ایسلند با اختلافی چشمگیر نسبت به نروژ، بالاترین سرانه مصرف برق در کشورهای مورد بررسی را دارد. برق ارزان و فراوان حاصل از منابع آبی و ژئوترمال، همراه با صنایع ذوب آلومینیوم به عنوان یک صنعت پرمصرف، شرایط اقلیمی سرد و جمعیت اندک، از عوامل اصلی این جایگاه هستند.
مشابه با ایسلند، نروژ نیز الگوی مشابهی از مصرف برق تجدیدپذیر دارد. بحرین نیز با سرانه مصرف نسبتا مشابه با این کشورها، با تکیه بر گاز طبیعی ارزان و توسعه صنایع فلزی، حدود ۵۷ درصد از برق تولیدی خود را در صنعت مصرف می‌کند؛ در حالی که رفاه اجتماعی بالا و اقلیم گرم آن موجب افزایش مصرف خانگی شده است. به‌طور کلی، سطح توسعه اقتصادی، وجود صنایع انرژی‌بر، قیمت و دسترسی به برق، شرایط اقلیمی، جمعیت و سیاست‌های حمایتی دولت، مهم‌ترین عوامل شکل‌دهنده تفاوت سرانه مصرف برق میان کشورها محسوب می‌شوند.
برق به‌عنوان یکی از حیاتی‌ترین منابع انرژی، نقش بنیادینی در توسعه اقتصادی، رشد صنعتی و ارتقای رفاه اجتماعی ایفا می‌کند و دسترسی پایدار و کافی به آن، از شاخص‌های کلیدی توسعه و کیفیت زندگی در هر کشور به‌شمار می‌رود. برای ارزیابی وضعیت مصرف برق، شاخص «سرانه مصرف برق» به‌عنوان معیاری استاندارد مورد استفاده قرار می‌گیرد و علاوه بر میزان کل مصرف، پیوندی میان مصرف، جمعیت و ساختار اقتصادی و صنعتی کشورها برقرار می‌کند. بررسی این شاخص در ایران نشان می‌دهد که مصرف سرانه برق کشور بسیار نزدیک به میانگین جهانی است؛ هرچند تفاوت‌های معناداری میان الگوی مصرف ایران با کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه مشاهده می‌شود. در این میان، مقایسه سطح مصرف برق ایران با کشورهایی همچون چین، ایالات متحده، هند، آلمان، ترکیه، نروژ و بحرین، می‌تواند تصویری روشن از جایگاه کنونی و ظرفیت‌های بالقوه صنعت برق کشور ترسیم کند؛ تصویری که از یک‌سو بیانگر فرصت‌های ارتقاء در حوزه بهره‌وری و توسعه زیرساخت‌های انرژی است و از سوی دیگر، چالش‌های موجود در مسیر پایداری و بهینه‌سازی مصرف را آشکار می‌سازد.
نمودار ۱، روند تغییرات سرانه مصرف برق در ایران را به تفکیک بخش‌های خانگی، صنعتی و سایر مصارف در بازه زمانی سال‌های ۱۳۹۴ تا ۱۴۰۳ نمایش می‌دهد. بر اساس این داده‌ها، سرانه مصرف برق کشور با رشد متوسط سالانه حدود ۴ درصد، از حدود ۲.۹ مگاوات ساعت در سال ۱۳۹۴ به حدود ۴.۲ مگاوات ساعت در سال ۱۴۰۳ به ازای هر نفر رسیده است. بررسی جزییات بخش‌های مصرفی نشان می‌دهد که رشد سالانه سرانه مصرف در بخش صنعتی، بیش‌ترین نقش را در افزایش سرانه کل برق مصرفی ایران ایفا کرده است. این شاخص که در سال ۱۳۹۴ پایین‌تر از سرانه مصرف برق خانگی قرار داشت، از سال ۱۳۹۷ روندی صعودی به خود گرفت و تا سال ۱۴۰۳ با رشد میانگین سالانه حدود ۵.۶ درصد، بیش‌ترین سهم از مصرف برق کشور را در اختیار دارد.
در میان بخش‌های مختلف صنعت، صنعت فولاد جایگاه ویژه‌ای دارد و بیش‌ترین سهم از مصرف برق صنعتی ایران را به خود اختصاص داده است؛ به‌طوری‌که این بخش به تنهایی حدود ۱۰ درصد از کل برق تولیدی کشور را مصرف می‌کند. توسعه این صنایع طی سال‌های اخیر، یکی از مهم‌ترین عوامل افزایش سرانه مصرف برق صنعتی در کشور به‌شمار می‌رود. در کنار بخش صنعت، سرانه مصرف برق خانگی نیز روندی افزایشی داشته است؛ به‌گونه‌ای که از حدود یک مگاوات ساعت در سال ۱۳۹۴، با رشد سالانه نزدیک به ۳.۵ درصد، به حدود ۱.۴ مگاوات ساعت در سال ۱۴۰۳ رسیده است. این افزایش عمدتا از سال ۱۳۹۹ آغاز شده و مهم‌ترین دلایل آن شامل افزایش تعداد روزهای گرم سال، گسترش استفاده از کولرهای گازی و دستگاه‌های استخراج رمز ارز و کاهش انگیزه صرفه‌جویی در میان مشترکان بوده است. مجموع این عوامل، تصویری از تغییرات الگوی مصرف برق در ایران ترسیم می‌کند که در آن رشد صنعتی و تغییرات رفتار مصرفی خانوارها، هم‌زمان دو نیروی اصلی محرک افزایش مصرف به‌شمار می‌آیند.
نمودار ۲، روند سرانه مصرف برق در کشورهای ایالات متحده، چین، آلمان، هند و ترکیه را طی سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۴ نشان می‌دهد. در میان این کشورها، ایالات متحده با سرانه مصرفی حدود ۱۲.۷ مگاوات ساعت در سال، بالاترین میزان سرانه مصرف برق را داراست. در بازه ده‌ساله مذکور، سرانه مصرف برق در این کشور با وجود نوسانات جزیی، روندی پایدار را طی کرده و در مجموع تغییر محسوسی مشاهده نمی‌شود. سهم مصرف خانگی برق در ایالات متحده در سال ۲۰۲۴ حدود ۳۸ درصد برآورد شده که بر اساس آن، سرانه مصرف خانگی معادل ۴.۸ مگاوات ساعت و سرانه مصرف صنعتی حدود ۲.۷ مگاوات ساعت به ازای هر شخص در سال گزارش شده است. در مقابل، کشور چین طی این سال‌ها بیش‌ترین رشد را در میان کشورهای منتخب تجربه کرده است. سرانه مصرف برق چین با رشد سالانه حدود ۶ درصد، از ۴ مگاوات ساعت در سال ۲۰۱۵ به ۷ مگاوات ساعت در سال ۲۰۲۴ رسیده است. جایگزینی گسترده انرژی الکتریکی به‌جای سوخت‌های فسیلی از مهم‌ترین دلایل این رشد محسوب می‌شود. در سال ۲۰۲۴، بخش صنعت حدود ۶۰ درصد از مصرف برق چین را به خود اختصاص داده و سرانه‌ای معادل ۳.۹ مگاوات ساعت داشته است؛ در حالی که بخش خانگی با سهمی حدود ۱۷ درصد، سرانه‌ای نزدیک به ۱.۱ مگاوات ساعت ثبت کرده است.
در اروپا، آلمان با کاهش سالانه حدود ۱.۵ درصدی، سرانه مصرف برق خود را از حدود ۷ مگاوات ساعت در سال ۲۰۱۵ به حدود ۶ مگاوات ساعت در سال ۲۰۲۴ رسانده است. افزایش بهره‌وری انرژی، کاهش تلفات برق، افزایش قیمت انرژی و تغییرات اقلیمی از عوامل اصلی این کاهش عنوان می‌شوند. در سال ۲۰۲۴، سهم بخش خانگی در این کشور ۲۸ درصد و بخش صنعتی ۴۲ درصد بوده که به‌ترتیب معادل سرانه مصرفی ۱.۶ و ۲.۴ مگاوات ساعت به ازای هر شخص است؛ در سوی دیگر، کشورهای در حال توسعه‌ای همچون هند و ترکیه، روندی صعودی در مصرف برق خود تجربه کرده‌اند. در هند، سرانه مصرف برق با رشد سالانه ۵.۲ درصد از ۰.۸ به ۱.۴ مگاوات ساعت رسیده است؛ به‌طوری‌که سهم بخش صنعت ۴۰ درصد (معادل ۰.۴ مگاوات ساعت) و سهم خانگی ۲۴ درصد (معادل ۰.۳ مگاوات ساعت) برآورد شده است. در ترکیه نیز سرانه مصرف برق از حدود ۲.۹ مگاوات ساعت در سال ۲۰۱۵ با رشد سالانه حدود ۲.۴ درصد به ۳.۷ مگاوات ساعت در سال ۲۰۲۴ افزایش یافته است. رشد مصرف بخش صنعت و ارتقای سطح رفاه اجتماعی از مهم‌ترین عوامل افزایش مصرف در این کشور هستند. سهم بخش خانگی ترکیه حدود ۲۳ درصد (معادل ۰.۸ مگاوات ساعت) و سهم بخش صنعت نیز حدود ۱.۵ مگاوات ساعت به ازای هر شخص در سال برآورد شده است.
نمودار ۳، سهم بخش‌های مختلف را در کشورهای دارای بیش‌ترین سرانه مصرف برق در سال ۲۰۲۴ نشان می‌دهد. در این میان، ایسلند با اختلافی بیش از دو برابر نسبت به نروژ، در صدر جدول قرار دارد.
برق این کشور که از منابع تجدیدپذیر آبی و ژئوترمال تامین می‌شود، فراوان و ارزان است و در نتیجه هیچ محدودیتی در مصرف وجود ندارد. ایسلند از این ظرفیت در توسعه صنایع ذوب آلومینیوم استفاده کرده و حدود ۸۲ درصد از ظرفیت تولید برق خود را به مصارف صنعتی اختصاص داده است. افزون بر این، شرایط اقلیمی سرد و جمعیت بسیار کم، از دیگر عوامل بالا بودن سرانه مصرف برق در این کشور به شمار می‌روند. نروژ نیز شرایطی مشابه با ایسلند را تجربه می‌کند و برق حاصل از منابع تجدیدپذیر خود را بدون دغدغه در بخش‌های مختلف مصرف می‌کند. متفاوت از دو کشور ذکر شده، کشور بحرین تقریبا تمام برق خود را با استفاده از گاز طبیعی ارزان تولید می‌کند که با توسعه صنایع فلزی، حدود ۵۷ درصد از برق تولیدی‌اش را در صنعت به کار می‌گیرد. علاوه بر آن، شرایط اقلیمی گرم و سطح رفاه بالای اجتماعی موجب افزایش مصرف در بخش خانگی بحرین شده است. در مجموع، سطح توسعه اقتصادی، وجود صنایع انرژی‌بر، قیمت و دسترسی برق، شرایط اقلیمی، جمعیت و سیاست‌های حمایتی دولت، شش عامل کلیدی تعیین‌کننده در تفاوت سرانه مصرف برق کشورها هستند.