدن فلزی و یا سایر ترکیبات حاوی مولیبدن مورد استفاده قرار گیرد.
رشد ۱۲ درصدی عرضه کنسانتره مولیبدن در بورس کالا
کنسانتره و اکسید مولیبدن به‌عنوان محصولی استراتژیک و با کاربردهای گسترده در بورس کالای ایران، مورد معامله قرار می‌گیرد. نوسانات قیمت جهانی مس و فولاد تاثیر زیادی بر بازار مولیبدن دارد و این نوسانات می‌تواند تاثیر چشمگیری بر معاملات بورس کالا در این حوزه بگذارد. در نمودار ۱ روند عرضه کنسانتره مولیبدن به همراه عرضه اکسید مولیبدن در بورس کالا طی سال ۱۴۰۳ نشان داده شده است. لازم به ذکر است که تمام عرضه کنسانتره مولیبدن و اکسید مولیبدن در بورس کالا توسط شرکت ملی مس انجام می‌پذیرد.
بیشترین عرضه کنسانتره مولیبدن در سال ۱۴۰۳، در ماه‌های اسفند، بهمن و مهر ماه (بیش از ۱.۲ هزار تن) بوده است؛ در مقابل کمترین میزان عرضه در دی ماه (حدود ۲۳۰ تن) اتفاق افتاده است. این نوسانات در حجم قراردادها می‌تواند ناشی از تغییرات فصلی در تقاضا، نوسانات بازار، یا محدودیت‌های عملیاتی در تولید و فرآوری باشد. به طور میانگین طی سال گذشته، ماهانه حدود ۸۹۲ تن کنسانتره مولیبدن در بورس کالا عرضه شد که این رقم، معادل تقریبا ۸۶ درصد از تولید کنسانتره مولیبدن شرکت ملی مس است و مابقی آن در زیرمجموعه‌های شرکت ملی صنایع مس ایران به اکسید مولیبدن تبدیل شد.
طی سال ۱۴۰۳، تقاضای سولفید مولیبدن به طور قابل توجهی (۱۲ درصد) افزایش یافت؛ علت این امر، التهاب بازار ارز و تشدید اختلاف قیمت مولیبدن در بورس کالا و بازار آزاد بود و مصرف‌کنندگان سولفید، جهت بهره‌مندی هر چه بیشتر از رانت عرضه شده در بورس کالا، اقدام به ثبت مقادیر بیشتر تقاضا با هدف کسب سهمیه بالاتر از عرضه سولفید مولیبدن کردند. ناگفته نماند که در صورت حذف اختلاف قیمتی از بازار نیز، همچنان تقاضای بالقوه برای خرید بیشتر سولفید مولیبدن، به‌دلیل وجود ظرفیت مازاد تولید اکسید مولیبدن در کشور، وجود دارد.
در اسفند ماه ۱۴۰۰، اکسید مولیبدن برای اولین بار توسط شرکت ملی صنایع مس ایران در بورس کالا عرضه شد. اگرچه در گذشته این شرکت، همواره اقدام به فروش صادراتی اکسید مولیبدن تولیدی خود می‌کرد، ولی با کاهش فروش صادراتی این محصول، عموما به‌دلیل چالش‌های صادرات و کیفیت نسبتا پایین‌تر در مقایسه با نمونه‌های خارجی و برای جلوگیری از دپوی این محصول در انبار، این شرکت اقدام به عرضه ناپیوسته این محصول در بورس کالا کرده است. لازم به ذکر است که عرضه اکسید مولیبدن در بازار فرعی بورس کالا انجام می‌شود؛ چرا که حجم عرضه این محصول پایین و عرضه آن غیرمداوم است. حجم عرضه اکسید مولیبدن این شرکت در ماه‌های عرضه شده ۱۰۰ تن (به‌جز اسفند با عرضه ۸۰ تن) بوده است.
اکسید مولیبدن ماده اصلی تولید فرومولیبدن در کشور است. ظرفیت تولید اکسید مولیبدن و فرومولیبدن در کشور، به‌ترتیب حدود ۱۱ و ۱۴ هزار تن است. مقایسه ظرفیت تولید فرومولیبدن، اکسید مولیبدن و سولفید مولیبدن، به‌خوبی نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاری در زنجیره مولیبدن به‌درستی صورت نگرفته است که دلیل آن عرضه رانتی و ارزان کنسانتره مولیبدن در بازه‌های زمانی خاص در گذشته بوده است؛ بنابراین، اگرچه از تمامی ظرفیت تولید سولفید مولیبدن در کشور بهره‌برداری می‌شود، ولی ظرفیت خالی در دو محصول اکسید مولیبدن و فرومولیبدن در کشور وجود دارد.
فاصله گرفتن نرخ فروش اکسید مولیبدن فملی از قیمت پایه بورس کالا
نمودار ۲ روند ماهانه نرخ فروش اکسید و کنسانتره مولیبدن عرضه شده در بورس کالا را در سال ۱۴۰۳ نشان می‌دهد. فرآیند قیمت‌گذاری مولیبدن در بازار داخلی مبتنی بر قیمت‌های منتشر شده در بازار جهانی به ویژه بورس فلزات لندن (LME) است که این قیمت نیز، برگرفته از شاخص قیمتی ارایه شده در نشریه S&P Global Platts است.
قیمت سولفید مولیبدن در بازار داخلی، با کسر هزینه تبدیل سولفید به اکسید (اعمال ضریب)، وزن رطوبت و روغن و همچنین جریمه عناصر مزاحم نظیر مس (در صورت وجود به‌میزان بیش از استاندارد) از میانگین هفتگی قیمت اکسید مولیبدن منتشر شده در نشریه مذکور تعیین می‌شود. به‌طور کلی می‌توان عنوان کرد که نرخ فروش تحت تاثیر نوسانات جهانی، سیاست‌های اقتصادی داخلی، تغییرات نرخ ارز در بازار است. اکسید مولیبدن به دلیل فرآوری بیشتر و کاربردهای خاص، نوسانات قیمتی بیشتری نسبت به کنسانتره دارد.
نرخ فروش کنسانتره مولیبدن در بورس کالا از ابتدای سال ۱۴۰۳ تا بهمن‌ماه، با رشد ماهانه متوسط ۴.۷ درصد از حدود ۶.۶ میلیون ریال بر تن به بیش از ۱۰.۹ میلیون ریال بر تن افزایش یافت. لازم به ذکر است که نرخ فروش اکسید عرضه‌شده در بورس کالا طی سال ۱۴۰۳ روندی صعودی داشته و با نرخ رشد ماهیانه ۵.۹ درصد، از حدود ۱۲ میلیون ریال در مرداد ماه به بیش از ۱۹ میلیون ریال در اسفند ماه رسید.
به طور کلی و با بررسی‌های صورت گرفته می‌توان عنوان کرد که بازار نهایی مولیبدن در ایران، چندان توسعه یافته نیست و این امر سبب شده تا حجم قابل توجهی از تولید اکسید مولیبدن و فرومولیبدن کشور در بازار جهانی به مصرف برسد.